Yargıtay Hukuk Genel Kurulu bir kararında(3) haczi, “Cebri icra organı tarafından yapılan Devlete ilişkin hâkimiyet tasarrufu olup; icra takibinin konusu olan belli bir para alacağının ödenmesini sağlamak için, bu yolda istemde bulunan alacaklı lehine, söz konusu alacağı karşılayacak miktar ve değerdeki borçluya ait mal ve haklara icra memuru tarafından hukukun el konulmasıdır.” şeklinde tanımlamıştır.

2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun(4) “Haczi Caiz Olmayan Mallar ve Haklar” başlıklı 82. maddesine göre aşağıda sıralanan şeyler haczolunamamaktadır:

1- Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar,

2- Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedeni çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya,

3- Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler hariç olmak üzere, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşya; aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan biri,

4- Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve mesleki için lüzumlu olan alat ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları,

5- Borçlu ve ailesinin idareleri için lüzumlu ise borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları,

6- Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise gelecek mahsul için lazım olan tohumluğu,

7- Borçlu bağ, bahçe veya meyve veya sebze yetiştiricisi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ bahçe ve bu sanat için lüzumlu bulunan alat ve edevat, geçimi hayvan yetiştirmeye münhasır olan borçlunun kendisi ve ailesinin maişetleri için zaruri olan miktarı ve bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları,

8- Borçlar Kanunu’nun 510. maddesi mucibince haczolunmamak üzere tesis edilmiş olan kaydı hayatla iratlar,

9- Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malûl olanlara bağlanan emeklilik maaşları ile bu hizmetlerden birinin ifası sebebiyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri,

Askeri malûllerle, şehit yetimlerine verilen terfi zammı ve 1485 numaralı kanun hükmüne göre verilen inhisar beyiye hisseleri,

10- Bir muavenet sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan maaşlar,

11- Vücut veya sıhhat üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak mutazarrırın kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar,

12- Borçlunun haline münasip evi,

13- Öğrenci bursları.

Zikredilen Kanun maddesi ayrıca birinci fıkranın (2), (4), (7) ve (12) numaralı bentlerinde sayılan malların kıymetinin fazla olması durumunda, bedelinden haline münasip bir kısmı, ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılacağını ve icra memurunun, haczi talep edilen mal veya hakların haczinin caiz olup olmadığını değerlendireceğini ve talebin kabulüne veya reddine karar vereceğini hükme bağlamıştır.

2004 sayılı Kanun’un 83. maddesinde ise haczi kısmen caiz olan şeyleri düzenlemektedir. Buna göre maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilmektedir.

Ancak haczolunacak miktar bunların dörtte birinden az olamayacağı, birden fazla haciz var ise sıraya konulacağı ve sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemeyeceği anılan Kanun maddesinin ikinci fıkrasında hüküm altına alınmıştır.

Burada yer verilen hacze dair Kanun hükümlerinde kıdem tazminatının haczine ilişkin herhangi bir düzenlemeye yer verilmediği görülmektedir.

Diğer taraftan, 4857 sayılı İş Kanunu’nun(5) konuya dair ilgili maddesi olan 32. maddesinin birinci fıkrasında; “Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.” denilmektedir.

Anılan Kanun’un “Ücretlerin Saklı Kısmı” başlıklı 35. maddesinde ise İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczediledilemeyeceği veya başkasına devir ve temlik olunamayacağı, ancak, işçinin bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için hâkim tarafından takdir edilecek miktar bu paraya dâhil olmadığı ve nihayet nafaka borcu alacaklılarının hakları saklı olduğu hüküm altına alınmıştır.

Kıdem tazminatı, Kanun’da gösterilen fesih hallerinde en az bir yıllık kıdeme sahip işçiye veya işçinin ölümü halinde hak sahiplerine işveren tarafından kanun gereği ödenmesi icap eden, miktarı işçinin kıdemine ve son brüt kazancına göre belirlenen bir miktar paradır(6). Öğretide bu şekilde tanımlanan kıdem tazminatı mahiyeti itibariyle ücret alacağı mı yoksa tazminat alacağı mı olarak kabul etmek gerekir? Bu ayırım önemlidir zira, yukarıda yer verdiğimiz 4857/35. madde ücretlerin haczine sınırlama getiren bir düzenlemedir. Tam da bu noktada yüksek mahkemenin vermiş olduğu bir karar bize ışık tutmaktadır. Buna göre, kıdem tazminatı her ne kadar ücretle ilişkili bir hak olarak görülse de, iş hukukuna özgü, Kanun’dan doğan bir tazminat olup ücret kavramının içerisinde değerlendirilmemektedir(7). Bu bağlamda, 4857 sayılı Kanun’un 35. maddesinde ifadesini bulan ücretin haczedilebilineceğine dair düzenleme kıdem tazminatı için geçerli değildir. Cengiz Büyükbirer Yaklaşım / Ağustos 2014 / Sayı: 260

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.