I- GİRİŞ

İstisnaları olmakla birlikte ihracatçıların, ihracat bedellerini fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde Türkiye’ye getirmesi ve ihracat işlemlerini yürüten banka nezdinde ihracat hesabının kapatılmasını sağlaması gerekmektedir. ihracat hesabının kapatılmasında, ihracat işlemine konu her bir gümrük beyannamesi itibariyle belirlenmiş terkin tutarları bulunmaktadır. İhracat işlemine aracılık eden bankaların ihracat hesabının kapatılması konusunda süreci takip etmeleri gerekmektedir. İhracat işlemine aracılık eden bankaların, belirtilen sürede ihracat hesabının kapatılmaması halinde, sürenin bitiminden itibaren 5 gün içinde vergi dairesine bildirimde bulunmaları gerekmektedir. Vergi dairesi, aracı bankanın ihbarı üzerine 10 gün içinde ihracat işlemini gerçekleştiren mükellefe ihtarname göndererek, ihracat bedelinin 90 gün içinde aracı banka nezdindeki hesaba gönderilerek açık ihracat hesabının kapatılmasını ve bunu yapmadığı takdirde cezai müeyyide sürecinin başlatılması için Cumhuriyet Savcılığı’na ihbarda bulunulacağını ihtar etmektedir. Bu süre içerisinde açık ihracat hesabının kapatılmaması veya mücbir sebep halinin bildirilmemesi durumunda, vergi dairesi tarafından Cumhuriyet Savcılığı’na ihbarda bulunularak idari yaptırım süreci başlatılmaktadır.

Bu makalemizde; ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğu kapsamlı bir şekilde ele alınacak olup; bu kapsamda verilen idari yaptırım kararlarına ilişkin  bilinmesi gerekenler üzerine durulacaktır.

İhracat bedelinin 180 gün içinde Türkiye’ye getirilmesi zorunlu olup; bu zorunluluğun yanında yasal süresi içinde ihracat hesabının aracı bankaya kapattırılması gerekmektedir. Aksi halde, vergi dairelerince ihracatçılara ihtarname gönderilmektedir. İhtara rağmen ihracat bedelinin Türkiye’ye getirilmesini ve ihracat hesabının kapatılmasını sağlamayan ihracatçılar savcılıklara ihbar edilmektedir. Savcılıklar, mevzuatta aranılan şartların oluştuğu kanaatine vardığı takdirde idari yaptırım kararı vermektedirler. Savcılıklar tarafından verilen bu idari yaptırım kararlarına karşı ihracatçılar, itiraz yoluyla sulh ceza hakimliklerine başvurmaktadır.

Bu makalemizde; ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğu kapsamlı bir şekilde ele alınacak olup; bu kapsamda verilen idari yaptırım kararlarına ilişkin bilinmesi gerekenler üzerine durulacaktır.

II- YASAL MEVZUAT

A- 1567 SAYILI TÜRK PARASININ KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA KANUN

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 1. maddesine göre; kambiyo, nukut, esham ve tahvilat alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine yarayan her türlü vasıta ve vesikaların memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve tahdidine ve Türk parasının kıymetinin korunması zımnında kararlar ittihazına Cumhurbaşkanı salahiyetlidir.

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunun 3. maddesinin 1. fıkrasına göre; Cumhurbaşkanı’nın bu Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi, üçbin Türk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır.

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 3. maddesinin 3. fıkrasına göre; her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını 1. maddeye göre alınan kararlardaki hükümlere göre ve bu kararlarda tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir. Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde ikibuçuğundan fazla olamaz.

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 3. maddesinin 6. fıkrasına göre; bu kabahatlerin bir tüzel kişinin yararına olarak işlenmesi halinde, ilgili tüzel kişiye de aynı miktarda idarî para cezası verilir.

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 3. maddesinin 7. fıkrasına göre; kabahatin konusunu yabancı para oluşturması halinde, idarî para cezasının hesaplanmasında fiilin işlendiği tarih itibarıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın bu paraya ilişkin "döviz satış kuru" esas alınır.

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 3. maddesinin 10. fıkrasına göre; bu madde hükmüne göre idarî para cezasına karar vermeye Cumhuriyet Savcısı yetkilidir.

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 1. maddesi kapsamında hazırlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 1. maddesinin 2. fıkrasına göre; bu Kararın uygulanmasına yönelik usul ve esasların belirlenmesi amacıyla Bakanlıkça yönetmelik, tebliğ ve genelgeler yayımlanır. Bu Karara ve bu Kararın uygulanması amacıyla yayımlanacak yönetmelik, tebliğ ve genelgelere muhalefet, 20.02.1930 tarihli ve 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ile ek ve tadillerine muhalefet sayılır.

A- TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARAR

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 8. maddesinin 1. fıkrasına göre; ihracat bedellerinin tasarrufu serbesttir. Bakanlık ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir.

B- 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN TEBLİĞ(TEBLİĞ NO: 2008-32/34)

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’in 16. maddesinin 1. fıkrasına göre; Türk parası kıymetini koruma hakkında kararlar ve bu kararlara ilişkin tebliğler uyarınca Merkez Bankası’nca çıkarılan genelgeler tebliğ hükmündedir.

C- 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN TEBLİĞ (İHRACAT BEDELLERİ HAKKINDA TEBLİĞ NO: 2018-32/48)

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ No: 2018-32/48)’in 3. maddesinin 1. fıkrasına göre; Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez.

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ No: 2018-32/48) ’in 8. maddesinin 1. fıkrasına göre; ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır.

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ No: 2018-32/48)’in 8. maddesinin 3. fıkrasına göre; süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları aracı bankalarca 5 iş günü içinde muamelenin safhalarını belirtecek şekilde yazılı olarak ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı’na veya Vergi Dairesi Müdürlüğü’ne ihbar edilir.

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ No: 2018-32/48)’in 8. maddesinin 4. fıkrasına göre; ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı’nca veya Vergi Dairesi Müdürlüğü’nce, ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya 9. maddede belirtilen mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi gereklidir.

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ No: 2018-32/48)’in 10. maddesinin 1. fıkrasına göre; her bir gümrük beyannamesi itibarıyla;

a) 30.000 ABD dolarına kadar noksanlığı olan ihracat hesapları doğrudan bankalarca ödeme şekline ve toplam beyanname tutarına olan oranına bakılmaksızın,

b) 30.000 ABD dolarından yüksek olmakla birlikte 100.000 ABD doları veya eşitini aşmayan, beyanname veya formda yer alan bedelin % 10’una kadar noksanlığı olan (sigorta bedellerinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) ihracat hesapları doğrudan bankalarca ödeme şekline bakılmaksızın,

c) 200.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, 9. maddede belirtilen mücbir sebep ve haklı durum halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle beyanname veya formda yer alan bedelin % 10’una kadar açık hesaplar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı’nca veya Vergi Dairesi Müdürlüğü’nce, terkin edilmek suretiyle kapatılır.

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ No: 2018-32/48)’in 12. maddesinin 1. fıkrasına göre; bu Tebliğin uygulanmasına yönelik Bakanlıkça belirlenecek usul ve esaslar Merkez Bankası’nca ilan edilir.

D- 16 OCAK 2020 TARİHLİ İHRACAT GENELGESİ

16 Ocak 2020 tarihli İhracat Genelgesi’nin 28. maddesinin 1. fıkrasına göre; her bir gümrük beyannamesi itibarıyla;

a) 15.000 ABD doları veya eşitine kadar noksanlığı olan ihracat hesapları doğrudan bankalarca, 90 günlük ihtarname süresi ile ek süreler içinde ise ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı/Müdürlüğü’nce ödeme şekline ve toplam beyanname tutarına olan oranına bakılmaksızın,

b) 15.000 ABD doları veya eşitinden yüksek olmakla birlikte 100.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, beyanname veya formda yer alan bedelin % 10’una kadar noksanlığı olan (sigorta bedellerinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) ihracat hesapları doğrudan bankalarca, 90 günlük ihtarname süresi ve ek süreler içinde ise ilgili Vergi Dairesi Başkanlıkları/Müdürlüklerince ödeme şekline bakılmaksızın,

*Belirtilen 15.000 ABD doları sınırı, genelgenin ilk halinde 30.000 ABD doları iken 25.04.2022 tarihli genelge ile değiştirilerek 15.000 ABD dolarına indirilmiştir.

c) 200.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9. maddesinde belirtilen mücbir sebep ve haklı durum halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle beyanname veya formda yer alan bedelin % 10’una kadar açık hesaplar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı’nca veya Vergi Dairesi Müdürlüğü’nce,

terkin edilmek suretiyle kapatılır.

16 Ocak 2020 tarihli ihracat Genelgesi’nin 28. maddesinin 4. fıkrasına göre; Terkin limitlerinin belirlenmesinde GB’nin 46. hanesindeki değer esas alınır (Gümrük beyannamesinin 46. satırında fatura tutarı değil, istatistiki kıymet yer almaktadır.)

16 Ocak 2020 tarihli ihracat Genelgesinin 25. maddesinin 1. fıkrasına göre; İhracat hesabının kapatılabilmesi için GB örneği/GB bilgileri, ilgili İBKB’ler, satış faturası ile indirim ve mahsup konusu belgelerin aracı bankaya ibrazı zorunludur.

16 Ocak 2020 tarihli ihracat Genelgesi’nin 30. maddesinde, “İhracat Bedeli Kabul Belgesi”nin nasıl düzenleneceği ayrıntılı olarak yazılmıştır.

16 Ocak 2020 tarihli ihracat Genelgesi’nin 26. maddesinin 1. fıkrasına göre; İhracat bedelinin tahsilinden ve ihracat hesabının yurda getirme süresi içinde (ek süreler dâhil) kapatılmasından ihracatçılar, ihracat bedelinin faktoring şirketinin yurt içi kaynaklarından ödendiği faktoring işlemlerinde faktoring şirketi sorumludur.

16 Ocak 2020 tarihli ihracat Genelgesinin 29. maddesinin 1. fıkrasına göre; ihracat hesabının, ek süreler de dâhil olmak üzere, süresi içerisinde kapatılamaması halinde açık hesap tutarı aracı bankaca 5 iş günü içinde Ek:1’deki forma uygun olarak ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğü’ne ihbar edilir. Söz konusu formun açıklama kısmına ilgili ihracat bedelinin ne kadarının İBKB’ye bağlandığı ayrıntılı olarak yazılır.

16 Ocak 2020 tarihli ihracat Genelgesinin 29. maddesinin 4. fıkrasına göre; bu Genelge’nin 28. maddesinin birinci fıkrası kapsamındaki işlemlerden 90 günlük ihtarname süresi ve ek süreler (T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 18.09.2023 tarih ve 2467767 sayılı yazısı) sonunda kapatılmayanlar için Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince Cumhuriyet Savcılıklarına 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun uyarınca yasal işlem başlatılmasını teminen bildirimde bulunulur ve Bakanlığa ihbara ilişkin bilgi verilir.

16 Ocak 2020 tarihli ihracat Genelgesine eklenen Ek-1. maddeye göre; bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren İBKB’ye veya DAB’a bağlanan ihracat bedellerinin en az % 40'ı (TCMB’nin 15.04.2022 tarihli talimatıyla % 25 olarak uygulanan oran % 40’a yükseltilmiştir.) İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılır. Bu bedeller bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankasına satılır ve Merkez Bankasının banka nezdindeki hesabına aktarılır. Söz konusu tutarın tam karşılığı banka tarafından ihracatçıya Türk parası olarak ödenir.

16 Ocak 2020 tarihli ihracat Genelgesine eklenen Geçici 1. maddeye göre; Ukrayna ve Rusya’ya gerçekleştirilmiş veya gerçekleştirilecek ihracat işlemleriyle ilgili olarak ihracat bedellerinin döviz cinsinden beyan edilmiş olsa dahi Türk Lirası olarak da kabulü mümkündür.

E- T.C. HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI’NIN 04.11.2022 TARİH VE 1640977 SAYILI YAZISI

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 04.11.2022 tarih ve 1640977 sayılı yazısı ile ihracat bedelinin yurda getirilmesinde istisna tanınan ülkeler aşağıdaki gibidir.

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 04.11.2022 tarih ve 1640977 sayılı yazısı ile ihracat bedelinin yurda getirilmesinde gümrük beyannamesinde yer alan tutarın yüzde ellisinin tasarrufunun serbest bırakıldığı ülkeler aşağıdaki gibidir.

F- 5326 SAYILI KABAHATLER KANUNU

5326 Sayılı Kabahatler Kanunu’nun 17. maddesinin 6. fıkrasına göre; Kanunlarında ödeme süresi düzenlenmemiş olan idari para cezaları, tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir. İdari para cezasının ödeme süresi içinde ödenmesi halinde, cezadan % 25 oranında indirim yapılır. Ödeme yapılması, kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurma hakkını etkilemez.

5326 Sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27. maddesinin 1. fıkrasına göre; İdarî para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idarî yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde, sulh ceza mahkemesine başvurulabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idarî yaptırım kararı kesinleşir.

III- DEĞERLENDİRME

İhracat bedellerinin yurda getirilmesi uygulaması, Türk parasının kıymetinin korunması amacıyla getirilen kanuni yükümlülüklerden biridir. Söz konusu uygulamaya ilişkin mevzuat bilgisine makalenin yasal mevzuat bölümünde detaylı olarak yer verilmiştir.

Türkiye'de yerleşik ihracatçıların ihracat bedellerini fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde Türkiye’ye getirmesi ve bunu takip eden kurum nezdinde ihracat hesabının kapatılmasını sağlaması gerekmektedir. İhracat bedelinin Türkiye’ye getirilmesinde bazı ülkelere tam istisna tanınırken bazılarına gümrük beyannamesinde yer alan tutarın yüzde ellisinin tasarrufunun serbest bırakılması şeklinde istisna tanınmıştır. Bu ülkelerin hangileri olduğuna makalenin yasal mevzuat bölümünde yer verilmiştir. Ayrıca, Ukrayna ve Rusya’ya gerçekleştirilmiş veya gerçekleştirilecek ihracat işlemleriyle ilgili olarak ihracat bedellerinin döviz cinsinden beyan edilmiş olsa dahi Türk Lirası olarak da kabulü mümkündür.

Genelge uyarınca (ihracat genelgesi), ihracat işlemine konu her bir gümrük beyannamesi itibariyle;

a) Yurda getirilen tutar bakımından 15.000 ABD dolarına kadar noksanlıklar, aracı bankalar tarafından başka herhangi bir işlem yapılmasına gerek bulunmaksızın kendiliğinden terkin edilmektedir. Belirtilen terkin sınırı, Genelge’nin ilk halinde 30.000 ABD dolarına kadar iken, 25.04.2022 tarihli Genelge ile 15.000 ABD dolarına indirilmiştir. 25.04.2022 tarihinden önceki gümrük beyannameleri uyarınca tesis edilecek idari para cezaları kararlarında o dönemde geçerli olan 30.000 ABD doları sınırının dikkate alınması gerekmektedir.

b) 15.000 ABD doları veya eşitinden yüksek olmakla birlikte 100.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, beyanname veya formda yer alan bedelin % 10’una kadar noksanlığı olan (sigorta bedellerinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) ihracat hesapları doğrudan bankalarca, 90 günlük ihtarname süresi ve ek süreler içinde ise ilgili Vergi Dairesi Başkanlıkları/Müdürlüklerince ödeme şekline bakılmaksızın,

c) 200.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebep ve haklı durum halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle beyanname veya formda yer alan bedelin % 10’una kadar açık hesaplar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı’nca veya Vergi Dairesi Müdürlüğü’nce,

terkin edilmek suretiyle kapatılır.

Terkin sınırının tespitinde gümrük beyannamesinde yer alan fatura tutarı değil, gümrük beyannamesinin 46. satırında yer alan istatistiki kıymetin dikkate alınması gerekmektedir.

İhracat işlemine aracılık eden bankaların ihracat bedellerinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içerisinde ihracat hesabına gönderilmesi ve ihracat hesabının kapatılması konusunda süreci takip etmeleri gerekmektedir.

İhracat bedeli kabul belgesine veya döviz alım belgesine bağlanan ihracat bedellerinin en az % 40'ı (TCMB’nin 15.04.2022 tarihli talimatıyla % 25 olarak uygulanan oran % 40’a yükseltilmiştir.) İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılmak zorundadır. Bu bedeller bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankasına satılır ve Merkez Bankası’nın banka nezdindeki hesabına aktarılır. Söz konusu tutarın tam karşılığı banka tarafından ihracatçıya Türk parası olarak ödenir.

İhracat hesabının kapatılması konusunda süreci takip eden aracı bankaların, belirtilen 180 günlük sürede ihracat hesabının kapatılmaması halinde, bu sürenin bitiminden itibaren 5 gün içinde durumu ihracat işlemini gerçekleştiren mükellefin vergi dairesine Açık İhracat Hesabı İhbar Formu ile bildirmeleri gerekmektedir.

İhracatçının bağlı olduğu vergi dairesi, aracı bankanın ihbarı üzerine 10 gün içinde ihracat işlemini gerçekleştiren mükellefe ihtarname göndererek, ihracat bedelinin 90 gün içinde aracı banka nezdindeki hesaba gönderilerek açık ihracat hesabının kapatılmasını ve bunu yapmadığı takdirde cezai müeyyide sürecinin başlatılması için Cumhuriyet Savcılığı’na ihbarda bulunulacağını ihtar etmektedir. İhtar yazısını tebliğ alan mükellefin, söz konusu 90 gün içinde ihracat bedelini aracı banka nezdindeki hesaba göndererek ihracat hesabını kapatması veya varsa konuya ilişkin mücbir sebep halini bildirerek ek süre talebinde bulunması imkanı bulunmaktadır. Bu süre içerisinde açık ihracat hesabının kapatılmaması veya mücbir sebep halinin bildirilmemesi halinde, vergi dairesi tarafından Cumhuriyet Savcılığı’na ihbarda bulunularak idari yaptırım süreci başlatılmaktadır.

Vergi dairesinin ihbarı üzerine Cumhuriyet Savcılığı, fiili ihraç tarihinden itibaren yasal süre olan180 gün ve sonrasında vergi dairesi tarafından ihracatçıya ihtarname ile verilen ek 90 günlük sürede (toplam 270 gün içinde) ihracat bedelinin Türkiye’ye getirilip getirilmediği, getirilmişse getirilen tutarın terkin tutarının üzerinde kalıp kalmadığına ve kanundaki prosedürlerin yerine getirilip getirilmediğine ilişkin bir inceleme yapılmaktadır. Savcılık tarafından yapılan incelemede Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunda aranılan şartların varlığı ortaya konduğu takdirde idari para cezası uygulanmaktadır.

Tayin edilen süreler içinde ihracat bedellerini yurda getirmeyenler; Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 3. maddesine göre cezalandırılırlar. Kanunda ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğuna ilişkin iki tür yaptırım bulunmaktadır. Kanun, idarenin düzenleyici işlemlerindeki yükümlülüklere aykırı davranışlar için maktu ceza öngörürken, ihracat bedellerinin yurda getirilmemesi için ihracat bedelinin % 5’i oranında bir nispi ceza öngörmektedir. Kanuna göre; idari para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını Türkiye’ye getirenlere nispi değil, maktu ceza verilecektir. Bu şekilde verilecek maktu cezanın tutarına da bir üst sınır konulmuştur. Maktu ceza, Türkiye’ye getirilmesi gereken ihracat bedelinin % 2,5’ini geçemeyecektir. Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanuna aykırılıktan dolayı uygulanacak maktu idari para cezaları her sene yeniden değerleme oranına göre artırılmaktadır. Kesilecek cezanın tespitinde bu hususun atlanmaması gerekmektedir. Kanunda belirtilen maktu tutarların fiilin işlendiği döneme uyarlanması büyük önem arz etmektedir. İhracat bedelinin süresinde Türkiye’ye getirilmemiş olması sebebiyle kesilmesi öngörülen cezanın, ihracat bedelinin % 5 oranındaki nispi ceza olduğu görülmektedir. Oysa belgelendirme yükümlülüğünün cezası kanunda zaten ayrıca öngörülmüş olup nispi değil maktu cezadır. Nispi ceza ise paranın süresinde yurda getirilip getirilmemesiyle ilgilidir. Bu nedenle idari para cezası verilirken bu iki durumun birbirinden ayırt edilmesi önem arz etmektedir. Bazı idari yaptırım kararlarında bu hususun göz ardı edildiği durumlarla karşılaşılmaktadır.

Türkiye’ye getirilmeyen ihracat bedeli yabancı para cinsinden ise idari para cezasının hesaplanmasında fiilin işlendiği tarih itibarıyla Merkez Bankasının bu paraya ilişkin döviz satış kuru esas alınacaktır. Cumhuriyet savcılıklarınca verilen bazı idari yaptırım kararlarında hesaplama yapılırken fiili ihraç tarihi itibariyle kurun dikkate alındığı durumlar gözlenmiştir. Burada dikkate alınması gereken kurun, fiilin işlendiği tarih itibarıyla kur olduğunun altını çizmek gerekir.

Cumhuriyet savcılığı tarafından verilen idari yaptırım kararlarının iptali istemiyle kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde sulh ceza hakimliğine itiraz edilebilir. İdari yaptırım kararlarının tebliği üzerine kanun yoluna başvurmadan önce peşin ödeme yapılarak(kararın tebliğinden itibaren 1 ay içinde ödeme) cezanın dörtte üçü ödenebilir, sonrasında yine kanun yoluna başvurulabilir. 

IV- SONUÇ

İhracat bedellerinin süresi içinde Türkiye’ye getirilmemesi veya İhracat bedellerinin süresi içinde Türkiye’ye getirilmesine rağmen, aracı banka tarafından İhracat Bedeli Kabul Belgesi veya Döviz Alım Belgesi düzenlenmemesi durumu söz konusu olabilmektedir. Veyahut bu belgeler düzenlendiği halde, yasal süre içerisinde ilgili ihracat hesabının kapatılma işleminin tamamlanmaması söz konusu olabilmektedir. İhracat hesabının kapatılma işleminin tamamlanmaması durumu, aracı banka tarafından ilgili Vergi Dairesine ihbar edilmekte ve Vergi Dairelerince hesabın kapatılması için ilgililere süreli ihtarname gönderilmektedir. Ancak bu ihtarname, Vergi Usul Kanunu kapsamında bir ihtarname olmadığından, e-tebligat şeklinde gönderilememektedir. Bu nedenle tebliğ alındısı zarfları kullanılarak, posta ve diğer yollarla tebligat yapılmaktadır. Bu nedenle çeşitli aksaklıklar ve tebligatta sorunlar yaşanmaktadır. İhtarnamede belirtilen süre içinde ihracat hesabını kapattığı halde bu durumu vergi dairelerine bildirmeyenler ve ihracat hesabını hâlâ kapatmamış olanlar hakkında vergi dairelerince Cumhuriyet Savcılıklarına Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun uyarınca yasal işlem başlatılmasını için bildirimde bulunulmaktadır. Cumhuriyet Savcılıkları vergi dairelerinden gelen ihbarlara ilişkin yaptıkları şekli incelemede, ihracat bedelinin süresinde getirilip getirilmediğine ve Kanunda belirtilen prosedüre ve belge düzenine uygun olarak ihracat hesabının süresinde kapatılıp kapatılmadığına bakmaktadırlar. Kanundaki prosedürlere ilişkin eksiklikler nedeniyle kesilecek ceza kanunda ayrıca öngörülmüş olup nispi değil maktu cezadır. Nispi ceza ise paranın süresinde yurda getirilip getirilmemesiyle ilgilidir. Bu nedenle idari para cezası verilirken bu iki durumun birbirinden ayırt edilmesi önem arz etmektedir. Cumhuriyet Savcılıkları tarafından verilen bazı idari yaptırım kararlarında ceza tutarı belirlemesi yapılırken bu ayrımın yapılmadığı durumlarla karşılaşılmaktadır. Ayrıca, Cumhuriyet savcılıklarınca verilen bazı idari yaptırım kararlarında hesaplama yapılırken fiili ihraç tarihi itibariyle kurun dikkate alındığı durumlar gözlenmiştir. Burada dikkate alınması gereken kurun, fiilin işlendiği tarih itibarıyla kur olduğunun altını çizmek gerekir. İhracat hesabının kapatılması, vb. konularındaki mevzuat düzenlemelerinin esnetilerek ihracat bedelini süresinde Türkiye’ye getirdiği halde ihracat hesabını geç kapatan ihracatçıların önündeki engellerin azaltılması ve idari yaptırım kararları verilirken mevcut mevzuatın da doğru uygulanması gerekmektedir.

Mehmet FİL*

E-Yaklaşım / Şubat 2024 / Sayı: 374

KAYNAKÇA

. 1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunun

. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar

. 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)

. 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/48)

. 16 Ocak 2020 Tarihli İhracat Genelgesi

. T.C. Hazine Ve Maliye Bakanlığının 04.11.2022 Tarih Ve 1640977 Sayılı Yazısı

. 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu

__________________

* Vergi Başmüfettişi