| Tüm Yönleriyle Sigorta Prim Teşvikleri |
|
|
|
| 24 Temmuz 2015 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I- GİRİŞ Dünyada tüm ülkelerde işsizliğin azaltılması için istihdam yaratmak ekonomik ve sosyal kalkınmanın vazgeçilmez bir unsuru görülmektedir. İstihdamın büyük çoğunluğu tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de artık özel sektör eliyle sağlanmaktadır. Hal böyle olunca ülkemizde kayıt dışılık önemli bir sorun haline gelmiştir. İşte hem kayıt dışılığın önlenmesi hem de istihdam sağlanarak işsizliğin önlenmesi için ek istihdam sağlanması amacıyla birçok dünya ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de teşvik politikaları uygulanmaktadır. Ülkemizde uygulanan teşvik politikalarının büyük çoğunluğu SGK prim teşviklerinden oluşturmaktadır. Uygulanan bu teşviklerin bazıları 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu(1), bazıları ise diğer Kanunlar gereğince uygulanmaktadır. Bu yazımızda şu anda yürürlükte bulunan SGK prim teşvik uygulamalarından 5510 sayılı Kanun gereğince uygulananlar dört sigorta prim teşviki içerisinde en çok uygulanan üç teşvik üzerinde duracağız. Diğer Kanunlar gereği uygulanan teşviklere ise bir sonraki çalışmamızda yer verilecektir. II- 5510 SAYILI KANUN KAPSAMINDA UYGULANAN PRİM TEŞVİKLERİ Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından işverenlere 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince uygulanan teşvikleri başlıklar halinde belirtmek gerekirse;
adı altında teşvikler uygulandığı görülecektir. Yukarıda da belirttiğimiz üzere bu yazımızda bu teşviklerden en sık kullanılan ve yukarıda ilk üç maddede sayılan teşvikler ele alınacaktır. A- MALÛLLÜK, YAŞLILIK VE ÖLÜM SİGORTASI İŞVEREN HİSSESİNDEN 5 PUANLIK İNDİRİM Söz konusu teşvik uygulaması, 5763 sayılı İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun(2)’un 24. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin birinci fıkrasına (ı) bendi eklenmiştir. 01.10.2008 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmış olup teşvik kapsamında malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet tutarı prime esas kazanç üzerinden hesaplanarak Hazine tarafından ödenmektedir. Örnek Hesaplama: Prime esas kazanç tutarı 1.500 TL olan bir sigortalı için işveren toplamda 517,50 TL prim (% 14 Sigorta primi sigortalı hissesi + % 20,5 Sigorta primi işveren hissesi) ödemesi gerekirken sağlanacak % 5’lik teşvik ile işveren 442,50 TL (517,50-75(1.500 x %5= 75)) prim ödemesi yapacaktır. B- YARARLANMA ŞARTLARI – DİĞER TEŞVİKLERLE BİRLİKTE UYGULAMA Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası işveren hissesinden 5 puanlık indirim teşvikinden 4/1-a kapsamındaki sigortalı çalıştıran özel sektör işverenleri yararlanabilmekte iken, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlardan, kamu idareleri işyerleri ve ihale konusu işlere ilişkin işyerlerinde çalıştırılan sigortalılardan dolayı ve yurtdışında çalışanlardan dolayı işverenler bu teşvikten yararlanamaz(3). İşverenin malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası işveren hissesinden 5 puanlık indirim teşvikinden yararlanabilmesi için; aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresi içinde SGK’ya vermesi, işverence ödenmesi gereken primlerin yasal süresi içinde ödenmesi, SGK’ya sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme zammı ve gecikme cezası borcu bulunmaması ya da taksitlendirilmiş olması ve bu taksitlendirmenin bozulma durumuna düşmemesi ve kayıt dışı sigortalı çalıştırılmaması ya da sahte sigortalı bildiriminde bulunulmaması gerekmektedir(4). Bu teşvik 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun(5)’un 4. maddesi ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu(6)’nun 50. maddesinde öngörülen sigorta prim destekleri hariç diğer teşvik kanunları kapsamına giren bir sigortalı için, işyerinin; yasal ödeme süresi geçmiş prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması koşuluyla öncelikle beş puanlık prim desteğinden, ardından diğer kanunda öngörülen destekten yararlanabilmektedir. C- YURT DIŞINA GÖTÜRÜLEN/GÖNDERİLEN SİGORTALILAR İÇİN UYGULANACAK İŞVEREN HİSSESİ SİGORTA PRİMİ TEŞVİKİ 6486 sayılı Kanun(7) ile 5510 sayılı Kanun(8)’un 81. maddesinin birinci fıkrasına eklenen bir madde ile özel sektör işyeri işverenlerince yurtdışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere yurt dışına götürülen/gönderilen sigortalılar için malûllük, yaşlılık ve ölüm sigorta primlerinde beş 5 puanlık prim indiriminden yararlanılamayacağı yararlanmayacağı, ancak bu sigortalıların çalışmak üzere yurt dışına götürüldüğü/geçici olarak gönderildiği sürelerden dolayı aynı maddenin (i) bendi hükümleri kapsamında genel sağlık sigortası primlerinde beş 5 puanlık prim indiriminden yararlanabileceği hükmü getirilmiştir(9). Söz konusu maddenin uygulaması 3013/30 sayılı Genelge ile düzenlenmiş ve 01.06.2013 tarihinden itibaren uygulamaya konmuştur. Bu teşvikten sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar, kamu idareleri işyerleri ve ihale konusu işler teşvikten yararlanamaz. Ayrıca Libya’da çalışan Türk işçilerden GSS primi kesilmediğinden Libya’da işçi çalıştıran işverenler 5 puanlık GSS prim teşvikinden yararlanamamaktadır(10). Örnek: Ülkemizle sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış olan bir ülkeye (Libya hariç) çalıştırmak üzere götürülen 1 işçinin prime esas kazanç tutarının 2.000,00 TL olduğu düşünüldüğünde; normal şartlarda işveren 150 TL GSS İşveren Payı (%7,5) + 40 TL KVSK (%2) + 100 TL GSS Sigortalı Payı (%5) olarak toplamda 290 TL prim ödemesi gerekirken bu teşvik kapsamında %7,5 olan GSS İşveren Payının % 5’lik oranı Hazine tarafından karşılanmaktadır. Bu durumda işveren tarafından SGK’ya % 5’lik orana isabet eden tutar olan 100 TL eksik olarak ödenecek ve işveren tarafından ödenecek tutar 295 TL – 100 TL = 195 TL olarak ortaya çıkacaktır. · Yararlanma Şartları Söz konusu teşvikten yararlanmak için sigortalı sayısında alt veya üst sınır şartı aranmamaktadır. Söz konusu teşvikten yararlanılabilmesi için aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresi içinde SGK’ya vermesi, işverence ödenmesi gereken primlerin yasal süresi içinde ödenmesi, SGK’ya sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme zammı ve gecikme cezası borcu bulunmaması ya da taksitlendirilmiş olması veya 6183 sayılı Kanun(11)’un 48. maddesine istinaden tecil ve taksitlendirilmiş olması ve kayıt dışı sigortalı çalıştırılmaması ya da sahte sigortalı bildiriminde bulunulmaması gerekmektedir(12). www.ozdogrular.com D- 10 VE ÜZERİNDE SİGORTALI ÇALIŞTIRAN İŞVERENLERE YÖNELİK İLAVE 6 PUANLIK İNDİRİM Yazımızda da belirtildiği üzere 5510 sayılı Kanun(13)’un 81. maddesinin (ı) bendi gereğince gerekli şartları taşıma koşuluyla işverenler çalıştırdıkları sigortalılar için ödedikleri malûllük yaşlılık ve ölüm sigortası işveren payının 5 puanlık bölümü hazine tarafından karşılanmaktadır. 6486 sayılı Kanunla(14) 5510 sayılı Kanun’a(15) eklenen bir başka teşvik de malûllük yaşlılık ve ölüm sigortası işveren payından geriye kalan 6 puanın da hazine tarafından ödenmesine ilişkin teşvik uygulamasıdır. Söz konusu teşvik uygulaması 01.01.2013 tarihi itibariyle uygulanmaya başlanmıştır(16). Örnek: İşverence çalıştırılan 12 sigortalı için 2014/Aralık ayında toplam prim ödeme gün sayısının (300), prime esas kazanç tutarının ise 15.000,00 TL olduğu düşünüldüğünde bu sigortalılar için 900 TL (18.000 x %5) malullük yaşlılık ve ölüm sigortası işveren payı hazine tarafından karşılandıktan sonra kalan 6 puanlık indirim olan 680,40 TL (300 x 37,80 x %6) TL de Hazine tarafından karşılandıktan sonda hazine tarafından karşılanan toplam tutar 1.430,40 TL olarak ortaya çıkmaktadır. Bu durumda işveren 5.175 TL (15.000 x %34,5) ödemesi gerekirken teşvik ile 1.430,40 TL’nin hazine tarafından karşılanması ilen işverenin cebinden 3.744,60 TL çıkacaktır. 1- Teşviğin Kapsamı Söz konusu teşvikten aşağıda bulunan 30.05.2013 tarih ve 2013/4966 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki (I), (II) ve (III) sayılı listelerde belirtilmiş il ve ilçelerde faaliyet gösteren ve 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde öngörülen beş puanlık indirimden yararlanmakta olan, on ve üzerinde sigortalı çalıştıran özel sektör işyeri işverenleri yararlanabilirken, resmi sektör işyerlerinde (5335 sayılı Kanun(17) 30. madde ikinci fıkra kapsamındaki işyerleri), 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu(18) ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu(19) kapsamındaki alım ve yapım işlerinde, 4734 sayılı Kanun’dan istisna olan alım ve yapım işleri işyerlerinde, uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerlerinde çalıştırılan sigortalılardan dolayı bu teşvikten yararlanılamaz(20). 2- Teşvikten Yararlanacak Bölgeler ve Süreleri
Teşvikten yararlanılabilmesi için Aylık Prim Hizmet Belgesi verilirken (APHB) tabloda belirtilen kanun numarası seçilerek verilmesi gerekmektedir. www.ozdogrular.com 3- Yararlanma Şartları Diğer teşviklerde olduğu gibi bu teşvikten de yararlanılabilmesi bazı şartlara bağlanmıştır. Buna göre bu teşvikten yararlanılabilmesi için;
Dünyada ve ülkemizde yatırım ve istihdamın artırılması bölgeler arası gelişmişlik farklarının ortadan kaldırılması/azaltılması için teşvik sistemleri uygulamaya konulmaktadır. Teşvikler, dünyada serbest piyasa ekonomisi anlayışının gelişmesi ve küreselleşme ile önem kazanmış, bu nedenle serbest piyasa ekonomilerinde teşvikler kamunun en önemli düzenleme ve piyasaya müdahale araçlarından biri haline gelmiştir(22). Bu anlayış çerçevesinde teşvikler ülkemizde de ekonomik kalkınmanın desteklenmesi için vazgeçilmez bir unsur olarak devlet tarafından bir müdahale enstrümanı olarak sık sık kullanılmaktadır. Ülkemizde teşvik denince ilk akla gelen sigorta prim teşvikleridir. Geçmişten günümüze sık sık uygulanan sigorta prim teşvikleri gelecek zamanlarda da sık sık kullanılacak gibi görünmektedir. II- ÇEŞİTLİ KANUNLAR GEREĞİ UYGULANAN PRİM TEŞVİKLERİ Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından işverenlere çeşitli Kanunlar gereğince uygulanan teşvikleri başlıklar halinde belirtmek gerekirse;
adı altında teşvikler uygulandığı görülmektedir. Belirttiğimiz üzere bu yazımızda bu teşviklerden en sık kullanılan ve yukarıda ilk üç maddede sayılan teşvikler ele alınacaktır. A- GENÇ VE KADIN İSTİHDAMI İLE MESLEKİ BELGESİ OLAN SİGORTALI İSTİHDAMI HALİNDE UYGULANAN TEŞVİK Söz konusu teşvik uygulaması, 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun(2) ile 4447 sayılı Kanuna(3) geçici 10. madde eklenmiştir. 01.03.2011 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanan teşvik uygulamasında sigorta primlerinin (Prime Esas Kazancın Üstü Sınırı İle Sınırlı Olmaz Üzere) işveren hissesine düşen payın tamamı İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanmaktadır. Örnek: Teşvikten yararlanma şartlarına haiz sigortalı X Limited Şirketinde 20.05.2012 tarihinde işe alındığı ve bahse konu işyerinin son altı aylık döneminde, 2012/Mayıs ayında: 8, 2012/Nisan ayında: 5, 2012/Mart ayında: 5, 2012/Şubat ayında: 7, 2012/Ocak ayında: 7, 2011/Aralık ayında: 8, sigortalı çalıştırılmıştır. Bu durumda baz alınan aylardaki toplam sigortalı sayısı: 8 + 5 + 5 + 7 + 7 + 8 = 40 Ortalama sigortalı sayısı: 40 / 6 = 6,6 = 7 olacaktır. Buna göre söz konusu işletme bahse konu sigortalıdan dolayı 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinde öngörülen destekten 8 ve üzerinde sigortalının çalıştırıldığı aylarda yararlanılabilecektir. 1- Teşvikten Yararlanma Şartları ve Süreleri Genç ve Kadın İstihdamı İle Mesleki Belgesi Olan Sigortalı İstihdamı Halinde Uygulanan Teşvikten işverenin yararlanabilmesi için;
Söz konusu teşvikten; 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkekler ile 18 yaşından büyük kadınlardan;
*Bu kapsama girenlerin Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı işsizler arasından işe alınmaları halinde ilave olarak altı ay eklenmektedir(5). www.ozdogrular.com B- ENGELLİ SİGORTALI İSTİHDAMINDA İŞVEREN HİSSESİ SİGORTA PRİM DESTEĞİ 4857 sayılı İş Kanunu’nun(6) 30. maddesi ile (15.05.2008 tarih ve 5763 sayılı Kanunla(7) değişik) kanunlaşan ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’nın 2008-77 sayılı Genelgesi(8) ile uygulama şekli düzenlenen bu teşvik 01.07.2008 tarihinde uygulanmaya başlanmıştır. Bu teşvik ile 50 kişiden fazla işçi çalıştıran özel sektör işverenlerince çalıştırılan özürlü sigortalılardan prime esas kazanç alt sınırı üzerinden yani asgari ücret üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin tamamı hazine tarafından karşılanmaktadır. Daha önce bu teşvik kapsamında sigorta primi işveren hissesinin %50’si hazine tarafından karşılanmaktayken 6518 sayılı Kanun’un ile yapılan değişiklik ile bu aran %100 olarak değiştirilmiştir(9). Örnek: SGK’ ya borcu olmayan bir işverence 1.500,00 TL karşılığında çalıştırılan bir sigortalıdan dolayı yararlanılacak teşvik tutarını hesaplayacak olursak; (05510 Kodu İle Bildirilen) 5510 sayılı Kanun gereğince uygulanan ve hazine tarafından karşılanan 5 puanlık indirim (1.500,00 x 5/100) 75,00 TL olacaktır. Bu 5 puanlık indirim düşüldükten sonra (20,5-5) işveren hissesi payı %15,5 kalacaktır. Buna göre yapılacak hesaplama ile (1.201,50 (Prime esas kazanç alt sınırı) x 15,5/100) 186,23 TL (14857 Kodu İle Bildirilen) bu teşvikten indirim kazanılacaktır ve bu tutar Hazine’ce karşılanacaktır. Bu durumda normal şartlarda yani herhangi bir teşvikten yararlanmadan işveren tarafından ödenecek tutar; (1.500,00 x 34,5 / 100) 517,50 TL iken, teşvikler sonucunda işveren tarafından ödenecek prim tutarı (75,00 + 186,23) 261,23 TL indirimli olarak (517,50 – 261,23) 256,27 TL olarak karşımıza çıkacaktır. 1- Yararlanma Şartları Söz konusu teşvikten;
yararlanabilmektedir. Bu şartlara ek olarak teşvikten yararlanabilmek için; 5510 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Kurum’a verilmesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazine’ce karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması gerekmektedir. Ayrıca SGDP’ ye tabi çalışanlar, topluluk sigortasına tabi olanlar, yurt dışında çalışanlar, aday çırak, çırak ve öğrenciler ile yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar hakkında bu teşvik hükümleri uygulanmamaktadır. C- İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ALANLARI İŞE ALAN İŞVERENLERE UYGULANAN TEŞVİK 4447 sayılı Kanun’un(10) 50. maddesine, 5921 sayılı Kanun’un(11) 1. maddesiyle ilave edilen beşinci fıkrasında, işsizlik ödeneği alanların işe alınmasına yönelik teşvik düzenlemesi yer yapılmıştır. 01.10.2009 tarihinden itibaren uygulamaya giren bu teşvike ilişkin hususlar SGK’nın 2009-149 sayılı Genelgesi(12) ile düzenlenmiştir. İşsizlik ödeneği alanların; işe alındığı tarihten önceki aydan başlayarak işe alan işyerine ait son altı aylık dönemde, prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınması kaydıyla, prime esas kazanç alt sınırı yani asgari ücret üzerinden hesaplanan kısa vadeli sigorta primi tutarının yüzde biri (%1) olmak üzere işçi ve işveren payı sigorta primleri (%20) ile genel sağlık sigortası primi (%12,5) olmak üzere toplam %33,5’luk oranı kalan işsizlik ödeneği süresince işsizlik fonundan karşılanmaktadır(12). Örnek Hesaplama: 01.07.2015 tarihine kadar prime esas kazanç tutarının alt sınırı 1.201,50 TL olduğu düşünüldüğünde buna göre normal şartlarda işveren (1.201,50 x %34,5) 414,52 TL prim ödemesi yapması gerekirken teşvikten yararlanılması halinde (1.201,50 x %33,5) 402,50 TL prim İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacaktır. Bu durumda işveren SGK’ ya kalan işsizlik ödeneği süresince (414,52-402,50) 12,02 TL ödeme yapacaktır. 1- Yararlanma Şartları Söz konusu teşvikten yararlanılabilmesi için;
şartlarının birlikte gerçekleşmiş olması gerekmektedir(13). III- SONUÇ Dünyada ve ülkemizde yatırım ve istihdamın artırılması için birçok teşvik sistemleri uygulanmaktadır. Ülkemizde de bu yönde teşvikler uygulanmakta olup, bunların başında sigorta prim teşvikleri gelmektedir. Ancak maalesef işverenlerimiz sağlanan teşviklerin kapsamından ve kendilerine getireceği avantajlardan yeterince haberdar olmamaları nedeniyle bu teşviklerden yeterince yararlanmadıkları görülmektedir. Bu sebeple bu yazımız ve bir önceki yazımızda genel olarak işletmelerin yararlandıkları teşvikler üzerinde durularak sağlayacağı avantajlar hakkında örnekler verilmiştir. Coşkun Bilgin(*) (*) Ümraniye Sosyal Güvenlik Merkez Müdürü, Sosyal Güvenlik Denetmeni Kaynakça: E Yaklaşım Haziran - Temmuz 2015 (1) 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. (2) 25.02.2011 tarih ve 27850 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. (3) 08.09.1999 tarih ve 23810 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İşsizlik Sigortası Kanunu. (4) SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü’nün, 07.06.2011 tarih ve 2011/45 sayılı Genelgesi. (5) http://www.lebibyalkin.com.tr/dergi_icerik_p.asp?dicerik_id=245&dergi_id=101 (6) 10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. (7) 26.05.2008 tarih ve 26887 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” (8) 19.08.2008 tarihinde yayımlanmıştır. (9) http://www.gaziantepsmmmo.org.tr/Yururlukteki-SGK-Tesvikleri.htm (10) 08.09.1999 tarih ve 23810 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. (11) 18.08.2009 tarih ve 27323 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İşsizlik Sigortası Kanunu ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” (12)04.12.2009 tarihinde yayımlanmıştır. (13) SGK Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 04.12.2009 tarih ve 2009-149 sayılı Genelgesi. (1) 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Copyright © 2005 - 2024
Özdoğrular
Yasal Uyarı
