I- GİRİŞ

Ülkemiz ile ikili sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkelerdeki işverenler tarafından ülkemize geçici görevle gönderilenler, ilgili ülkenin yetkili kurumunca düzenlenmiş formülerin ibraz edilmesi kaydıyla ikili sözleşmede belirtilen süreler zarfında kendi ülke mevzuatlarına tabi kalarak sigortalılıkları devam ettirildiğinden ülkemizde sigortalı tescili yapılmamaktadır.

Ülkemizle ikili sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkede kurulu bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ülkemize üç ayı geçmemek üzere bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler de üç aylık süre zarfında kendi ülkelerinin sosyal güvenlik mevzuatına tabi tutulmaktadır.

Yukarıda belirtilen istisnalar dışında, çalışma izni alınmak suretiyle ülkemizde çalıştırılacak olan yabancı uyruklu işçilerin ülkemiz mevzuatına göre sigortalı olmaları gerekmektedir. Bu sigortalıların en geç hangi tarihe kadar çalışmaya başlamaları gerektiği hususu Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nde; işe giriş bildirgelerinin en geç hangi tarihe kadar SGK’ya verilmesi gerektiği hususu ise Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde açıklanmıştır.

II- YABANCI UYRUKLU İŞÇİLERİN EN GEÇ HANGİ TARİHE KADAR İŞE BAŞLATILMASI ZORUNLUDUR?

Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nin 20. maddesine göre yabancı işçinin çalışma izin başvurusu;

. Yurt içinden yapılmış ise çalışma izninin başlangıç tarihinden itibaren bir ay içerisinde,

. Yurt dışından yapılmış ise yurda giriş tarihinden itibaren bir ay içerisinde ve her halükarda çalışma izninin başlangıç tarihinden itibaren altı ay içerisinde

 çalışmaya başlaması zorunludur.

III- YABANCI UYRUKLU İŞÇİLERİN İŞE GİRİŞ BİLDİRGELERİ EN GEÇ HANGİ TARİHE KADAR VERİLMELİDİR?

İşe giriş bildirgelerinin en geç sigortalıların çalışmaya başladıkları tarihin bir gün öncesinde verilmesi gerekmekle birlikte Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 11. maddesinin 3-e bendinde, yabancı uyruklu sigortalılara ilişkin işe giriş bildirgelerinin çalışma izin belgesinin işverene tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 gün içinde verilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş sayılacağı açıklanmıştır.

Örneğin, yurt içinden yapılan başvuruya istinaden 17.01.2024 ila 16.01.2025 tarihleri arasında geçerli olan çalışma izin belgesinin işverene 23.01.2024 tarihinde tebliğ edildiği varsayıldığında, söz konusu işçinin çalışma izninin başladığı 17.01.2024 ila çalışma izninin işverene tebliğ edildiği 23.01.2024 tarihini izleyen bir aylık sürenin son günü olan 23.02.2024 tarihleri arasındaki bir tarihte işe başlatılması gerekiyor.

Bu örnekteki yabancı uyruklu işçinin 28.01.2024 tarihinde çalışmaya başladığını düşündüğümüzde çalışma izninin işverene 23.01.2024 tarihinde tebliğ edilmiş olması nedeniyle 28.01.2024 tarihli işe işe giriş bildirgesinin de en geç 23.01.2024 tarihini izleyen 30 gün içinde yani en geç 22.01.2024 tarihine kadar SGK’ya verilmesi gerekiyor.

İşe giriş bildirgelerinin her ne kadar çalışma izin belgesinin işverene tebliğ edildiği tarihi izleyen 30 günlük süre içinde verilmesi mümkün olsa da bahse konu bildirgelerin elektronik ortamda SGK’ya gönderilmesi sırasında, bildirge yabancı uyruklu işçinin işe başlama tarihinden önceki gün verilmemiş ise sistem tarafından idari para cezası uygulanacaktır şeklinde bir uyarı mesajı verilmektedir. 

Bu durumda çalışma izin belgesinin işverene tebliğ edildiği tarih ile işe giriş bildirgesinin verildiği tarih SGK personelince kontrol edilerek idari para cezası tebliğe çıkartılmadan iptal edilse de kimi zaman yabancı uyruklu sigortalılar için düzenlenen işe giriş bildirgelerindeki istisnai süre dikkate alınmadan idari para cezasının tebliğe çıkartıldığı da görülmektedir. Haliyle böyle bir durumla karşılaşılması halinde tebliğ edilen idari para cezasına karşı 15  gün içinde itiraz edildiği takdirde ceza komisyon kararı ile iptal edilmektedir.

Ne var ki yabancı uyruklu sigortalılara ilişkin işe giriş bildirgelerini yönetmelikte belirtilen 30 günlük süre içinde göndermek için uygulamaya giren ancak idari para cezası uygulanacağı yönünde uyarı mesajıyla karşılaşan kullanıcılar, işe giriş bildirgelerini geriye yönelik düzenlemektense bir sonraki gün itibariyle düzenlemekte, haliyle bu durum Kurumun da prim kaybına neden olmaktadır.

IV- YURT DIŞINDA YAPILAN BAŞVURULARDA İŞE GİRİŞ BİLDİRGELERİNİN VERİLME SÜRELERİNDE İSTİSNAİ BİR SÜRE VAR MI?

Yurt dışından yapılan başvurularda yabancının ülkeye giriş tarihinden itibaren bir ay içinde çalışmaya başlaması mümkün olsa da işe giriş bildirgelerinin verilme süresiyle ilgili olarak Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin yukarıda açıkladığımız 11. maddesindeki “çalışma izin belgesinin işverenlere tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 günlük süre içinde verilmesi” dışında istisnai başka bir süreye yer verilmemiştir.

Bu bakımdan yurt dışından yapılan başvurulara istinaden sigortalının en geç yurda giriş tarihinden itibaren bir ay içinde başlatılması; işe giriş bildirgesinin ise çalışma izin belgesinin işverene tebliğ edildiği tarihi izleyen 30 günlük süre geçirilmiş ise sigortalının çalışmaya başladığı tarihin en az bir gün öncesinde (inşaat balıkçılık ve tarım işyerlerinde aynı gün içinde) SGK’ya elektronik ortamda gönderilmesi gerekiyor.

V- YABANCI UYRUKLU İŞÇİNİN ULUSLARARASI İŞGÜCÜ KANUNU UYGULAMA YÖNETMELİĞİNDE BELİRTİLEN SÜRELER AŞILDIKTAN SONRA İŞE BAŞLATILMASI

Çalışma izin belgesi alınmış yabancı uyruklu sigortalılara ilişkin işe giriş bildirgelerinin SGK’ya verilmeyerek kayıt dışı çalıştırılmaları veya Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nde belirtilen süreler aşıldıktan sonra işe başlatıldığı yönünde işe giriş bildirgelerinin verilmesi halinde, bu sigortalılar için işe başlama tarihi olarak hangi tarihin esas alınacağı ve geriye yönelik talep edilecek muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin hangi tarihten itibaren düzenlenmesi gerektiği yönünde ikincil mevzuatta bir açıklama yapılmamıştır.

Bu bakımdan;

. Çalışma izin başvurusu yurtiçinden yapılmış sigortalılara ilişkin işe giriş bildirgelerinin SGK’ya verilmemiş olması veya işe giriş bildirgelerinde işe başlayacakları tarih alanına çalışma izin belgesinin işverene tebliğ edildiği tarihi izleyen bir aylık süreden sonraki bir tarihin yazılmış olması halinde, bu sigortalılar için işe başlama tarihi olarak çalışma izninin başladığı tarihin mi, çalışma izninin işverene tebliğ edildiği tarihin mi, yoksa çalışma izninin işverene tebliğ edildiği tarihi izleyen bir aylık sürenin son gününün mü esas alınacağı,

. Çalışma izin başvurusu yurtdışından yapılmış sigortalılara ilişkin işe giriş bildirgelerinin verilmemiş olması veya işe giriş bildirgelerine yurda giriş tarihini izleyen bir aylık süreden sonraki bir tarihin işe başlama tarihi olarak yazılmış olması halinde, bu sigortalılar için işe başlama tarihi olarak ülkemize giriş tarihinin mi, yoksa ülkemize giriş tarihini izleyen bir aylık sürenin son gününün mü esas alınacağı,

noktasında bir açıklamaya ihtiyaç duyulmaktadır.

Bu durumlarda sosyal güvenlik merkezlerince farklı yönde işlem yürütülmekle birlikte, yurtiçinden yapılmış başvurularda, Kurumca fiili bir tespit yapılmadığı takdirde, çalışma izninin işverene tebliğ edildiği tarihi izleyen bir aylık sürenin son gününün; yurtdışından yapılan başvurularda ise yabancı işçinin ülkemize giriş tarihini izleyen bir aylık sürenin son gününün esas alınmasının daha makul olacağı değerlendirilmektedir.

VI- YABANCI UYRUKLU SİGORTALILARIN İŞE BAŞLAMA VE İŞTEN AYRILIŞ TARİHLERİNİN ULUSLARARASI İŞGÜCÜ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE BİLDİRİLMESİNE GEREK VAR MI?

Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nin 61. maddesine göre,

. İşverenler çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti kapsamında çalışmanın başlamasını ve sona ermesini, çalışma izni veya çalışma izni muafiyetinin iptalini gerektirecek hâlleri 15 gün içinde Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.

. Çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti verilen yabancıların işe başlayışlarına ilişkin SGK’ya yapılan işe giriş bildirimleri ve çalışma izin süresi bitiş tarihinde yapılan işten çıkış bildirimleri Genel Müdürlüğe yapılmış sayılır. Bu kapsamda Genel Müdürlüğe (Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü’ne) ayrıca bildirimde bulunulmaz.

. Sosyal güvenlik yükümlülüklerinden muaf olan yabancıların işe başlayış ve işten çıkışlarına ilişkin bildirimler 15 gün içinde Genel Müdürlüğe yapılır.

. Üç aya kadar düzenlenen çalışma izni muafiyetleri, bildirim yükümlülüğünden muaftır.

. Bildirimler sistem üzerinden yapılır.

Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, çalışma izni alınarak ülkemizde istihdam edilen yabancı uyruklu sigortalıların işe giriş bildirgelerinin SGK’ya verilmesi halinde bu bildirim Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğüne yapılmış sayıldığından ayrıca e-İzin sistemi üzerinden anılan Genel Müdürlüğe bildirim yapılmasına gerek bulunmamaktadır. İşten ayrılış bildirimine geldiğimizde, yabancı uyruklu sigortalının işten ayrılış bildirgesine kaydedilen işten ayrılış tarihinin çalışma izin belgesindeki izin bitiş tarihi ile aynı olması halinde yine sistem üzerinden bildirim yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Buna karşın işten ayrılış bildirgesine kaydedilen işten ayrılış tarihinin çalışma izin belgesinde yer alan izin bitiş tarihinden farklı olması halinde e-İzin sistemi üzerinden ve 15 gün içinde Genel Müdürlüğe bildirilmesi gerekmektedir.

VII- SONUÇ

Gerek yurtiçinden gerekse yurtdışından yapılan başvurulara istinaden yabancı işçinin Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nde belirtilen ve yukarıda açıklanan en son tarih geçirilmeden işe başlatılması ihmal edilmemelidir.

Bu süreler geçirildikten sonra işe başlatıldığı yönünde yapılan SGK bildirimleri ile çalışma izni alınmış yabancılar için SGK bildiriminin yapılmadığı durumlarda işe başlama tarihi olarak hangi tarihin esas alınacağı yönünde yapılacak açıklamalar uygulama birlikteliğinin sağlanması açısından önem arz etmektedir.

Ayrıca yukarıda yapılan açıklamalara ilave olarak, Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nin 25/1. fıkrasında “Yurt içinden yapılan başvurularda yabancının, çalışma izninin başlangıç tarihinden itibaren bir ay içerisinde ilgili mevzuat kapsamında yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle çalışmaya başlaması zorunludur.” şeklinde bir açıklama yapılsa da kimi zaman çalışma izninin işverene tebliğ edildiği tarih itibariyle çalışma izninin başlangıç tarihinden itibaren bir aylık süre de geçebilmektedir.

Haliyle bu fıkra, yabancı uyruklu işçinin çalışma izninin başlangıç tarihinden değil,  çalışma izninin işverene tebliğ edildiği tarihten itibaren bir aylık süre içinde çalışmaya başlaması zorunludur şeklinde uygulandığından, anılan fıkranın da bu doğrultuda revize edilmesine ihtiyaç bulunmaktadır.

Eyüp Sabri DEMİRCİ*

E-Yaklaşım / Nisan 2024 / Sayı: 376

____________________

* Sosyal Güvenlik Danışmanı