Uzun süredir faaliyette bulunan işletmelerin ve özellikle de sanayi kuruluşlarının üretimlerini sürdürebilmeleri için sabit kıymet veya amortismana tabi iktisadi kıymet olarak nitelediğimiz makine, teçhizat, taşıt ve benzerlerini iktisap etmeleri ve faaliyetlerinde kullanmaları iktisadi bir zorunluluk. Hal böyle olunca işletmelerin bilançolarında da birçok sabit kıymet bulunması ve bu kıymetlerin birçoğunun -iktisadi ömrünü tamamlaması halinde dahi- bilançoda yer aldığını görmek mümkün. Dolayısıyla işletmede artık kullanılması mümkün olmayan bu sabit kıymetlerin bilançolarda takibi ve gereksiz bir şekilde yer kaplamasının çok ehemmiyetinin olmayacağı da açık.

Bir iktisadi kıymetin hurda haline dönüşmesini, söz konusu iktisadi kıymetin aynen veya onarıldıktan sonra artık kullanılmasına imkân kalmayacak bir hale gelmesi şeklinde tanımlayabiliriz. Yine konuyla ilgili olarak KDV Uygulama Tebliğinde "Hurda" kavramının; her türlü metal, plastik, lastik, kauçuk, kâğıt ve cam hurdasını, bunların hurda halindeki karışımlarını, aynen veya onarılmak suretiyle üretim amaçlarına uygun olarak kullanılamayacak haldeki metal, plastik, lastik, kauçuk, kâğıt ve cam karakterli her türlü ham, yarı mamul ile mamul maddeyi ifade ettiği belirtilmiştir.

Sabit kıymetlerin hurdaya dönüşümü ise iki şekilde karşımıza çıkabilir:

• Sabit kıymetin amortisman süresince kullanıldıktan ve amortismanı bittikten sonra herhangi bir şekilde aynen veya onarıldıktan sonra kullanılmayacak bir hal alması,
• Yine sabit kıymetin yangın, deprem, sel gibi nedenlerle zarar görmesi veya sabit kıymetin teknolojik değişimler nedeniyle kullanılamayacak ya da onarılmayacak bir hale gelmesi.

Buna göre bir sabit kıymet hurda niteliğine dönüştükten sonra işletme kayıtlarından çıkarılarak bir başkasına satılması halinde KDV uygulaması özellik gösteriyor.

KDV Kanunu açısından konuya baktığımızda; Kanun'un birinci maddesinde; ticari, sınaî, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde  Türkiye'de yapılan teslim ve hizmetler ile her türlü mal ve hizmet ithalatının KDV ye tabi olduğu ve 17/4-g maddesinde ise metal, plastik, lastik, kauçuk, kâğıt, cam hurda ve atıklarının tesliminin KDV'den istisna olduğunu görüyoruz.

Yine aynı Kanun'un 29/1'inci maddesinde; mükelleflerin, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV den, bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV ile ithal olunan mal ve hizmetler dolayısıyla ödenen KDV'yi indirebilecekleri belirtilmiştir Bununla birlikte 30/a maddesinde de, vergiye tabi olmayan veya vergiden istisna edilmiş bulunan malların teslimi ve hizmet ifası ile ilgili alış vesikalarında gösterilen veya bu mal ve hizmetlerin maliyetleri içinde yer alan katma değer vergisinin indirim konusu yapılamayacağı, KDV Kanunu'nda net bir şekilde açıklanmıştır.  Ayrıca KDV Kanunu'nun 58'inci maddesi uyarınca da indirilemeyen KDV, gelir ve kurumlar vergisinin tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir.

Dolayısıyla, KDV Kanunu'nun 17/4-g maddesine göre teslimi vergiden istisna edilen bir sabit kıymetin satın alınması esnasında ödenen ve indirim konusu yapılan KDV tutarının düzeltilmesi gerekir. Kısmi istisna olarak değerlendirilen bu hususun uygulanması ile bir taraftan KDV'siz satılan ancak alışında KDV indiriminden yararlanılan vergi tutarı düzeltilmekle KDV etkisi sıfırlanmaktadır.

Emtia' dan hurdaya dönüşen ve istisna kapsamında satılan bir ürün için bu ürünün imalinde kullanılan hammaddelerin alımında ödenen veya malların satın alınması sırasında ödenen KDV tutarlarının teslimin gerçekleştiği ayda 1 no.lu KDV Beyannamesi'nde "İlave Edilecek KDV" olarak beyan edilmesi ve ilave olarak düzeltilerek beyan edilen KDV tutarının ise ilk alımda ödenen KDV tutarının tamamının olması gayet doğaldır. Ancak bugüne kadar benzer mantığın sabit kıymetler içinde uygulandığını düşündüğümüzde söz konusu bu uygulamanın haksızlık yarattığı ve özellikle yıpranan, aşınan ve üretimde kullanılan bir sabit kıymetin aslında yüklendiği katma değeri de bu üretim sonucu üretilen ürünler içerisinde ürünlerin tesliminde ödeyerek yerine getirdiği de bir gerçektir.

Bugüne kadar İdare'nin izin vermediği indirilen KDV'nin amortismana isabet eden kısmının yeni görüşlerde değiştiğini görüyoruz ki bu oldukça olumludur.

Örneğin. 2016 yılında verilen bir Özelge' de; "amortismana tabi iktisadi kıymetlerin aynen veya onarılmak suretiyle üretim amaçlarına uygun olarak, kullanılamayacak durumda olmaları halinde bunların tesliminin KDV Kanununun (17/4-g) maddesi uyarınca katma değer vergisinden müstesna olacağı, ve kısmi istisna kapsamına giren bu işlem dolayısıyla yüklenilen vergilerin de prensip olarak, işlemin yapıldığı dönemde indirim hesaplarından çıkarılması gerektiği, ancak, iktisadi kıymet hurda haline gelinceye kadar indirim hakkı tanınan işlemlerde kullanılmış olduğundan yüklenilen vergilerin tamamı değil, hurda olarak satış bedelinin %18'ine isabet eden kısmı indirim hesaplarından çıkarılacağı" belirtilmiştir.   

Buna göre, "iktisadi kıymetin hurda olarak satılması halinde hurda satış bedelinin genel vergi oranı ile çarpılması suretiyle bulunacak miktarın, satışın yapıldığı dönem beyannamesinin "Tevkifat Uygulanmayan İşlemler", "İlave Edilecek KDV" satırında beyan edilerek indirim hesaplarından çıkarılması ve aynı tutarın gelir/kurumlar vergisi uygulamasında gider hesaplarına alınması gerektiği" açıklanmıştır.

Sorumlu Vergicilik Bakışıyla

Verilen bu Özelge ile sabit kıymetlerin hurda haline gelinceye kadar KDV açısından indirim hakkı tanınan işlemlerde (örneğin mal ve hizmet üretimlerinde) kullanıldıklarının kabulü ile amorti edildikleri sürelere ilişkin olarak yüklendikleri KDV tutarlarının tamamının düzeltilmesine artık gerek bulunmamakta ve sadece hurda değeri üzerinden hesaplanacak % 18 KDV'nin düzeltilmesi yeterli görülmektedir.

Ancak sıra dışı olsa bile bir sabit kıymetin tamamen teslimi KDV'den istisna olan bir mal veya hizmet üretiminde kullanıldığını düşündüğümüzde, bu Özelge'deki yorumun geçerli olmayacağı sonucu çıkabilir.

Söz konusu Özelge'deki görüşlerin bir Sirküler veya Genel Tebliğ değişikliği ile de duyurulması gerektiğini düşünüyoruz. Timur Çakmak http://www.kpmgvergi.com

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.