Ülkemizde vergi sisteminin dolaylı vergilere dayalı olduğu ve dolaysız vergilerin büyük bir kısmının da beyan üzerine değil, tevkifat suretiyle tahsil edilen vergiler olduğu bilinen bir olgudur. 

Söz konusu çarpıklık beyanname veren vergi mükellefi sayısı bakımından iller arasındaki uçurumda da kendini göstermektedir. İlk olarak belirtmek gerekir ki, ülkemizde potansiyel vergi mükellefi (vergi kimlik numarası verilen) sayısı 60 milyon 721 bin 268 olup, beyanname veren mükellef (gelir vergisi, kurumlar vergisi, KDV) sayısı toplam 7 milyon 443 bin 776’dır.

Basit usulde vergilendirilen yani beyanname vermeyen ve dolayısıyla kazançları üzerinden hiç vergi ödemeyen esnaf sayısı ise 833 bin 417’dir. 

Aşağıda beyanname veren gelir vergisi, kurumlar vergisi ve KDV mükellefi sayısının iller itibariyle dağılımı gösterilmektedir. 

1. Gelir vergisi mükellefi sayısı

İlk olarak belirtmek gerekir ki, beyanname veren gelir vergisi mükellefi sayısı toplam 2 milyon 478 bin 134’tür. Söz konusu sayısının iller arasında dağılımı ilk 10 il ve son 10 il itibariyle aşağıdaki tabloda gösterildiği şekildedir.

Tabloda görüldüğü üzere, beyanname veren gelir vergisi mükellefi sayısı bakımından ilk sırada yer alan 10 ilin toplamı ile son sırada yer alan 10 ilin toplamı arasında 60 kat fark bulunmaktadır. Beyanname veren gelir vergisi mükellefi sayısı bakımından ilk sırada yer alan il (İstanbul) ile son sırada yer alan il (Bayburt) arasında 483 kat fark bulunmaktadır. Söz konusu iki ilin nüfusu arasındaki fark ise 217 kattır. Bu durum vergi mükellefi sayısının sadece nüfusun bir fonksiyonu olmadığını, kayıt dışı ekonomi ve vergiye uyumsuzluğun da beyanname veren gelir vergisi mükellefi sayısında önemli bir etkiye sahip bulunduğunu göstermektedir. 

2. KDV mükellefi sayısı

Katma Değer Vergisi (KDV) mükellefi sayısı 3 milyon 552 bin 298 olup, söz konusu rakamın iller arasındaki dağılımı ilk 10 il ve son 10 il itibariyle aşağıdaki tabloda gösterildiği şekildedir.

Tabloda görüldüğü, KDV mükellefi sayısı bakımından illerin sıralaması gelir vergisi beyannamesi veren mükellef sayısına ilişkin sıralamayla paralellik göstermektedir. 

3. Kurumlar vergisi mükellefi sayısı

Kurumlar mükellefi sayısı 1 milyon 143 bin 344 olup, söz konusu rakamın iller arasında dağılımı ilk 10 il ve son 10 il itibariyle aşağıdaki tabloda gösterildiği şekildedir.

Tabloda görüldüğü, kurumlar vergisi mükellefi sayısı bakımından illerin sıralaması beyanname veren gelir vergisi mükellefi sayısı ile KDV mükellefi sayısına ilişkin sıralamayla paralellik göstermektedir.

Sonuç

Yukarıda tablolarda görüldüğü üzere, ülkemizde vergi mükellefi sayısı bakımından iller arasında büyük uçurum bulunmaktadır. Söz konusu uçurum nüfus katsayısı farkından çok daha büyük olduğundan sadece nüfus miktarı ile açıklanabilecek bir uçurum değildir. Bu nedenle vergide adalet ve etkinliğin sağlanması bakımından ekonomi yönetiminin ve vergi idaresinin beyanname veren mükellef sayısı bakımından geride bulunan iller üzerindeki vergi denetimini arttırmasında fayda bulunduğunu göstermektedir.

Ahmet Arslan
CPA, MBA

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/hangi-ilde-kac-vergi-mukellefi-beyanname-veriyor/723731