1. Giriş

Emekli aylığı almakta iken şirket ortağı olanlarla ticari kazanç veya serbest meslek kazancı dolayısıyla gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların aldıkları emekli aylıklarından sosyal güvenlik destek primi (SGDP) kesilmektedir. Yapılan bir şikâyet sonrasında Kamu Denetçiliği Kurumu tarafından verilen 11.12. 2013 tarih, 2013/98 no' lu tavsiye kararında (1) SGDP' nin fiili duruma göre çalışılan dönemlerde kesilmesi, gayri faal olunan dönemlerde kesilmemesi gerektiği belirtilmiştir. Kamu Denetçiliği Kurumu tarafından alınan bu karar sonrasında Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yayımlanan Genel Yazı (2) ile faaliyette bulunmadığını belgeleyen şirket ortakları ve gelir vergisi mükelleflerinden gayri faal olduklarını belgeledikleri dönemler için sosyal güvenlik destek primi kesilmeyeceği düzenlemesi getirilmiştir. Bu yazımızda, Kamu Denetçiliği Kurumunun kararı ve SGK tarafından yayımlanan Genel Yazı sonrasında SGDP uygulamasında oluşan durum anlatılmaktadır.
 
2.Emekli Olduktan Sonra 4/b Kapsamında Çalışmaya Başlayanlardan SGDP Kesilmesi

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun (3) geçici 14. maddesine göre; 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce iştirakçi veya sigortalı olanlar, vazife malullük, malullük ve yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlar ve bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte SGDP ödeyerek çalışmaya devam edenler hakkında SGDP' ye tabi olma bakımından 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerinin uygulanmasına devam edilmektedir.
 
Ancak; 4/b (eski Bağ-Kur) kapsamında sigortalı sayılanlardan, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından alınacak belgelerle doğrulamak kaydıyla faaliyette bulunulmadığına ilişkin süreler hariç olmak üzere çalışılan süreleri için, SGDP oranı olarak 5510 sayılı Kanunun 30. maddesinin 3. fıkrasının b) bendinde belirtilen hükümler uygulanmaktadır. Buna göre; tarımsal faaliyette bulunanlar hariç olmak üzere 4/b kapsamında çalışmaya başlayanlardan aylıklarının kesilmemesi için yazılı istekte bulunanların yaşlılık aylıklarının ödenmesine devam edilmekte ve bunlardan, almakta oldukları aylıklarının % 15' i oranında SGDP kesilmektedir.
 
3.Kamu Denetçiliği Kurumu Kararı ve SGK Tarafından Yayımlanan Genel Yazı Sonrasında SGDP Kesintisinde Oluşan Uygulama
 
Kamu Denetçiliği Kurumu' na 17.06.2013 tarihinde yapılan başvurusunda; şikâyet sahibi, Emekli Sandığı' ndan emekli olduktan sonra biçerdöver işletmeciliği yaptığını, bu faaliyeti nedeniyle yapılan SGDP kesintilerinin sadece ticari faaliyette bulunduğu dönemler için alınması, vergi kaydı bulunmakla birlikte ticari faaliyetin ve matrahın bulunmadığı dönemler için kesinti yapılmaması gerektiğini belirtmiştir. Konuyla ilişkili Kamu Denetçiliği Kurumu tarafından yapılan incelemede; Vergi Dairesinden alınan yazıya göre şikayet sahibine 2005 yılının 8.ayında, 2006 yılının 7 ve 8. aylarında, 2007 yılının 7. ayında ve 2008 yılının 7. ayında katma değer vergisi (KDV) tahakkuk ettirildiği, diğer aylara ilişkin vergilendirme döneminde KDV matrahının "0" olduğu anlaşılmıştır. Bu bilgiler doğrultusunda, şikayetçinin biçerdöver işletmeciliğine ilişkin ticari faaliyetini yılın sadece belirli aylarında ifa ettiği, dolayısıyla SGK tarafından şikayetçinin yaşlılık aylığından yapılan SGDP kesintileri için fiili duruma itibar edilmediği, fiili duruma göre çalışmanın ve faaliyetin devam edip etmediği yönünde gerekli araştırma yapılmadığı, bu nedenle SGK tarafından yapılan işlemin hukuka ve hakkaniyete uygun olmadığı belirtilerek şikayetçinin çalıştığı dönemler için SGDP tahakkuk ettirilmesi yönünde SGK' ya tavsiyede bulunulmuştur.
 
Kamu Denetçiliği Kurumu tarafından verilen tavsiye kararına uyularak SGK tarafından 27.01.2015 tarihli Genel Yazı yayımlanmıştır. Bu Genel Yazıya göre; faaliyetlerinin olmadığını bağlı oldukları vergi dairelerinden alacakları yazılar ile belgeleyen gerçek veya basit usulde gelir vergisi  mükellefi  olanlar  ile  şirket  ortaklarının SGK' ya ibraz ettikleri belgede belirtilen tarihten itibaren SGDP tescilleri sonlandırılmakta ve kendilerinden yersiz olarak tahsil edilen primler iade edilmektedir.
 
4. Sonuç
 
Sosyal güvenlik destek primi uygulamasının adil olup olmadığı konusu uzun süredir tartışılmaktadır. Bu konuda Anayasa Mahkemesi tarafından verilen kararda (4) , SGDP kesilmesi, sosyal devlet ilkesinin gerçekleştirilebilmesi için sosyal sigortacılık faaliyetinin sürdürülebilmesine yönelik bir uygulama olarak tanımlanmıştır. Bu sebeple, ülkemizde uygulanmasına halen devam edilmektedir.
 
Uygulamada, vergi mükellefiyet kaydı veya şirket ortaklığı devam ettiği sürece faaliyetinin yani vergi matrahının olup olmadığına bakılmaksızın emekli aylığı alanlardan SGDP kesilmektedir. Halbuki, bazı işlere ilişkin ticari faaliyetler yılın sadece belirli aylarında yapılmakta veya bazı nedenlerden ötürü faaliyete ara verilebilmektedir. Bu sebeple, Kamu Denetçiliği Kurumu kararına uyularak SGK tarafından Genel Yazı ile uygulama değişikliğine gidilmesi yerinde olmuştur. Bu durumda bulunanların yapması gereken tek şey bağlı bulundukları vergi dairesinden alacakları gayri faal olduğuna ilişkin belge ile birlikte yazılı olarak SGK' ya başvurmak olacaktır. Şirket ortakları ise öncelikle ticaret sicil memurluğundan şirketin faaliyetine ilişkin belge alıp, bu belgeyle vergi dairesine başvurarak buradan belge alacaklardır. Böylece, belgede belirtilen gayri faal olunan dönemler için sosyal güvenlik destek primi ödenmeyecek, ödenenler ise iade alınabilecektir. Özer DEMİRDİZEN

 
Kaynakça                                                                  :

• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 11.06.2006 tarihli ve 26200 sayılı Resmi Gazete.
• Anayasa Mahkemesi Başkanlığı, 23.02.2001 tarih ve E.1999/42, K.2001/41 sayılı karar.
• Kamu Denetçiliği Kurumu, 11.12.2013 tarih ve 2013/98 no' lu karar.
• Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü, 27.01.2015 tarihli ve "Gayrifaal olan şirketlerin SGDP kesintisi" konulu Genel Yazı.

----------o----------

1. http:⁄⁄www.ombudsman.gov.tr⁄contents⁄files⁄04_2013_1113.pdf
2. SGK, Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü, 27.01.2015 tarihli Genel Yazı.
3. 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanmıştır.
4. Anayasa Mahkemesi Başkanlığı, 23.02.2001 tarih ve E.1999⁄42, K.2001⁄41 sayılı kararı.

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.