İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının gelir bağlanmasına veya toptan ödeme yapılmasına hak kazanan hak sahiplerine yapılacak parasal yardımların neler olduğu 5510 sayılı Kanun’un 16. ve 20. maddelerinde; cenaze ödeneği verilmesi, hak sahiplerine gelir bağlanması (Yönetmelik bunu “ölüm geliri” biçiminde adlandırılmaktadır. SSİY/md. 42) kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi biçiminde belirlenmiş ve aynı Kanun’un 37. maddesinde ise bu yardımların koşul ve miktarları düzenlenmiştir (ayrıca: SSİY/md. 42-43). Ayrıca, sözü edilen hak sahipleri, 5510 sayılı Kanun’un 60. maddesinde yer alan genel sağlık sigortasına ilişkin hükümlerinde öngörülen koşullar çerçevesinde (Ayrıca: SSİY/md.18 vd.) sağlık yardımlarından da yararlanacaklardır(1).

A- ÖLÜM GELİRİ

İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sağlanan yardımlardan biri de, sigortalının bu riskler sonucu ölümü halinde hak sahibi olan kimselere gelir bağlanmasıdır. İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen sigortalının hak sahiplerine, ölüm geliri bağlanır. Ölüm geliri, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının geride kalan hak sahiplerinin geleceklerinin güvence altına alınmasını amaçlayan bir tahsis çeşididir(2). Gelir; 5510 sayılı Kanun’un 3. maddesinin on altıncı fıkrasında,iş kazası veya meslek hastalığı halinde sigortalıya veya sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine, yapılan sürekli ödeme olarak tanımlanmaktadır.

Sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen sigortalıların ölüm sebebini bildiren ve yukarıda belirtilen belgelerin temininin imkânsız olduğu hallerde, sigortalının ölümünden önce sürekli iş göremezliğine esas iş kazası veya meslek hastalığı dışında başka bir kaza geçirip geçirmediği ya da başka bir hastalığa yakalanıp yakalanmadığının mahallinde tahkiki Sosyal Güvenlik Kurumu’nun denetim ve kontrolle yetkilendirilen memurları aracılığıyla yaptırılır. Ancak sigortalının kesin ölüm sebebine ilişkin karar, bu belgeler ile sigortalının dosyasının tetkiki sonucunda Kurum Sağlık Kurulu’nca verilir(3).

Konuyu özetlemek gerekirse; ölüm geliri, iş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalıların veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 veya daha fazla oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken sigortalıların hak sahiplerine bağlanmaktadır. Bu anlamda ölüm gelirinden ölen sigortalının hak sahipleri faydalanabilmektedir(4).

5510 sayılı Kanun’un 34. maddesi hükmü çerçevesinde ölüm geliri sigortalının;

a) Ölüm tarihinde sigortalı ile yasal evlilik bağı bulunan eşine,

b) 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesi uyarınca iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasına göre çalışmaları hariç 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;

1) 18 yaşını, ortaöğrenim görmesi hâlinde 20 yaşını, yükseköğrenim görmesi hâlinde 25 yaşını doldurmayan erkek çocuklarına,

2) Evli olup olmadığına bakılmaksızın, Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirdiği tespit edilen çocuklarına,

3) Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kız çocuklarına,

c) Aylıkta hak sahibi eş ve çocuklardan;

1) Artan hissenin bulunması hâlinde, her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartıyla ana ve babasına,

2) Artan hisseye bakılmaksızın, yukarıda belirtilen şartları taşıyan ve 65 yaşın üstünde olan ana ve babasına, 5510 sayılı Kanun’da belirtilen esaslar dâhilinde bağlanır.

B- EVLENME ÖDENEĞİ

Sigortalının, ölüm aylığı/geliri almakta iken evlenen ve bu nedenle aylığı/geliri kesilen kız çocuklarına, talepte bulunmaları halinde almakta oldukları aylık veya gelirlerinin iki yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak peşin ödenir. Böylece babalarından dolayı gelir alan kız çocuklarına evlenme ödeneği verileceği gibi bu ödenek, annelerinden dolayı kendilerine gelir bağlanmış kız çocuklarının evlenmeleri durumunda da verilmektedir. Kız çocuk malûl ise evlenme nedeniyle geliri kesilmeyeceğinden(5) kendisine evlenme ödeneği de verilmemektedir(6).

Evlenme ödeneği alan hak sahibinin gelir veya aylığının kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde yeniden hak sahibi olması halinde, bu süre içinde tekrar gelir veya aylık ödenmediğinden bu gibi durumlarda kız çocuklarına bağlanacak ölüm gelir ve aylıklarının başlangıcı, iki yıllık sürenin dolduğu tarih olacaktır(7).

5510 sayılı Kanun’un 37. maddesinin ikinci fıkrasına göre evlenme ödeneği verilmesi halinde, diğer hak sahiplerinin aylık veya gelirleri evlenme ödeneği verilen sürenin bitimini takip eden ödeme döneminden itibaren 34. maddeye göre yeniden belirlenmektedir.

C- CENAZE GİDERLERİNİN KAR-ŞILANMASI

İş kazası ve meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri, malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup da ölen sigortalının hak sahiplerine, Kurum Yönetim Kurulu’nca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden cenaze ödeneği ödenir. Cenaze ödeneği, sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir. Cenaze ödeneğinin bunlara ödenememesi ve sigortalının cenazesinin gerçek veya tüzel kişiler tarafından kaldırılması durumunda, yukarıda belirtilen tutarı geçmemek üzere belgelere dayanan masraflar, masrafı yapan gerçek veya tüzel kişilere ödenir (5510/md. 37)(8). 2017 yılı için belirlenen cenaze ödeneği tutarı 531,00 TL’dir.

SSİY’nin 65. maddesi uyarınca cenaze ödeneğinin ödenmesi için, hak sahipleri tarafından bir dilekçe ile Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurulması yeterlidir. Sigortalının ölümü ve ölüm tarihi nüfus kütüğüne kaydedilmemişse dilekçeyle birlikte sigortalının ölüm tarihini belirten ilgili makamlarca usulüne göre düzenlenen bir belgenin de Kurum’a verilmesi gerekir. Murat Araz Yaklaşım / Mayıs 2017 / Sayı: 293

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.