PRİME ESAS KAZANÇLAR NELERDİR?

İşçilere yapılan ödemelerin bazıları sürekli bazıları ise arızi nitelik taşımaktadır. Süreklilik taşıyan ödemelerin primin matrahına alınması doğaldır. Arızi olanların katılması ise yüksek miktarda prim ödemesine neden olacağı için makul görülmemektedir. Bu gerekçeyle prime esas olan ve olmayan kazançlar yasada ayrı ayrı sayılmıştır(2).

İş sözleşmesine göre çalışan sigortalıların (4/1-a) prime esas kazançları başlıklar halinde şöyle özetlenebilir:

1) Sigortalının o ay içinde hak ettiği ücretler,

2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan sigortalılara o ay içinde yapılan ödemeler ile özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar,

3) İdare ve yargı mercilerince tarafından verilen karar uyarınca sigortalılara yapılan ödemeler,

4) Toplu iş sözleşmesi hükümleri uyarınca verilecek ücret zamları.

Maddeler halinde belirtilen prime esas kazançlardan ikinci sırada yer alan türdeki ödemeler de, kural olarak, aslında iş kanunu anlamında ücret kavramına dâhildirler. Çünkü prim ve ikramiye, ücretin bir parçasını oluşturur ve ek ücret niteliğindedir. Bizim bu çalışmada ele almak istediğimiz konu da zaten asıl ücret dışında ödenen ve (ek ücret) olarak nitelendirilen bu tür ödemelerin prim matrahına ne şekilde hangi usul de dâhil edileceğidir.

ÜCRET HARİCİNDE YAPILAN ÖDEMELER PRİM MATRAHINA NASIL DÂHİL EDİLİR?

Bu konuda ilk belirtilmesi gereken şey şudur ki, prim, ikramiye ve benzeri ödemelerin primlerin hesabında göz önünde tutulabilmeleri için, sigortalı tarafından hak edilmiş olmaları yetmez; sosyal sigorta primlerinin Kurum’a verilmesinin zorunlu bulunduğu ay içinde sigortalıya ödenmiş olması gerekir. Dolayısıyla, hak edilen, fakat henüz ödenmemiş olan prim, ikramiye ve benzeri ödemeler prim matrahına dahil edilmez. Buna karşılık ikramiyelerin “ikramiye avansı” ya da “ikramiye dilimi” biçiminde taksitle ödendiği durumlarda, toplam ikramiyenin son diliminin ödendiği ay itibariyle prim matrahına dahil edilmesi gerekir.

Toplu iş sözleşmelerine tâbi işyerleri ile kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret dışındaki ödemeler de yine ödendiği ayın kazancına dâhil edilecektir.

Ancak, ücret dışında yer alan ve prime tabi tutulması gereken bu nitelikteki ödemelerin tutarı, sigortalının ilgili aydaki prime esas kazancının üst sınırı aşması halinde, söz konusu ödemeler, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek kaydıyla prime esas kazancın üst sınırının altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilave edilerek prime tabi tutulacaktır.

Benzer bir durum da sigortalılara, çeşitli nedenlerle (ücretsiz izin, istirahat gibi) ay içinde çalışmasının bulunmadığı ve ücret ödenmediği aylarda prime esas kazanca dahil olacak nitelikte ücret dışında bir ödeme yapılması halinde oluşmaktadır. Bu halde, ücret dışındaki bu ödemeler, ödemenin yapıldığı ayda sigortalının prim ödeme gün sayısının bulunmaması nedeniyle ödemenin yapıldığı tarihi takip eden iki ayı geçmemek üzere ilgili ayların prime esas kazancına dâhil edilecektir. Ancak ödemenin yapıldığı tarihi takip eden iki ayda da ücret ödemesine hak kazanılmadığı durumlarda, ücret dışındaki bu ödemeler prime esas kazanca dâhil edilemeyecektir. Cengiz Büyükbirer Yaklaşım / Aralık 2014 / Sayı: 264

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.