A- 6663 SAYILI TORBA KANUN’UN İŞÇİLERE TANIDIĞI TAM ÜCRETLE YARI SÜRELİ ÇALIŞMA HAKKI

Memur annelerden başka işçi statüsündeki anneler için de yarım süreli çalışmaya tam ücret hakkı getiriliyor. Şu farkla ki çalışan annenin gerçek ücreti düşük de olsa yüksek de olsa çalışmadığı yarım sürenin ücreti asgari ücret baz alınarak İşsizlik Fonundan ödenecek. Çalışanlar için dezavantajlı yapısı nedeniyle geçen her süre artmaya devam eden İşsizlik Fonunun bu şekilde amacına uygun bir biçimde değerlendirilmiş olacağı düşünülmektedir.

Doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlât edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilecektir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere 30’ar gün eklenecek, çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre 360 gün olarak uygulanacaktır. Ancak bu süre içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmayacaktır.

Haftalık 45 saatlik çalışma süresinin yarısı kadar (22,5 saat) süreyle çalışan kadın işçilerin ücretlerinin ve çalıştıkları süreye tekabül eden kısmının prim ve ücretleri işveren, çalışmadıkları diğer 22,50 saatlik süreye tekabül eden prim ve ücretleri çalışılan aya ait aylık prim ve hizmet belgesinin ilişkin olduğu aydan sonraki ikinci ay içinde İşsizlik Sigortası Fonundan ve aylık olarak ödenecektir.

Esas alınacak brüt asgari ücret tutarı eşi çalışan ve üç çocuklu işçi için tespit edilen günlük asgari net ücret tutarına denk getirilerek ödenecektir. Bu da düşük ve orta ölçekli ücretle çalışanlar için olumlu olsa da yüksek ücretli çalışanlar için tam olumlu bir getiri olmayacaktır.

B- İŞÇİLERE VERİLEN TAM ÜCRETLE YARI SÜRELİ ÇALIŞMA HAKKININ DETAYLARI

Kadın işçinin bu ödemeden (Doğum sonrası yarım çalışma ücreti) faydalanabilmesi için işçinin adına doğum tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması, ayda 22,5 saat fiilen çalışılması ve doğum sonrası analık hali izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde İş-Kur’a doğum sonrası yarım çalışma belgesi ile müracaatta bulunulması gerekmektedir.

Sigortalılar için, brüt günlük asgari ücretin üzerinden toplam %32,5 oranında sigorta primleri işçi ve işveren payları doğum ve evlât edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenen gün sayısı kadar İşsizlik Sigortası Fonundan SGK’ya ödenecektir. Bu ödemeler damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmayacaktır.

Geçici işgöremezlik ödeneği almaya hak kazananlara, bu durumlarının devamı süresince doğum ve evlât edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenmeyecektir.

İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan yersiz ödemeler yasal faiziyle birlikte işverenden tahsil edilecektir. 

Yarım Çalışma Ödeneği diğer işçiler gibi 506 sayılı Kanun’un[3] geçici 20. maddesi kapsamındaki özel banka ve borsa sandıklarının statülerine tabi personel için de uygulanabilecektir.

Sadece 4857 sayılı İş Kanunu’na[4] tabi personel değil, 5953 sayılı Basın İş Kanunu’na[5] tabi gazeteciler de 854 sayılı Deniz İş Kanunu’na[6] tabi gemi adamları da hatta Borçlar Kanunu’na tabi olan çalışanlar da yarım çalışma hakkından faydalanabilecek.

Yarım çalışma izni yasanın yürürlük tarihinden önceki doğumlar için kullanılamayacak. Bu nedenle en fazla burukluğu 10.02.2016 tarihinden hemen önce doğum yapmış çalışan annelerin yaşayacağını söylemek yanlış olmayacaktır.

C- İŞÇİNİN ÇOCUĞU NEDENİYLE KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA TALEBİ

Doğum sonrası izni ve/veya yarım çalışma izninin bitiminden sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar işçi ebeveynlerden biri işyerinden kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilecektir.

Bu talep işveren tarafından karşılanacak ve geçerli fesih nedeni sayılmayacaktır. Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam zamanlı çalışmaya dönebilecektir.

Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam zamanlı çalışmaya başlaması durumunda yerine işe alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erecektir. Bu haktan faydalanmak veya tam zamanlı çalışmaya geri dönmek isteyen işçi işverene bunu en az bir ay önce yazılı olarak bildirmesi gerekecektir.

Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamayacaktır.

Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlât edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanacaktır.

D- ANALIK İZNİNDE YENİ ESNEKLİK

Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılabilecek, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlât edinen eşlerden birine veya evlât edinen memura çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılması da artık mümkün bulunmaktadır.

E- ÜCRETSİZ İZİN HAKKINDA YENİ ESNEKLİK

Doğum yapan kadın işçiye doğum sonrası izninden sonra verilen altı aylık ücretsiz izin alma hakkı üç yaşını doldurmamış çocuğu evlât edinme hâlinde eşlerden birine veya evlât edinene de verilecektir.

IV- BAĞIMSIZ ÇALIŞAN EMEKLİLER İÇİN DESTEK PRİMİ KALDIRILDI

Artık SSK, Bağ-Kur Emekli Sandığı veya özel banka sandığı emeklilerinden çalışma yaşamına Bağ-Kur sigortalısı olacak şekilde bağımsız olarak devam edenlerden sosyal güvenlik destek primi alınmayacaktır.

2003 Eylül - 2008 Ekim tarihleri arasında Bağ-Kur Basamak Gelir Tablosundaki 12. gelir basamak değerinin yüzde 10’u tutarında, 2008 Ekim - Aralık ayları arasında yüzde 12, 2009 yılında yüzde 13, 2010 yılında yüzde 14, 2011-2015 Temmuz arasında yüzde 15’i, 2015 Temmuz ayından bu yana ise yüzde 10 tutarında kaynağından kesilen sosyal güvenlik destek primi bağımsız çalışan emekliler için kaldırılmaktadır.

Destek primiyle ilgili getirilen bu uygulama Mart 2016 ayından itibaren geçerli olmakta ise de 4/a (SSK) ve 4/b (Bağ-Kur) kapsamında yaşlılık aylığı alanların Şubat/2016 dönemindeki çalışmaları sebebiyle tahakkuk edecek Sosyal Güvenlik Destek Primleri Mart/2016 dönemi aylıklarından kesileceğinden, Nisan/2016 döneminde ödenecek aylıklardan SGDP kesintisi yapılmayacaktır.

4/c (Emekli Sandığı) kapsamında emekli aylığı alanların Şubat/2016 dönemindeki çalışmaları sebebiyle tahakkuk eden Sosyal Güvenlik Destek Primleri Şubat/2016 aylıklarından peşin olarak kesildiğinden Mart/2016 dönemi aylıklarından SGDP kesintisi yapılmaması gerekmektedir.

Buna karşın emekli olduktan sonra da hizmet akdine dayalı olarak çalışmaya devam eden emeklilerin sosyal güvenlik destek primi uygulaması ise devam edecektir. Bilindiği üzere hizmet akdine dayalı olarak çalışan emeklilerin emekli aylıklarından destek primi kesintisi olmamakta, çalıştıkları işyerlerinden aldıkları ücretlerinden % 7,5 oranında sosyal güvenlik destek primi kesintisi yapılmaktadır.

V- GSS’DE İKİ YIL BİREYSEL UZATMA GELDİ

01.01.2012 tarihinden itibaren yürürlüğe giren zorunlu Genel Sağlık Sigortası (GSS) milyonlarca işsiz gencimizi borçlandırmıştı. Uygulanan sistem gereği işsiz genç erkek çocukların zorunlu GSS primi ödeme zorunluluğuna yol açan ödeme biriken borçlardan dolayı bu gençlerin sağlık yardımından faydalanmalarını da imkansız kılmıştı. Zira GSS zorunluluğunu gelir tutarına bağlayan ve gelir tutarının tespitine esas testte genci aile bireylerinin gelirlerine ortak kılan hesap nedeniyle cebinde parası olmayan gencin borcu ana-babasının kesesine göre saptanıyordu. Borçlu gençlerin GSS’den faydalanma hakkı en son Haziran 2016 ayına kadar uzatılmıştı.

Lise ve dengi okul mezunu gençlerin en fazla 20 yaşını, yükseköğrenimden mezun olan gençlerin ise en fazla 25 yaşını geçmemek koşuluyla primleri devlet tarafından ödenerek GSS’den yararlandırılmaları sağlanacak, ancak bu süre iki yılı aşamayacaktır. 

Yani getirilen düzenleme ile okulu bitiren gençlere ilk iki yıllık işsizlik süresinde prim ödemeden sağlık yardımı hakkı sunmaktadır. Şevket TEZEL E-Yaklaşım / Nisan 2016 / Sayı: 280

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.