A- TAHSİLAT VE ÖDEMELERİN TEVSİK ZORUNLULUĞUNUN KAPSAMI, İŞLEM TUTARI, ÖDEMELERİN YAPILACAĞI ARACI KURUMLAR

323 Seri No.lu VUK Genel Tebliği’nde tahsilat ve ödemelerin tevsik zorunluluğu kapsamına giren birinci ve ikinci sınıf tüccarlar kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak zorunda olan çiftçiler, serbest meslek erbabı ve vergiden muaf esnafın kendi aralarında yapacakları ticari işlemleri ile nihai tüketicilerden mal veya hizmet bedeli olarak yapacakları tahsilat ve ödemeleri girmektedir([1]).

Tevsik zorunluluğunun tutarı ve başlangıç tarihi söz konusu Tebliğ’de öngörülen ticari işlemler ile nihai tüketicilerden mal alımı ve hizmet bedeli olarak yapılacak 10.000,00 TL’sini aşan tahsilat ve ödemelerin banka veya posta ve telgraf teşkilatı genel müdürlüğü aracılığı ile yapmaları 01.08.2003 tarihinde geçerli olmak üzere zorunlu kılınmıştır. Ancak vergi mükelleflerinin (On bin)TL limitinin 01.05.2004 tarihinden itibaren 8.000,00 TL olarak dikkate alınması ve bu limiti aşan tahsilat ve ödemelerin 320,323 ve 324 Seri No.lu VUK GT’ lerinde belirtilen esaslar çerçevesinde banka veya posta ve Telgraf teşkilatı genel müdürlüğü aracı kılınarak yapmaları 332 no.lu VUK GT’ de zorunlu kılınmıştı. Bu kez 459 Seri No.lu VUK GT de belirtilen esaslar çerçevesinde bu limit 7.000,00 TL’ye indirilmiştir([2]).

Yukarıda belirtilen banka ve posta ve telgraf teşkilatı genel müdürlüğü (PTT) ile yapılacak tahsilat ve ödemelerden 7.000,00 TL üzeri olanları tevsik kapsamındadır.

Belirtilen kurumlar aracı kılınmak suretiyle, havale, çek, kredi kartı ve bu kurumlar aracılığı ile tahsil edilen senetler gibi bankacılık araçları kullanılarak yapılan ödemeler ve tahsilatlar karşılığında dekont veya hesap bildirim cetvelleri düzenlendiğinden tevsik edilmiş sayılacaktır.

Banka ve posta ve telgraf teşkilatı genel müdürlüğü internet şubeleri üzerinden yapılan işlemlerde tevsik kapsamında sayılacaktır.

İşyeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin yapılacak tahsilat ve ödemelerin banka ve posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsikine ilişkin 29.07.2008 tarih 26951 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan GVGT 268 ile,

- Konutlarda, her bir konut için aylık 500,00 TL ve üzerinde kira gelirleri elde edenlerin,

- İşyerlerinde, işyeri kiraya verenler ile kiracıların kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerinin 01.11.2008 tarihinden itibaren banka veya posta ve telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi zorunluluğu getirilmiştir. İşyerleri için tevsik zorunluluğu kapsamı dışında bırakılan bir sınır yoktur. İşyeri kiraya verenler ve kiracıların tahsilat ve ödemelerinin tamamı ödemelerin tevsiki kapsamındadır.

459 Seri No.lu VUK GT’de belirtilen esaslar çerçevesinde tevsik zorunluluğu kapsamında olanların, kendi aralarında ve tevsik zorunluluğu kapsamında olmayanlarla yapacakları, 7.000,00 TL’yi aşan tutardaki her türlü tahsilat ve ödemelerini aracı finansal kurumlar kanalıyla yapmaları ve bu tahsilat ve ödemeleri söz konusu kurumlarca düzenlenen belgeler ile tevsik etmeleri zorunludur.

Bu kapsamda örneğin;

- Her türlü mal teslimi veya hizmet ifasına ilişkin tahsilat ve ödemelerin,

- Avans, depozito, pey akçesi gibi suretlerle yapılacak tahsilat ve ödemelerin,

- İşletmelerin kendi ortakları ve/veya diğer gerçek ve tüzel kişilerle yaptığı her türlü tahsilat ve ödemelerin

belirlenen haddi aşması durumunda, aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması ve bu işlemlerin söz konusu kurumlarca düzenlenen belgeler ile tevsik edilmesi zorunludur.

B- AYNI GÜNDE AYNI KİŞİ VEYA KURUMLARLA YAPILAN İŞLEMLER DE TEVSİK ZORUNLULUĞU

Aynı günde aynı kişi veya kurumlarla yapılan işlemlerin toplam tutarının bu Tebliğ’in (4.1.) bölümünde belirlenen haddi aşması durumunda, işlemlerin her biri işlem bazında belirlenen haddin altında kalsa bile, aştığı işlemden itibaren işleme konu tahsilat ve ödemelerin de aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması zorunludur.

Örnek: Tevsik zorunluluğu kapsamında olan (A) A.Ş., aynı gün içerisinde (B) Ltd. Şti.’ den sırasıyla 1.000 TL, 3.000 TL, 3.500 TL ve 500 TL tutarında ayrı ayrı mal alımları gerçekleştirmiştir. Tevsik zorunluluğu kapsamında olan (A) A.Ş.’nin (B) Ltd. Şti.’ den aynı günde yaptığı mal alımları toplamı 3.500 TL’lik alımla 7.000 TL’lik haddi aştığından, son iki işleme ait tahsilat ve ödemelerin tevsik zorunluluğu kapsamında aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması gerekmektedir.

Önceki uygulamada, aynı günde aynı kişi veya kurumlarla yapılan birden fazla işlemlerin her biri tevsik zorunluluğu haddinin altında kalsa da, işlemlerin hepsi tek bir işlem olarak kabul ediliyor ve işlemlerin toplamı tevsik zorunluluğu haddi olan 8.000,00 TL’yi aşması halinde,

Tüm işlemlere konu tahsilat ve ödemeler tevsik zorunluluğu kapsımda işlem görüyordu, eski uygulama bu şekildeydi.

01.01.2016’dan sonra yeni uygulamada aynı gün aynı kişi veya kurumlarla yapılan birden fazla işlemde, tevsik zorunluluğu haddini aşan işlemden itibaren yapılan tahsilat ve ödemelerin banka ve PTT İdaresi Genel Müdürlüğü üstünden yapılması zorunlu olmuştur.

Söz konusu tahsilat ve ödemelerde tevsik zorunluluğuna uyulmaması durumunda (A) A.Ş. ile (B) Ltd. Şti.’ne ayrı ayrı ceza uygulanacaktır([3]).

C- VADELİ SATIŞLARDA TEVSİK ZORUNLULUĞU

VUK’un 322 Seri No.lu Genel Tebliği’ne göre 8.000,00 TL’lik rakamsal tutar geçerli idi. Mükelleflerin tevsik zorunluluğunda bulunmaları mal alımı ve hizmet bedelinin faturasının 8.000,00 TL’yi aşması yeterli olacaktı. Bu kez 459 Seri No.lu VUK GT’de belirtilen esaslar çerçevesinde bu limit 7.000,00 TL’ye indirilmiştir.

D- CARİ HESAP KULLANILMASINDA TEVSİK ZORUNLULUĞU

VUK 324, 459 Seri No.lu Genel Tebliğlerine göre İşletmeler kendi ortakları ile diğer gerçek ve tüzel kişilerle olan ve herhangi bir ticari içeriği olmayan nakit hareketlerinde işlem tutarı 7.000,00 TL’yi aşıyor ise bunlarda tevsik kapsamında olacağından banka, özel finans kurumları veya PTT aracılığı ile tahsilat ve ödemeler yapılacaktır. Örneğin (A) firmasının ortağı olan (B), işletmesinden nakit olarak borç almıştır. Bu borcun ticari bir içeriği yoktur. Ancak nakit hareketi söz konusu olduğundan bedeli 7.000,00 TL’yi aşması halinde tahsilat İşlemleri kendi ortakları ile diğer gerçek ve tüzel kişilerle olan ve herhangi bir ticari içeriği olmayan tahsilat ve ödemeler banka veya PTT aracılığı ile yapılması gerekmektedir.

E- SERBEST MESLEK ERBABINDA TEVSİK ZORUNLULUĞU

Vergi Usul Kanunu’nun 236. maddesi hükmüne göre serbest meslek erbabı hizmeti tamamlamasına müteakiben yaptığı tahsilat için serbest meslek makbuzu düzenlemektedir. Serbest Meslek erbabının mükellefine düzenlemiş olduğu yıllık sözleşme bedeli 7.000,00 TL’sini aşıyor ise V.U.K 459 seri no.lu Genel Tebliğine göre her türlü tahsilatlarını banka veya PTT aracılığı ile yapıldığını tevsik etmek zorundadır([4])..

F- KISIM KISIM YAPILAN TAHSİLAT VE ÖDEMELER DE TEVSİK ZORUNLULUĞU

Tahsilat ve ödemeye konu işlem tutarının tevsik zorunluluğu kapsamında 459 no.lu Tebliğ’in (4.1.) bölümünde belirlenen haddi aşması halinde, bedelin farklı tarihlerde kısım kısım ödenmesinde işlemin toplam tutarı dikkate alınacak ve her bir tahsilat ve ödeme, tevsik zorunluluğu kapsamında aracı finansal kurumlar kanalıyla gerçekleştirilecektir.

Örnek: Serbest meslek erbabı (C), (D) A.Ş.’ye bir yıl süreyle vereceği hizmet karşılığında 12.000 TL alacaktır. Aralarındaki anlaşma gereği (D) A.Ş., hizmet bedelini 1.000,00 TL’lik taksitler halinde ödeyecektir. Bu durumda serbest meslek makbuzunun, taksitlerin ödendiği tarihlerde 1.000,00 TL üzerinden düzenlenmesi tevsik zorunluluğunu ortadan kaldırmayacak, sözleşmenin toplam tutarı belirlenen haddi aştığından kısım kısım yapılan her bir tahsilat ve ödeme de aracı finansal kurumlar kanalıyla tevsik edilecektir.

Söz konusu tahsilat ve ödemelerde tevsik zorunluluğuna uyulmaması durumunda serbest meslek erbabı (C) ile (D) A.Ş.’ye ayrı ayrı ceza uygulanacaktır([5]).

G- TAHSİLAT VE ÖDEMELERDE CİRO VE BEYAZ CİROLU ÇEKLERİN KULLANIMI VE TEVSİK ZORUNLULUĞU

Banka sistemi içinde kaldığı müddetçe bir mal veya hizmet bedelinin müşterinin kendi çeki yada ciro ettiği bir çek ya da beyaz ciro ile teslim ettiği bir çek ile ödemesi imkan dahilindedir. Çekin tam ciro ve beyaz ciro ile devri mümkün bulunmaktadır.

Türk Ticaret Kanunu’na göre hamiline yazılı ciro beyaz cirodur (TTK 683, 780, 788, 789) ([6]), (BK 27)([7])

Tam ciro ise ciro edilen gerçek kişinin ad ve soyadı, tüzel kişinin de ticaret unvanı aynen yazılarak yapılan cirodur.

Sattıkları mal veya hizmet bedellerini müşteriden aldıkları çeklerle tahsil eden ve ödemelerini de yine bu çeklerle yapan mükelleflerin çeklerini ciro etmelerinde uymaları gereken hususlar aşağıda açıklanmıştır.

Mal veya hizmet karşılığı alınan çekin tam ciro yapılması halinde çekin arkasında isim, unvan, vergi kimlik numarası ve adresinin yazılması yeterli olacaktır. Hamiline düzenlenen çekte aynı şekilde ciro edilecektir.

Mal veya hizmet bedellerini beyaz ciro ile tahsil edenler, bu çekleri için “çek alım bordrosu” düzenlemelidirler. Bu bordroda çeki düzenleyen ya da çeki devredenin adı,soyadı,vergi kimlik numarası ile imza ve kaşesinin bulunması gerekmektedir.

Öte yandan, Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği’nde açıklandığı üzere çekle yapılan ödemelerde müteselsil sorumluluk uygulamasına muhatap tutulmamak bakımından çekin tam ciro ile devri gerektiği tabiidir.

Çek alım bordrosu düzenlendikten sonra bu çekler, satın alınan mal ve hizmet bedelleri karşılığı beyaz ciro ile verildiğinde “çek teslim bordrosu” düzenlenecektir. Bu bordrolarda da kendisine ciro yapılan satıcının veya yetkilisinin adı, soyadı, vergi kimlik numarası ile imza ve kaşesinin bulunması zorunludur.

Çek alım veya teslim bordrosunda birden fazla çekin bulunması halinde çeki keşide veya son ciro edenlerin isim ve unvanları ile çek tutarları bordroya ayrı ayrı yazılmalıdır([8]). Dursun Ali Turanlı Yaklaşım / Haziran 2017 / Sayı: 294

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.