II- İDARİ PARA CEZALARINDA TAHAKKUK ZAMANAŞIMI

Hukuki boyutta İdari para cezalarına konu olan fiiller, ilgili kanunlar gereği emredilen hükümlerin yerine getirilmediği zaman işlenmiş sayıldığından, mülga 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeyenler, idari para cezasına konu fiili, yükümlüklerini yerine getirmeleri gereken sürenin son günü itibariyle işlemiş sayılırlar. Bu yönüyle tahakkuk zamanaşımı yönünden dikkat edilmesi gereken ilk unsurun bu olduğu ortada olup örneklerle açıklamak gerekirse;

Örnek-1: XY Ltd. Şti. tüzel kişiliğine ait 2016 yılı Kasım ayı aylık prim hizmet belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi gereken son tarih 23.12.2016 tarihi iken bahsi geçen belge kuruma yasal süresi geçirildikten sonra 21.01.2017 tarihinde verilmişse cezaya konu fiil belgenin kuruma verildiği tarih olan 21.01.2017 değil söz konusu belgenin kuruma yasal süresi dahilinde verilmesi gereken son gün olan 23.12.2016 işlenmiş sayılacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken bir ayrıntı da 01.01.2017 tarihinde değişen asgari ücret gereği ilgili idari para cezasının 2016 yılı asgari ücretini baz alınarak uygulanması gerektiğidir.

Örnek-2: Sosyal Güvenlik Denetmeni tarafından 19.09.2016 tarihinde yapılan denetimde ABC özel kişine ait işyerinde 14.04.2016 tarihinden beri sigortasız çalıştığı tespit edilen VYZ isimli şahıs için işverenden istenecek işe giriş bildirgesine istinaden uygulanacak idari para cezasına konu fiil, tespitin yapıldığı 19.09.2016 tarihi değil belgenin verilmesi gerektiği son tarih olan 13.04.2016 tarihinde işlenmiş sayılacaktır.

Diğer yandan İdari para cezalarının tahakkuk zamanaşımı süreleri, fiilin işlendiği tarihte geçerli olan kanun hükümlerine göre hesaplanacaktır. Zamanaşımı süreleri 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun yürürlük dönemi olan 30.09.2008 ve öncesi dönemlerde birkaç kez değişikliğe uğramıştır. Bu tarih ve öncesinde işlenmiş olan fiiller dolayısıyla uygulanacak olan idari para cezalarının tahakkukunda dikkate alınacak zamanaşımı süreleri 2012/27 sayılı genelgede;

“- 09.07.1987 ila 11.05.1993 tarihleri arasında işlenen fiillerden dolayı, bu tarihlerde konuyu düzenleyen herhangi bir yasal düzenleme bulunmadığından çeşitli yargı kararları uyarınca; beş yıl,

- 12.05.1993 ila 05.08.2003 tarihleri arasında işlenen fiillerden dolayı, 506 sayılı Kanun’un idari para cezalarını düzenleyen 140. maddesinde 3910 sayılı Kanun uyarınca yapılan değişikliğe istinaden; on yıl,

- 06.08.2003-30.09.2008 tarihleri arasında işlenen fillerden dolayı, 4958 sayılı Kanun uyarınca; beş yıl  olacaktır”

Şeklinde belirtilmiş olup, dikkat edildiğinde günümüz itibariyle 506 sayılı kanun çerçevesinde düzenlenen idari para cezalarının tamamının tahakkuk zaman aşımı süresine girdiği anlaşılmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumunca, zamanaşımına girmiş olan bahsi geçen idari para cezaları tebliğe çıkartılmaması gerektiği gibi sehven tahakkuk ettirilip ilgilisine tebliğ ettirilen  idari para cezaları da ilgili sosyal güvenlik il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezine yapılacak itirazlar sonucu ünite itiraz komisyonu kararı ile iptal edilecektir.

01.10.2008 veya sonraki bir tarihte işlenen fiiller yönünden tahakkuk zamanaşımı süresine geldiğimizde, bu sürenin 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin yedinci fıkrasında, “İdarî para cezaları on yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Zamanaşımı süresi, fiilin işlendiği tarihten itibaren başlar”  hükmü mevcut olup buna göre, 5510 sayılı Kanunda öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmeyenler hakkında uygulanacak olan idari para cezalarının, en geç fiilin işlendiği tarihten itibaren on yıl içinde muhataplarına tebliğ edilmesi gerekmektedir.

Örnek-3: PRS unvanlı işverence Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen 2017 yılı Ocak ayına ait aylık prim hizmet belgesinin yasal süresi dışında 25.03.2017 tarihinde ilgili kurumca işleme alınmışsa, yukarıda bahsi geçtiği üzere zikredilen belgenin yasal olarak verilme süresi olan 23.02.2017 tarihinde sona erdiğinden, idari para cezasına konu fiile uygulanacak idari para cezası 22.02.2027 tarihine kadar muhataplarına tebliğ edilmediği takdirde zamanaşımına uğrayacaktır.  

III- İDARİ PARA CEZALARINDA TAHSİL ZAMANAŞIMI

İdari para cezalarının tahsilinde dikkate alınacak zamanaşımı süresi, idari para cezasına neden olan belgenin,  işveren tarafından verilip verilmediği,  mahkeme kararlarına istinaden mi ya da denetim ve kontrolle görevli memurlarca yapılan tespitlere istinaden mi düzenlendiği yoksa her hangi bir kamu kurum veya kuruluşlarından alınan yazıya istinaden işverenlerce veya Sosyal Güvenlik Kurumunca resen düzenlenip düzenlenmediği üzerinde durulmaksızın, tebliğ edilen idari para cezasının yasal ödeme süresinin son gününde geçerli olan kanun hükümlerine göre tespit edilmektedir. Buna göre;

A- YASAL ÖDEME SÜRESİNİN SON GÜNÜ 30.09.2008 VEYA ÖNCEKİ BİR TARİHE RASTLAYAN İDARİ PARA CEZALARININ TAHSİL ZAMANAŞIMI SÜRESİ

506 sayılı Kanun’un 140. maddesinde 4958 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonucunda idari para cezalarının ödeme süresi tebliğ tarihinden itibaren 15 gün olarak belirlenmiş olup buna göre, 06.08.2003 veya sonraki bir tarihten 30.09.2008 tarihine kadar tebliğ edilmiş olan idari para cezalarında yasal ödeme süresi, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün olarak düzenlenmiştir.

Bu bağlamda, bahsi geçen süreler dikkate alınmak suretiyle idari para cezalarının ödeme süresinin sona erdiği tarihin 08.12.1993 ile 05.07.2004 tarihleri arasına rastlaması halinde, tahsil zamanaşımı süresi, 6183 sayılı Kanun hükümlerine istinaden, ödeme vadesinin sona erdiği tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren beş yıl, 06.07.2004 ila 30.09.2008 tarihleri arasına rastlaması halinde, tahsil zamanaşımı süresi, Borçlar Kanunu hükümlerine istinaden, ödeme vadesinin sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren on yıl, olarak dikkate alınacaktır.

B- YASAL ÖDEME SÜRESİNİN SON GÜNÜ 01.10.2008 VEYA SONRAKİ BİR TARİHE RASTLAYAN İDARİ PARA CEZALARININ TAHSİLİNDE DİKKATE ALINACAK ZAMANAŞIMI SÜRESİ

5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin 4. fıkrası idari para cezalarının tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde ödenmesi gerekmektedir hükmünü ortaya koymaktadır. Yasal ödeme süresinin son günü 01.10.2008 veya sonraki bir tarihe rastlayan idari para cezalarının tahsilinde dikkate alınacak zamanaşımı süresi, 5510 sayılı Kanun’un 93. Maddesinde yer alan; “Kurumun prim ve diğer alacakları ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak on yıllık zamanaşımına tâbidir.” hükmüne istinaden, ödeme süresinin dolduğu on beşinci günü takip eden takvim yılı başından itibaren on yıl olarak dikkate alınacaktır.

Örnek-4:  TRB unvanlı işyeri, 07.05.2017 tarihinde çalışmaya başlayan KML isimli sigortalısının işe giriş bildirimini yasal süresi dışında 12.05.2017 tarihinde yapmıştır. İşverene uygulanan idari para cezasının 01.07.2017 tarihinde muhatabına tebliğ edildiği düşünüldüğünde cezanın yasal ödeme süresi 16.07.2017 tarihinde son bulmakta olup ilgili idari para cezasının zamanaşımı süresi takip eden takvim yılı başı olan 01.01.2018 tarihinde başlamakta 31.12.2027 tarihinde son bulmaktadır.  Fahrettin Yüksek E-Yaklaşım / Mart 2018 / Sayı: 303