5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasına göre, Kurum’ca dayanağı belirtilmek suretiyle diğer kanunlarda, adı geçen madde metninde belirtilen fiiller için idari para cezası öngörülmüş olsa dahi aynı maddede belirtilen haller için idari para cezası uygulanmaktadır. Söz konusu idari para cezalarının muhataplarının, uygulanan idari para cezalarının dayanaklarının yeterli derecede açık olmadığını veya nazara alınması gereken bazı hususların nazara alınmadığını belirterek yahut başka bir gerekçeyle itiraz ya da dava yoluna gitmeleri mümkündür. Yine aynı madde hükmüne göre idarî para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk etmekte olup tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde Kurum’a ya da Kurum’un ilgili hesaplarına yatırılır veya aynı süre içinde Kurum’a itiraz edilebilmektedir. Ayrıca, itiraz idari para cezasının takibini durdurmaktadır. Bunun manası söz konusu itirazın değerlendirilip sonucu muhataba tebliğ edilene kadar 6183 sayılı Kanun’a dayanarak icra yoluyla takibin mümkün değildir.

Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği(SSİY)(2)’nin 113. maddesinde düzenleyici hükümler yer almaktadır. Buna göre, Kurum’ca tahakkuk ettirilen idarî para cezalarına yapılacak itirazlar İdari Para Cezaları İtiraz Komisyonunca karara bağlanmaktadır. İdari Para Cezası İtiraz Komisyonu, ünite amiri veya görevlendireceği yardımcısı, ilgili şef, dosya memuru ve varsa avukattan oluşur. Kanunla getirilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya geç olarak yerine getirilmesi hâlinde, Kanun’un 102. maddesine istinaden ilgililere idarî para cezası verilir. İdarî para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder. Tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde Kurum’a ya da Kurum’un ilgili hesaplarına yatırılır veya aynı süre içinde dilekçe vermek veya bu dilekçeyi taahhütlü olarak göndermek suretiyle işverence ilgili üniteye itiraz edilebilir. İtiraz, takibi durdurur. İtirazlar, ilgili itiraz komisyonunda incelenerek en geç otuz gün içinde karara bağlanır. Kurum’ca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması hâlinde, idarî para cezası kesinleşir.

Sosyal Güvenlik Mevzuatı bağlamında idari para cezalarından kurtulma yolu olarak zikredilebilecek diğer bir uygulama da uzlaşma yoludur. Ancak, uzlaşma konusuyla ilgili olarak ilk ifade edilecek şey kapsamının oldukça dar tutulduğudur. Söz konusu uygulamanın yasal dayanağı 5510 sayılı Kanun’un 85. maddesine 5754 sayılı Kanun’a eklenen 9 fıkradır. Buna göre anılan fıkra hükmü: “Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından devamlı mahiyetteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda tespiti yapılan ve sigortalılara mal edilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna bağlı uygulanacak idari para cezalarında, konuya ilişkin raporun Kurum’un ilgili birimine gönderilmesinden önce işverenle uzlaşma yapılabilir. Uzlaşmaya varılması halinde, bu durum tutanakla tespit edilir. Uzlaşılan tutarlar kesin olup, uzlaşma konusu yapılan tutarlar hakkında işverence dava açılamaz ve hiçbir mercie şikâyet ve itirazda bulunulamaz. Uzlaşılan prim ve idari para cezaları, uzlaşma tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir ay içinde ödenir. İşveren, uzlaşılan idari para cezası tutarı için ayrıca peşin ödeme indiriminden yararlandırılmaz. Uzlaşılan tutarların, bu sürede tam olarak ödenmemesi halinde uzlaşma bozulur ve uzlaşılan tutarlar kazanılmış hak teşkil etmez. Uzlaşmanın temin edilememiş veya uzlaşma müzakeresinde uzlaşmaya varılamamış olması veya uzlaşmanın bozulması hallerinde işveren, bu konuya ilişkin daha sonra uzlaşma talep edemez.” şeklindedir. Anılan Kanun hükmünün 10. fıkrası ise “Uzlaşma neticesinde indirim yapılması nedeniyle tahsil edilmemiş olan sigorta primlerinin daha sonra Kurum veya mahkeme kararıyla sigortalılara mal edilmesi halinde, daha önce eksik tahsil olunan sigorta primleri, sigortalının çalıştığı süre ve sigorta primine esas kazancı dikkate alınarak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil olunur.” şeklinde düzenlenmiştir.

Bu uygulama ile sağlanan kolaylık müfettiş incelemesi sonucu bulunan fark işçilik miktarı ve idari para cezalarında işverenin ödemesi gereken miktarın azaltılmasıdır. Bu uygulamadan faydalanabilmek için bazı şartların varlığı gerekmektedir. Buna göre, inceleme yapılan işyerinin devamlı işyeri olması, bulunan fark sigorta primlerinin sigortalılara mal edilememesi, işverenin uzlaşma süreci için belirlenen sürelere uyması ve uzlaşma sonucu bulunan tutarın tamamının bir aylık sürede ödemesi aranan şartlardır. Bu şartlardan herhangi birinin yerine getirilmemesi durumunda uzlaşma mümkün olamamaktadır. Serdar Aday Yaklaşım / Mayıs 2016 / Sayı: 281

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti /Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.