1. İhracat bedellerinin yurda getirilmesi ile ilgili düzenleme nedir?

İhracat bedellerinin tahsili ile ilgili düzenleme 89/14391 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda düzenlenmiştir. Söz konusu Karar gereğince 1989 yılından 2008 yılına kadar ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunlu tutulmuş iken, 08.02.2008 tarihinde anılan Karar’da yapılan değişiklik ile ihracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştır. Söz konusu serbesti 04.09.2018 tarihine kadar devam etmiş, ve aynı Karar’ın Hazine ve Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye dayanılarak, 04.09.2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) ile ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin usul ve esasları düzenlenmiştir. Diğer bir ifadeyle, yaklaşık 10 yıllık bir aradan sonra ihracatta kambiyo takibi tekrar başlatılmıştır.

Söz konusu Tebliğ’in uygulama usul ve esasları ise Merkez Bankası tarafından yayımlanan İhracat Genelgesi ile belirlenmiştir.

2. İhracat bedellerinin yurda getirilmesi için süre kısıtı nedir?

04.09.2018 tarihinde yayımlanan 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) ile, Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedellerin, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilmesi veya getirilmesi gerekmektedir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez.

3. Ödeme vadesi 180 günden fazla olan sözleşmeler için uygulama nasıl olacaktır?

İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde ihracat bedellerinin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden daha fazla bir vade öngörülmesi durumunda, bedellerin yurda getirilme süresi vade bitiminden itibaren 90 günü geçemeyecektir. Öngörülen vadenin tespiti için ihracatçının yazılı beyanıyla birlikte vade içeren sözleşmenin ya da vadeyi tevsik niteliğini haiz proforma fatura veya poliçenin aracı bankaya ibrazı zorunludur.

4. İhracat bedellerinin döviz olması halinde yurda getirilen bedellerin satışı şart mıdır?

İhracat bedellerinin döviz olması halinde söz konusu bedellerin en az %80’inin bir bankaya satılması zorunludur.

5. Düşük tutarlı ihracatlar için istisna var mıdır?

Evet, ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğuna ilişkin İhracat Genelgesinde 4 Nisan 2019 tarihinde yapılan değişiklik ile; 5.000 USD veya karşılığı Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemlerinde bedellerin tamamının tasarrufu serbest hale getirilmiştir. Diğer bir ifadeyle, bu tutara kadar olan ihracatlarda ihracat bedelinin yurda getirilmesi veya getirilen dövizin TL'ye çevrilmesi zorunluluğu kaldırılmıştır.

6. Yurda getirilen ihracat bedellerinin derhal bir bankaya satılması zorunlu mudur?

Yurda getirilen ihracat bedellerinin hemen satışı zorunlu değildir. 180 günlük süre içerisinde kalınması şartıyla, getirilen ihracat bedeli dövizlerin yurda getiriliş tarihinden sonraki bir tarihte bankaya satılması mümkündür.

7. Türk parası üzerinden yapılan ihracat karşılığında döviz getirmek mümkün müdür?

İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olup, Türk parası üzerinden yapılan ihracat karşılığında döviz getirilmesi mümkündür.

8. İhracat bedeli yolcu beraberinde yurda getirilebilir mi?

Evet, ihracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi halinde gümrük idarelerine beyan edilmesi zorunludur. Bu beyana istinaden Nakit Beyan Formu (2016/1 sayılı GMGM Genelgesi) düzenlenmekte ve bu forma istinaden ihracat bedeline saydırmak üzere bankalara döviz satışı yapılabilmektedir.

9. Bankacılık sisteminin işleyişinde sorunlarla karşılaşılan ülkelere göre farkı uygulamalar var mıdır?

İran ve Suriye’ye yapılan ihracat işlemlerinde bu Tebliğ kapsamına 180 günlük kısıtlama geçerli değildir. Diğer taraftan ihracat bedellerinin bankacılık sistemiyle doğrudan ülkemize transferinin mümkün olmadığı Afganistan, Irak ve Libya’ya yapılan ihracat işlemlerinde ihracat bedelinin bankalarca tahsilinin;

- İthalatçının Türkiye’deki bankalarda bulunan hesaplarından transferi yoluyla veya

- İhracat bedelinin ihracat işlemiyle ilişkisi kurulmak şartıyla üçüncü bir ülkeden bankalar aracılığıyla transferi yoluyla veya

- İhracatçının yazılı beyanının yanı sıra işlemin niteliğine göre satış sözleşmesi ya da kesin satış faturası (veya proforma fatura) ile GB ibraz edilmek kaydıyla NBF aranmaksızın efektif olarak,

yapılması mümkündür.

10. Hizmet ihracatlarındaki bedellerin de yurda getirilmesi zorunlu mu?

İhracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğu sadece mal ihracatı için geçerlidir.

11. Getirilen ihracat bedelleri TL'ye çevrilmeden ithalat ödemeleri mahsup edilebilir mi?

İhracat bedeli döviz olarak geldi ise, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günlük süre içinde talep edildiği takdirde, ihracat bedelinin alışı yapılmadan (TL'ye çevrilmeksizin) ithalat bedeli mahsup edilebilir.

12. Serbest bölgelere yapılan ihracatlarda da ihracat bedelinin getirilmesi zorunlu mudur?

Tebliğ serbest bölgelere yapılan ihracatları istisna tutmadığından, serbest bölgelere yapılan ihracatların da ihracat bedellerinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde getirilmesi gerekmektedir.

13. Peşin döviz karşılında yapılan ihracatta süre kısıtı bulunmakta mıdır?

Tebliğ’in 4 üncü maddesine göre, peşin döviz karşılığında ihracatın 24 ay içinde gerçekleştirilmesi zorunludur. Dâhilde İşleme İzin Belgesi ve Vergi, Resim ve Harç İstisna Belgesi kapsamında ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle ilgili olarak sağlanan peşin dövizlerin kullanım süresi belge süresi (ek süreler dahil) kadardır. Tamamı tek seferde iade edilmeyen veya süresi içinde ihracatı gerçekleştirilemeyen peşin dövizler prefinansman hükümlerine tabi olur. Prefinansman hükümlerine tabi hale gelen peşin dövizlerin, ihracat taahhüt sürelerinin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde uzatılması halinde, alıcının muvafakat etmesi kaydıyla kullanım süreleri de verilen ek süre kadar uzatılmış sayılacaktır.

14. Peşin döviz tutarlarının bankaya satılma zorunluluğu var mıdır?

Peşin ödeme olarak ihracatçının hesabına transfer edilen ihracat bedellerinin en az %80’i fiili ihraç tarihinden itibaren en geç 180 gün içerisinde bir bankaya satılması ve ihracat bedellerini alan bankaca DAB düzenlenmesi zorunludur.

15. İhracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğu Transit Ticareti kapsıyor mu?

Mezkur Tebliğ’in 3 üncü maddesine göre yurda getirilmesi süresi fiili ihraç tarihinden itibaren başlamaktadır. Bu çerçevede, transit ticarette ihracat bedellerinin yurda getirilme zorunluluğu bulunmamaktadır. Diğer taraftan, Türkiye’de ikamet etmeyenlere özel fatura ile yapılan satış, Türkiye’de ikamet etmeyenlere KDV hesaplanarak yapılan satış ve mikro ihracat ve 5.000 USD veya karşılığı Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemlerinde de bedellerin tamamının tasarrufu serbesttir.

16. Bu düzenleme ne zamandan itibaren geçerlidir, geçmiş dönem ihracatlarını da kapsıyor mu?

Tebliğ'in 13 üncü maddesine göre anılan Tebliğ yayımı tarihinde (04/9/2018) yürürlüğe girmiştir. Tebliğ sadece yayım tarihinden (04.09.2018 tarihi ve sonrası) sonra yapılan ihracat işlemlerini kapsamaktadır. Bu nedenle 4/9/2018 tarihinden önce fiili ihracatı gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller bu Tebliğ kapsamında değildir.

Benzer şekilde, 4/9/2018 tarihinden önce ihracatçıya peşin ödenen bedeller de Tebliğ hükümleri kapsamında değildir.

17. İhracat bedelinden ithalat veya başka tür diğer yurtdışı ödemeleri mahsup etmek mümkün müdür?

Tebliğ'in 7 nci maddesine göre; bedel getirme süreleri içinde yurda getirilen ihracat bedelleri; ihracatçının ithalat bedelleri, sermaye hareketlerine ilişkin ödemeleri, görünmeyen işlemlere ilişkin giderleri ve transit ticaretinin alış bedeli ile söz konusu süreler içinde bankalarca mahsup edilebilir.Ayrıca, dış ticaret mevzuatı hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilen mal ihraç ve ithalinde, tarafların aynı kişiler olması ve ihraç bedellerinin yurda getirilme süresi içinde kalınması kaydıyla, mal ihraç ve ithal bedellerinin bankalarca mahsubu mümkündür.

Aynı maddede, ihracat bedellerinden mahsuba izin verilen hallerde, ihracat bedelleri süresi içinde yurda getirilmiş sayılacağı belirtilmiştir. Mahsuba tabi tutulan kısım için mahsup tarihinde geçerli döviz alış kuru üzerinden döviz alım ve satım belgeleri düzenlenecektir.

18. Mahsup ve indirimlerden sonra kalan tutarın bankaya satılması gerekli midir?

2018-32/48 sayılı Tebliğ’in İhracat bedelinden indirimler başlıklı 7 nci maddesinde belirtilen indirimlerin yapılması ve mahsup işlemlerinin gerçekleştirilmesi sonrasında kalan tutarın %80’inin bir bankaya satılması zorunludur.

19. Mahsup edilecek tutarların yurda getirilmesi zorunlu mudur?

Bu konu TCMB’nın İhracat Genelge’sinde; mal ihraç ve ithalinde, tarafların aynı veya farklı kişiler olması durumu göz önünde bulundurularak iki ayrı şekilde ele alınmıştır.

Mal ihraç ve ithalinde, tarafların aynı kişiler olması durumunda, ihraç bedellerinin yurda getirilme süresi içinde kalınması kaydıyla, ilgili Gümrük Beyannamesi (GB)’nin bankalara ibrazı durumunda mal ihraç ve ithal bedellerinin bankalarca mahsubu mümkündür. Bu kapsamda mahsup edilen tutarların yurda getirilmesi zorunlu değildir.

Mal ihraç ve ithalinde, tarafların farklı kişiler olması durumunda, ihraç bedellerinin yurda getirilme süresi içinde kalınması kaydıyla, ilgili GB’lerin bankalara ibrazı durumunda mal ihraç ve ithal bedellerinin bankalarca mahsubu mümkündür. Bu kapsamda mahsup edilecek tutarların yurda getirilmiş olması zorunludur.

20. İhracat bedelinin farklı bir firmanın hesabına gelmesi halinde ihracat bedeli olarak alışının yapılması mümkün müdür?

İhracatçı firma dışındaki ithalatçı, tedarikçi, aracı vb. olan Türkiye’de yerleşik farklı firmaların yurt içi hesaplarına gönderilen ihracat bedellerinde;

• Yurt dışından ihracat bedeli tutar kadar döviz veya Türk parası geldiğinin satış sözleşmesi, kesin veya proforma fatura, gümrük beyannamesi, banka hesap özeti gibi belgelerle tevsik edilmesi,
• Süreler ile ilgili hükümlere aykırılık oluşmadığının tespit edilmesi ile
• İşlem ve kişilerle ilgili uluslararası yaptırımların dikkate alınması

kaydıyla; anılan firmaların yurt içi hesaplarından döviz veya Türk parası cinsinden ihracatçının hesabına yapılan havalelerin ihracat bedeli olarak kabul edilerek alışının yapılması mümkündür.

21. Bankadan İhracat bedelinin efektif olarak alınması sonrasında bu efektifin aynı veya başka bir banka tarafından ihracat bedeli olarak alışının yapılması mümkün müdür?

İhracatçının hesabına transfer edilen ihracat bedelinin, bankadan efektif olarak alınması halinde bu efektifin başka bir banka tarafından ihracat bedeli olarak alışı, bu efektiflerin yurt dışından geldiğine ilişkin aracı banka yazısının ibrazı veya alış işlemini yapacak bankaca efektif konusu dövizlerin havale olarak geldiğinin ilgili bankadan teyidinin alınması kaydıyla yapılır.

İhracatçının hesabına transfer edilen ihracat bedelinin, bankadan efektif olarak alınması halinde bu efektifin daha sonra aynı banka tarafından ihracat bedeli olarak alışının yapılması,  

• Serbest tasarruf edilen dövizin yurt dışı kaynaklı olduğunun satış sözleşmesi, kesin veya proforma fatura, gümrük beyannamesi, banka hesap özeti gibi belgelerle tevsik edilmesi,
• Süreler ile ilgili hükümlere aykırılık oluşmadığının tespit edilmesi
• Başka bir bankaya yurt dışından geldiğine ilişkin yazı verilmediğinin tevsiki

kaydıyla mümkündür.

22. Mahsuben ödeme işlemlerinde DAB ve DSB düzenlenmesi gerekir mi?

Mahsuben ödeme işleminde, DAB ve DSB mahsup tarihinde geçerli aynı kur üzerinden düzenlenecektir. Mahsuben ödemede kullanılacak (alışı yapılacak) döviz cinsi ile mahsuben ödenecek (transfer edilecek) gidere ilişkin döviz cinsinin farklı olması halinde mahsuben ödenecek azami tutar mahsup tarihindeki Merkez Bankası çapraz kurları esas alınmak suretiyle tespit edilir. Bu durumda DAB alışı yapılan, DSB transfer edilen döviz cinsinden düzenlenecektir.

23. DSB düzenlenirken Kambiyo Muamele Vergisi düzenlenecek midir?

Bankalarca ihracat bedeli olarak getirilmiş olan dövizin DAB'a bağlanmasından sonra tekrar bankalarca DSB ile satışında, binde 1 (%0,1) kambiyo muamele vergisi (KMV) alınacaktır.

Diğer taraftan, ihracat bedellerinden ithalat bedelinin mahsubu dolayısıyla düzenlenen DSB'ler için, geçmiş yıllardaki uygulama ve yaklaşıma uygun olarak, "gerçek anlamda döviz satışı mahiyetinde" olmadığı için KMV'ye tabi olmaması gerektiği değerlendirilmektedir.

24. İhracat hesabının kapatılmasında bankalarca hangi belgeler aranacaktır?

İhracat hesabının kapatılabilmesi için gümrük beyannamesi örneği, ilgili DAB ve DSB’ler, satış faturası ile indirim ve mahsup konusu belgelerin aracı bankaya ibrazı zorunludur.

25. Süresi içinde yurda getirilmediği takdirde hangi işlemler yapılacaktır?

İhraç edilen malların bedelinin süresinde yurda getirilerek, bankalara satılmasından ve ihracat hesabının süresinde kapatılmasından ihracatçılar sorumludur.

Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır. Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları aracı bankalarca 5 iş günü içinde muamelenin safhalarını belirtecek şekilde yazılı olarak ilgili Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir.

İlgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi gereklidir.

Mücbir sebeplerin varlığı halinde, mücbir sebebin devamı müddetince 6'şar aylık dönemler itibarıyla ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce ek süre verilir. Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin 6 aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden 3'er aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, 6 aylık süreden sonraki ek süre talepleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

26. Süresi içinde yurda getirilmediği takdirde bir müeyyide (yaptırım) uygulanmakta mıdır?

Tebliğ’de özel bir müeyyide hükmü yer almamaktadır. Diğer taraftan, 1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanunun 3 üncü maddesine göre, her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin % 5’i kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar.

İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, anılan Kanun’un birinci fıkra hükmüne göre (yeniden değerleme ile yaklaşık 6300 TL’den 55000 TL’ye kadar idarî para cezası) idarî para cezası verilir. Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın %2,5’undan fazla olamaz.

Diğer taraftan, ithalat, ihracat ve diğer kambiyo işlemlerinde döviz veya Türk Parası kaçırmak kastıyla muvazaalı işlemlerde bulunanlar, yurda getirmekle yükümlü oldukları veya kaçırdıkları kıymetlerin rayiç bedeli kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. Bu fiilin teşebbüs aşamasında kalması halinde verilecek ceza yarı oranında indirilir.

27. İhracat bedelinin eksik tahsil edilmesi halinde esneklik uygulanmakta mıdır?

Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla;

• 100.000 USD veya eşitini aşmamak üzere, mücbir sebeplerin varlığı dikkate alınmaksızın beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar noksanlığı olan (sigorta bedellerinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) ihracat hesapları doğrudan bankalarca ödeme şekline bakılmaksızın,
•  200.000 USD veya eşitini aşmamak üzere, Tebliğin 9 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebep halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle beyanname veya formda yer alan bedelin % 10’una kadar açık hesaplar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce,

terkin edilmek suretiyle kapatılır.

Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla, 200.000 USD veya eşitini aşan noksanlığı olan açık hesaplara ilişkin terkin talepleri mücbir sebepler ile haklı durumlar göz önünde bulundurulmak suretiyle Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

28. Düzenleme geçici midir yoksa sürekli olarak devam edecek mi?

Tebliğ’in 13 üncü maddesine göre, bu Tebliğ hükümleri yürürlük tarihinden itibaren (04.09.2018 tarihinden itibaren) 1 yıl süresince geçerli olacaktır.

29. Düzenlemenin yürürlükte kaldığı süre içinde ihraç edilen ama bedeli henüz tahsil edilmeyenler için de yurda getirme zorunluluğu var mı?

Tebliğ’in 12 nci maddesine göre, Türkiye’de yerleşik kişilerce bu Tebliğin yürürlükte bulunduğu süre içinde fiili ihracı gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedel getirme süresinin bu Tebliğin yürürlükten kalktığı tarihten sonra sona ermesi halinde bu Tebliğ hükümleri uygulanmaya devam edecektir. Barış Demirel

https://www.linkedin.com/pulse/ihracat-bedellerinin-yurda-getirilmesine-ili%C5%9Fkin-ve-demirel-lcb/