I- GİRİŞ

Türk hukuk sisteminde, herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür. Hukukta nafaka çeşitleri, tedbir nafakası, yoksulluk nafakası, iştirak nafakası ve yardım nafakası olmak üzere dörde ayrılmaktadır.

Nafaka ile ilgili üstte verilen ön bilgiler yanında makalemizin konusu açısından asıl önemli olan nafaka alacaklarının emekli aylıkları karşısındaki durumudur. Çünkü, bir çok nafaka borçlusu olan kişiler, mevzuatı tam bilmemekten dolayı, emekli aylıklarının tamamı nafaka borçları nedeniyle haciz olmakta ve maddi açıdan büyün sıkıntılar yaşamaktadırlar.

Bu nedenle, biz bu makalemizde, birikmiş nafaka ile güncel nafakanın ne olduğunu, birikmiş nafakanın üstün borç mu adi borç mu olduğunu ve emekli aylıklarından nasıl kesilmesi gerektiğini örnek Yargıtay kararlarıyla açıklamaya çalışacağız.

II- SGK MEVZUATINDA NAFAKA ALACAĞIYLA İLGİLİ HÜKÜMLER

5510 sayılı Yasa’nın 93. maddesinde, “Bu Kanun gereğince sigortalılar ve hak sahiplerinin gelir, aylık ve ödenekleri, sağlık hizmeti sunucularının genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulanması sonucu kurum nezdinde doğan alacakları, devir ve temlik edilemez. Gelir, aylık ve ödenekler, 88. maddeye göre takip ve tahsili gereken alacaklar ile nafaka borçları dışında haczedilemez. Bu fıkraya göre haczi yasaklanan gelir, aylık ve ödeneklerin haczedilmesine ilişkin talepler, borçlunun muvafakati bulunmaması halinde, icra müdürü tarafından reddedilir.” hükümleri yer almaktadır.

Üstte yer alan kanun metni hükmünden anlaşılacağı üzere, nafaka borçları için emekli aylıklarından haciz yapılabilmektedir. Yani, kanun koyucu, emekli olan bir kişinin, örneğin eşine veya çocuklarına nafaka borcu varsa, bu borcun emekli aylığından kesinti yapılması yoluyla tahsiline cevaz vermektedir.

Emekli aylığından, emeklinin nafaka borcu için kesinti yapılabileceği herkes tarafından az çok bilinmekle birlikte, icra daireleri tarafından bu kesinti işleminin nasıl uygulanması gerektiği veya emeklinin aylığından ne kadarlık bir kesinti yapılması gerektiği herkes tarafından bilinmemektedir.

Bu konu önemli olduğu için, açıklanması gerekmektedir. Şöyle ki; nafaka alacakları için emekli aylığından kesinti yapılması, birikmiş nafaka borcu ve cari nafaka borcu açısından ayrı ayrı uygulanmaktadır. İcra hukukunda, birikmiş nafaka borcu adi bir borç olup, emeklinin diğer borçlarına üstünlüğü ve önceliği bulunmamaktadır. 5510 sayılı Yasa’nın 93. maddesinde geçen nafaka alacağı ise cari ve güncel nafaka alacağıdır.

Bu durumda, birikmiş nafaka alacağı dahi olsa, emekli aylığının tamamı haczedilemez. Çünkü, İcra ve İflas Kanunu’nun 83. maddesi hükmüne göre; borçlunun ve ailesinin geçimi için icra müdürlüğünce zorunlu olarak takdir edilen miktar tenzil olunduktan sonra kalan bölümünün haczedilebileceği ve bu miktarın maaşın 1/4’ünden az olamayacağı belirtilmiştir.

Bu itibarla, emekli aylıklarından, birikmiş nafaka borcu dahi olsa, en fazla dörtte bir oranında kesinti yapılması gerekmektedir. Haciz daireleri tarafından, emekli aylığının tamamına icra konulamaz, emekli aylığının tamamına konulan haciz kesintisi işlemleri hatalıdır. Emekli olan kişiler, icra mahkemelerine başvurarak, haciz işleminin sonlandırabilirler.

Örnek Yargıtay Kararları aşağıda yer almaktadır.

Yargıtay 8. Hukuk Dairesi’nin Kararı’nda özetle, “Karar: Şikayetçi borçlu vekili; tarafların boşanmalarına ilişkin ilam ile borçlunun eşine 80.000 TL tazminat ve aylık 3.000 TL nafakaya hükmedildiğini, borçlunun tek geliri olan Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan aldığı emekli maaşına haciz konulduğunu, ancak borçlunun bu durumda yaşayacak gücünün kalmadığını, geçinemediğini aylığının 1/4’ünü aşan kısmına ilişkin haczin kaldırılması taleplerinin, İcra Müdürlüğünce reddedildiğini 24.04.2013 tarihli ret kararının iptaline, borçlunun emekli aylığının 1/4’ünü aşan kısmına ilişkin haczin kaldırılmasını, fazla kesilen paranın taraflarına veya SGK’ya iade edilmesini talep etmiştir. Borçlu aleyhine birikmiş ve devam eden aylar nafakasının tahsili amacıyla ilamlı takip başlatıldığı, borçlunun SGK’dan almakta olduğu emekli maaşına konulan haczin kaldırılması istemiyle icra mahkemesine başvurduğu anlaşılmış olup, bu hali ile talep İİK’nın 82/1. maddesi ile 5510 sayılı Yasa’nın 93. maddesine dayalı haczedilmezlik şikayetidir. 5510 sayılı Yasa’nın 93. Maddesinde, “Bu Kanun gereğince sigortalılar ve hak sahiplerinin gelir, aylık ve ödenekleri, sağlık hizmeti sunucularının genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulanması sonucu kurum nezdinde doğan alacakları, devir ve temlik edilemez. Gelir, aylık ve ödenekler, 88. maddeye göre takip ve tahsili gereken alacaklar ile nafaka borçları dışında haczedilemez. Bu fıkraya göre haczi yasaklanan gelir, aylık ve ödeneklerin haczedilmesine ilişkin talepler, borçlunun muvafakati bulunmaması halinde, icra müdürü tarafından reddedilir.” düzenlemesi yer almaktadır. Takip dayanağı nafaka alacağı olup adi alacak değildir ve borçlunun maaşının haczi kabildir. Bu nedenle işleyecek aylık nafakanın tamamı üzerinden maaş üzerine haciz konulmasında yasaya aykırılık yoktur. Ancak birikmiş nafaka alacağı için genel nitelikteki düzenleme olan İİK’nın 83. maddesinin uygulanması zorunludur. İİK’nın 83. madde hükümlerine göre, borçlunun ve ailesinin geçimi için İcra Müdürlüğünce zorunlu olarak taktir edilen miktar tenzil olunduktan sonra kalan bölümü haczedilebilir. Bu miktar 1/4’ten az olamaz. O halde borçlunun emekli maaşı işleyecek nafaka alacağının tamamı ve birikmiş nafaka alacağı bakımından 1/4’ü oranında haczedildiğine göre; Mahkemece şikayetin reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.”(1) denilmektedir.

Üstte yer alan Yargıtay kararından anlaşılacağı üzere, emekli aylıklarından birikmiş nafaka borçları için, emekli aylığının ancak dörtte birisi oranında kesinti yapılabilir. Emekli aylığından yapılacak kesinti oranı, emekli aylığının dörtte birinden fazla olamaz.

III- SONUÇ

5510 sayılı Yasa’nın 93. maddesine göre, emekli aylıkları nafaka borçları için haczedilebilmektedir. Ancak, bazı icra daireleri, emeklinin birikmiş nafaka borcu varsa, emekli aylığının tamamına haciz koymaktadırlar. Emekli aylığının tamamına birikmiş nafaka borcu nedeniyle haciz konulan kişiler, icra mahkemelerine dava açarak, emekli aylıklarının tamamı üzerine konulan haczi en fazla dörtte bir oranına indirebilirler.

Bu durum, birikmiş nafaka alacaklarının adi alacak olduğunu göstermekte ve diğer sıradan borçlardan herhangi bir farkı olmadığını ortaya çıkarmaktadır. Ancak, emekli ikramiyesinin tamamı üzerine birikmiş nafaka borcundan dolayı haciz konabilir. İcra ve İflas Kanunu’nun 83. maddesinde dörtte bir şeklindeki üst sınır yalnızca emekli aylıkları için geçerli olup, emekli ikramiyesi için geçerli değildir. Vakkas Demir

Kaynak:  e yaklaşım Temmuz 2015 

(1)  Yrg. 8. HD.’nin, 24.02.2014 tarih ve E. 2013/16403, K. 2014/3173 sayılı Kararı.

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.