1. Giriş

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 14'üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında bulunan sigortalılar primlerini ait olduğu ayı takip eden ayın son gününe kadar ödemek zorundadırlar. Takip eden ayın son günü resmi tatile rastlaması durumunda ilk işgünü gecikme cezası ve gecikme zammı alınmadan primler ödenebilmektedir. Ancak bazen ödenmeyen prim borçları birikmekte ve bu borçlar hem sigortalıları hem de SGK' yı olumsuz etkilemektedir. Biriken prim borçları nedeniyle 4/b sigortalıları hem sağlık hizmetlerinden yararlanamamakta hem gecikme zammına maruz kalmakta hem de bu borçlarını ödemeden emekli olamamaktadırlar. Ayrıca SGK'nın da prim tahsilat oranı düşmekte ve biriken prim borçları için idari takip masraflarının oluşmasına sebebiyet vermektedir. İşte bu gibi sorunların ortadan kaldırılması amacı yeni torba  kanun ile 4/b (Bağ-Kur) sigortalılarının ödenmeyen prim borçları nedeniyle sigortalılıklarının durdurulmasına ilişkin düzenleme yapılmıştır.

2.4/b Sigortalılarının Ödenmeyen Prim Borçları Nedeniyle Sigortalılıklarının Durdurulması

Kamuoyunda torba kanun olarak bilinen ve birçok kanunda değişiklikler içeren kanunların sonuncusu 23/4/2015 tarihli ve 29335 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Söz konusu düzenleme sonucunda 4/4/ 2015 tarihli ve 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun   2 ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa Geçici 63'üncü madde eklenmiştir.

Geçici 63'üncü maddede; "Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlarla tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, Kuruma kayıt ve tescilleri yapıldığı halde, bu maddenin yayımlandığı ayın sonu itibarıyla 12 ay ve daha fazla süreye ilişkin prim borcu bulunanların, bu sürelere ilişkin prim borçlarını, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden aybaşından itibaren üç ay içerisinde ödememeleri veya ilgili kanunları uyarınca yapılandırmamaları halinde, prim ödemesi bulunan sigortalıların daha önce ödedikleri primlerin tam olarak karşıladığı ayın sonu itibarıyla, prim ödemesi bulunmayan sigortalıların ise tescil tarihi itibarıyla sigortalılığı durdurulur. Durdurulan süreler sigortalılık süresi olarak değerlendirilmez ve bu sürelere ilişkin Kurum alacakları takip edilmeyerek, Kurum alacakları arasında yer verilmez. Sigortalılıkları durdurulanlardan bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya devam edenlerin sigortalılıkları bu maddenin yayım tarihini takip eden aybaşı itibariyle yeniden başlatılır.

Ancak, daha sonra sigortalı ya da hak sahipleri tarafından talep edilmesi halinde durdurulan sigortalılık sürelerinin tamamı, talep tarihinde 80 inci maddenin ikinci fıkrasına göre belirlenecek prime esas kazanç tutarı üzerinden borç tutarı hesaplanarak ihya edilir. Hesaplanan borç tutarının tamamını, borcun tebliğ tarihinden itibaren üç ay içinde ödedikleri takdirde, bu süreler sigortalılık süresi olarak değerlendirilir. Tebliğ edilen borç tutarının bu süre içerisinde tamamen ödenmemesi halinde bu süreler sigortalılık süresi olarak değerlendirilmez ve bu madde kapsamında ödenmiş olan tutarlar ilgilinin prim ve prime ilişkin borcunun bulunmaması kaydıyla faizsiz olarak iade edilir. İhya edilerek kazanılan hizmet süreleri borcun ödendiği tarihten itibaren geçerli sayılır.

Birinci fıkraya göre sigortalılıkları durdurulanlar ile bunların bakmakla yükümlü olduğu kişiler hakkında 1/1/2012 tarihinden bu maddenin yürürlük tarihine kadar durdurulan süreler için genel sağlık sigortası hükümleri uygulanmaz.

Sigortalılıkları önceki kanunlara göre durdurulanlar için de bu maddenin ikinci fıkrası hükmü uygulanır.

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından belirlenir."

hükmü yer almaktadır.

Söz konusu Geçici 63'üncü maddeyle, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar (Esnaf, Muhtar ve Şirket Ortakları)  ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar (Tarım Bağ-Kur) kapsamında olup Kuruma kayıt ve tescilleri yapıldığı halde, bu maddenin yayımlandığı ayın sonu itibarıyla on iki ay ve daha fazla süreye ilişkin prim borcu bulunanların sigortalılıklarının durdurulması ve daha sonra sigortalı ya da hak sahipleri tarafından talep edilmesi halinde durdurulan sigortalılık sürelerinin tamamının ihya edilebilmesi amaçlanmıştır.

Öncelikle kimlerin bu düzenlemeden faydalanma hakkı olduğunun bilinmesi gerekmektedir.

Bu düzenlemeden;

- Mülga 1479 ve mülga 2926 sayılı Kanunlara göre sigortalı olarak tescilleri yapılanlar,

- Tevkifata istinaden geriye dönük olarak mülga 2926 sayılı Kanun kapsamında tescili yapılanlar,

- 5510 sayılı Kanunun dördüncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar,

- Değişik yapılandırma kanunlarına göre prim borçlarını yapılandırdıkları halde (yapılandırma borcunun tamamını ödeyenler hariç) yapılandırması bozulanlar veya yapılandırılmasının iptali için yazılı talepte bulunanlar,

- Prim borçlarını 6183 sayılı Kanunun 48'inci maddesi kapsamında taksitlendirenlerden, taksitlendirmesi bozulanlar veya taksitlendirilmesinin iptali için talepte bulunanlar,

faydalanabileceklerdir.

Diğer bir önemli husus ise 12 aylık borcun neye göre tespit edildiği hususudur. Kanunun lafzına bakıldığında "bu maddenin yayımlandığı ayın sonu itibarıyla on iki ay" ifadesi yer almaktadır. Söz konusu Geçici 63'üncü madde 23/4/2015 tarihi itibariyle yayımlandığına göre 12 aylık borç tespiti 30/4/2015 tarihi itibariyle yapılacaktır. Yani 30/4/2015 tarihi itibariyle 12 ay ve daha fazla süreye ilişkin prim borcu bulunanların, bu sürelere ilişkin prim borçlarını, 31/7/2015 tarihine kadar ödememeleri veya ilgili kanunları uyarınca yapılandırmamaları yahut 6183 sayılı Kanunun 48'inci maddesi kapsamında taksitlendirmemeleri halinde 4/b sigortalılıkları SGK tarafından re'sen durdurulacaktır.

Burada dikkat edilmesi gerek diğer bir husus 12 ay ve daha fazla prim borcu olanlara bu borçlarını ödemek için 3 aylık bir ödeme süresi tanınmış olmasıdır. Bu sürenin başlangıcı 1/5/2015 tarihi olup 31/7/2015 tarihinde sona ermektedir. Bu tarihler arasında sigortalıların biriken prim borçları ödenmez ise daha önce hiç prim ödemesi olmayanların sigortalılığı tescil tarihi itibariyle, prim ödemesi olanların sigortalılıkları ise daha önce ödedikleri primlerin tam olarak karşıladığı ayın sonu itibarıyla durdurulacaktır.

Ancak, Geçici 63'üncü maddede öngörülen üç aylık süreyi beklemeden sigortalılığını durdurmak isteyenlerin başvuru formu ile dosyalarının bulunduğu SGK ünitesine müracaat etmeleri halinde, prim ödemesi bulunan sigortalıların daha önce ödedikleri primlerin tam olarak karşıladığı ayın sonu itibarıyla, hiç prim ödemesi bulunmayan sigortalıların ise tescil tarihi itibarıyla sigortalılıkları durdurulacaktır.

4/b sigortalılığı durdurulanlardan durdurma işleminin yapıldığı tarihte Kanunun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalılıkları aktif olanların yani faaliyetine devam edenlerin sigortalılıkları 1/5/2015 itibariyle yeniden başlatılacaktır. Eğer bu kişiler faaliyetlerine devam etmiyorlar ise sigortalılıkları yeniden başlatılmayacaktır.

3.Borçlarını Daha Önceden Yapılandıranlar veya Taksitlendirenler Hakkındaki İşlemler

Prim borçlarını daha önceden 6552 sayılı Kanun kapsamında yapılandıranlar ile 6183 sayılı Kanunun 48'inci maddesine göre taksitlendirenler dosyalarının bulunduğu SGK ünitesine yazılı müracaat ederek yapılandırmalarının/taksitlendirmelerinin iptal edilmesini talep etmeleri halinde, yapılandırmaları/ taksitlendirmeleri iptal edilerek sigortalılıkları prim ödemelerine göre durdurulacaktır. Ödedikleri tutarlar yapılandırma ya da taksitlendirme hiç yapılmamış gibi değerlendirilerek prim borçlarından cari usullere göre mahsup edilecektir. Daha önceden borçlarını yapılandıranlar ya da taksitlendirenlerden bu kapsamdaki borçlarının tamamını ödeyenler bu düzenlemeden faydalanamayacaktır. Yapılandırma ya da taksitlendirmesi devam ederken bozulup 6645 sayılı Kanun hükümlerinden faydalanmak için müracaat edenlerin, yapılan hesaplamalar sonucunda 30/4/2015 tarihine kadar olan prim borçlarının 12 aydan az olduğu tespit edilir ise bozulan yapılandırma ya da taksitlendirmeleri yeniden aktif hale getirilecektir.

4.Durdurulan Sigortalılık Sürelerinin İhya Edilmesi

Geçici 63'üncü madde hükümlerinden faydalanarak 30/4/2015 tarihi itibariyle 12 ay ve daha fazla süreye ilişkin prim borcu bulunması nedeniyle sigortalılıkları durdurulanların, daha sonra kendileri ya da hak sahipleri tarafından, dosyalarının bulunduğu SGK ünitesine müracaat ederek ihya talebinde bulunmaları halinde, durdurulan sigortalılık sürelerinin tamamı için talep tarihinde 80'inci maddenin ikinci fıkrasına göre belirlenecek prime esas kazanç tutarı üzerinden ihya borcu hesaplanacaktır. Yani ihya tutarı sigortalıların asgari ücretten az olmamak kaydı ile beyan edecekleri kazançları üzerinden hesaplanacaktır. İhya edilecek süreler belirlenirken, geçici 63'üncü madde kapsamında durdurulan sürelerle birlikte önceki kanunlara göre durdurulan sürelerin tamamı dikkate alınacaktır. Ancak, 5510 sayılı Kanunun dördüncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1), (2) ve (3) numaralı alt bentleri ile (4) numaralı alt bendi kapsamında durdurulan sigortalılık sürelerin bulunması halinde, sigortalı ya da hak sahiplerinin talep ettiği kapsamdaki sigortalılık sürelerinin tamamı ihya edilecektir.

Hesaplanan ihya borç tutarının tamamı borcun tebliğ tarihinden itibaren üç ay içinde ödendiği takdirde, bu süreler sigortalılık süresi olarak değerlendirilecektir. Tebliğ edilen borç tutarının üç ay içerisinde tamamen ödenmemesi halinde bu süreler sigortalılık süresi olarak değerlendirilmeyecek ve bu madde kapsamında ödenmiş olan tutarlar ilgilinin prim ve prime ilişkin borcunun bulunmaması kaydıyla faizsiz olarak iade edilecektir. Eksik ya da süresi dışında yapılan ödeme nedeniyle ihya talebi geçersiz hale gelen sigortalı ya da hak sahipleri yeniden ihya talebinde bulunabileceklerdir.

5.Sonuç

6645 sayılı Kanun ile getirilen sigortalılığın durdurulması ve prim borçlarının silinmesi uygulaması birçok 4/b sigortalısı için yeni bir imkan niteliğindedir. Biriken prim borçlarını ödeyememeleri nedeniyle emekli olmayan, sağlık hizmetlerinden faydalanamayan ve gecikme zammı ödemek zorunda kalan 4/b sigortalılarının dosyalarının bulunduğu SGK ünitesine başvurarak Geçici 63'üncü madde hükümlerinden faydalanması menfaatlerine olacaktır. İsmail KAYABAŞIOĞLU SGK Genel Sağ. Sig. Tescil ve Prim Daire Bşk.lığı Şb. Md./Lebib Yalkın Yayımları

Kaynakça

• Sosyal Güvenlik Kurumunun 30/4/2015 tarihli ve 2015/13 sayılı Genelgesi
• ----------o----------
• (1) 16⁄6⁄2006 tarihli ve 26200 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
• (2) 23⁄4⁄2015 tarihli ve 29335 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
• (3) www.ozdogrular.com