Bordrolu yaşam yerine kendi işini yapmayı tercih eden bir tanıdığım mükellefiyet kaydını açtırdıktan sonra, vergi dairesinden aramışlar, yoklama yapılacağı haber verilmiş. Ne anladılarsa artık, Maliyeden yoklamaya gelecekler, beğenmezlerse kapatırlar diye tüm gün temizlik yapıp pırıl pırıl etmişler yeni kiraladıkları ofisi.

Şimdi artık yoklama da dönüşüm geçiriyor, işlemlerin daha hızlı ve efektif yapılmasını sağlamak amacıyla elektronik yoklama uygulamasına geçiliyor.

Nedir?

Yoklama, mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili maddi olayları ve kayıtları araştırmak ve tespit etmektir.

Vergi idaresi yoklama aracılığıyla hem mükellef hakkında bilgi toplar hem de kendisine verilen bilgilerin doğrululuğunu araştırır. Vergilendirmeye ilişkin ödevlerin yapılıp yapılmadığı saptanır. İş yeri kontrolü, iş hacmi ve hasılat tespitleri, belge ve kayıt düzeni kontrolü gibi maddi kontroller de yoklama kapsamına giren çalışmalardır.

Bu çerçevede;

► günlük hasılat tespiti,

►ödeme kaydedici cihaz kullanmak mecburiyetinde olanların bu mecburiyete uyup uymadıklarının ve bu cihazları belli edilmiş esaslara göre kullanıp kullanmadıklarının kontrolü,

► günü gününe kayıt yapılması zorunlu defterlerin iş yerlerinde bulundurulup bulundurulmadığını, tasdikli olup olmadığını usulüne göre kayıt yapılıp yapılmadığını, vergi kanunları uyarınca düzenlenmesi icap eden belgelerin usulüne göre düzenlenip düzenlenmediği ile kullanılıp kullanılmadığını tespit etmek,

► faturasız mal bulunup bulunmadığını, levha asma veya kullanma mecburiyetine uyulup uyulmadığını tespit etmek,

► kanuni  defter ve belgeler dışında kalan ve vergi kaybının bulunduğuna emare teşkil eden defter, belge ve delillerin tespit edilmesi halinde bunları almak,

► nakil vasıtalarını durdurmak ve taşıtta bulundurulması icap eden taşı  pulu, yolcu listesi fatura veya sevk irsaliyesi,  yolcu bileti  ile taşıma irsaliyelerinin muhtevası ile taşınan yolcu ve malların miktar ve mahiyetlerini ölçmek, tartmak, saymak suretiyle tespit etmek,

► taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturanın taşıtta bulunmaması halinde bu belgelerin ibrazına kadar nakil vasıtalarını trafikten alıkoymak, taşınan malın sahibi belli değilse tespitine kadar malı bekletmek ve muhafaza altına almak,

yoklama faaliyetleridir.

Yoklama her zaman yapılabilir. Yoklamanın ne zaman yapılacağı ilgiliye haber verilmez.

Yoklama yapmaya yetkililer; vergi dairesi müdürleri, yoklama memurları, yetkili makamlar tarafından yoklama işi ile görevlendirilenler, vergi incelemesine yetkili olanlar ve gelir uzmanlarıdır.

E-yoklama

Vergi idaresi, bilgi teknolojilerindeki gelişmeleri mükelleflerin yükümlülüklerini yerine getirmelerinde kolaylık sağlamak ve ticari hayatın işleyişini kolaylaştırmak için kullandığı kadar, kendi büyük verisini oluşturmak için de kullanmaktadır.

Bu kapsamda atılan atılımlardan biri de bu yılın Eylül ayında uygulanmasına başlanılacak olan elektronik yoklama sistemi olmuştur.

E-Yoklama ile gelişen bilgi ve iletişim teknolojileri kullanılarak, yoklama faaliyetlerinin elektronik ortamda yapılabilmesi ve sonuçlarının etkin bir şekilde izlenebilmesi amaçlanmaktadır.

Artık yoklama neticeleri, yoklama yerinde elektronik ortamda tanzim olunan "yoklama fişi" ile de kayıt altına alınabilecektir. Bu fiş, nezdinde yoklama yapılan veya yetkilisi tarafından elektronik imza araçlarıyla imzalanacaktır. Yoklama fişinin elektronik imza araçlarıyla imzalanmaması durumunda yoklama fişini temsil eden ve yoklama fiş muhteviyatının değiştirilemeyeceğini güvence altına alan benzersiz bir kodun üzerine yazıldığı bir form imzalanacaktır.

Sistemin çalışması

Elektronik Yoklama Sistemi kısaca; yoklama faaliyetlerine ilişkin süreçlerin elektronik ortamda yürütülmesini, yoklama faaliyeti sonucunda kayıt altına alınan delil niteliğindeki verilerin (resim, video, koordinat vs. dahil)  Gelir İdaresi Başkanlığı ve ilgilisine elektronik ortamda iletilmesini sağlayan sistemi ifade etmektedir.

Elektronik Yoklama Sistemi ile birlikte artık, yoklama talebinin oluşturulması, oluşturulan talebin yoklamaya yetkililere iletilmesi, yoklama fişinin oluşturulması, kayıt altına alınması ve onaylanması ile yoklama fişinin ilgilisine iletilmesi işlemleri elektronik ortamda gerçekleştirilecektir.

Yoklama fişlerinin elektronik ortamda oluşturularak kayıt altına alınması, bunların elektronik imza araçları ile onaylanması ya da formun ıslak olarak imzalanması, bu şekilde hazırlanacak olan bilgi ve belgelerin internet de dahil olmak üzere her türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında ilgili kişilere gönderilmesi esas olmakla birlikte, yoklama faaliyetinin herhangi bir nedenle elektronik ortamda yürütülememesi halinde söz konusu işlemler genel hükümler doğrultusunda yerine getirilecektir.

E-yoklama fişi

E-yoklama fişleri, yoklamaya yetkililer tarafından yoklama faaliyetinin amaç ve içeriğine göre belirlenmiş iş kuralları çerçevesinde, mobil cihazlar aracılığıyla elektronik ortamda oluşturulacak.

Yoklama sırasında tespit edilen hususlar, nezdinde yoklama yapılana veya yetkilisine mobil cihaz ekranında ön izleme yaptırılmak suretiyle okutulacak ve doğruluğu noktasında karşılıklı olarak mutabık kalınması halinde; nezdinde yoklama yapılanın elektronik imza aracı bulunması durumunda; nezdinde yoklama yapılan kişi veya yetkilisi tarafından elektronik imza aracı kullanılarak e-yoklama fişi imzalanacaktır. Nezdinde yoklama yapılanın elektronik imza aracı bulunmaması durumunda; yoklamaya ilişkin özet bilgilerle benzersiz kodun üzerine yazıldığı e-yoklama imza formu, tarih yazılmak suretiyle yoklamaya yetkililer ve nezdinde yoklama yapılan kişi veya yetkilisi ile birlikte karşılıklı olarak ıslak imza ile imzalanacak. Nezdinde yoklama yapılan veya yetkilisi tarafından imzalanan e-yoklama fişi yoklamaya yetkililer tarafından elektronik ortamda onaylanarak imzalanma süreci tamamlanacaktır.

İmzadan kaçınma

Elektronik ortamda yoklama fişinin tanzimi sırasında, nezdinde yoklama yapılan veya yetkilisi bulunmaz veya imzadan imtina ederlerse bu durum  mobil cihaz üzerinde ve e-yoklama imza formunda kayıt altına alınacak.

Bu durumda yoklama fişi yoklamaya yetkili memur tarafından başka bir işleme gerek kalmaksızın tek taraflı olarak onaylanacak ve e-yoklama imza formunun bir örneği ilgilisine bırakılacak.

Takip

E-yoklama fişi, internet vergi dairesi üzerinde yer alan "Elektronik Yoklama Görüntüleme" menüsünden görüntülenebilecek ve çıktısı alınabilecek. Aynı şekilde bağlı bulunulan vergi dairesi/mal müdürlüğüne mükellef ya da yetkilisi tarafından başvurulması halinde kağıt ortamında bir örneği de verilebilecek.

Elektronik ortamda yoklama fişinin tanzimi sırasında nezdinde yoklama yapılana veya yetkilisine ulaşılamazsa,  e-yoklama fişinin çıktısı alınarak mükellefin bilinen adresine 7 gün içerisinde gönderilecek.

Yoklama faaliyetinin teknik imkansızlık ya da yapılacak işin niteliği gereği elektronik ortamda yapılamaması halinde, yoklama fişi kağıt ortamında üç örnek olarak düzenlenecek ve nezdinde yoklama yapılana veya yetkilisine imzalatılacak. Nezdinde yoklama yapılan veya yetkilisi bulunmaz veya imzadan imtina ederse durum fişe yazılacak. Yoklama fişlerinin birinci örneği nezdinde yoklama yapılana veya yetkilisine bırakılacak. Bunlar bulunmazsa ilgilisine 7 gün içerisinde gönderilecek. Onur Elele/E&Y

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.