Özet
İşyeri devrinin hukuki sonuçları 4857 sayılı İş Kanununun 6. maddesinde düzenlenmiştir. İşyerinin devri halinde iş sözleşmesi devralan işverene geçmektedir. Hal böyle iken işçilik alacakları noktasında devreden ve devralan işverenlerin birtakım hukuki sorumlulukları bulunmaktadır.
Anahtar Kelimeler: İşyeri devri, işveren, işçilik alacakları.
1. Giriş
Çalışma hayatında işyeri devri sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. İşverenlerin yaşadığı ekonomik krizler, işyerinin satışı veya kiralanması gibi sebepler ile işyerlerinin el değiştirmesi söz konusu olabilmektedir.
İşyerinin kısmen veya tamamen devri halinde devir anında mevcut olan iş sözleşmeleri işçinin korunması ve iş güvencesinin sağlanması açısından bir bütün olarak başkaca bir işleme gerek olmaksızın devralan işverene geçmektedir.
İşyeri devri işverenler açısından işçilik alacakları ile ilgili bazı hukuki sonuçlar doğurmaktadır.
Makalemizde işyeri devri halinde işverenlerin birtakım işçilik alacakları yönünden sorumlulukları izah edilmeye çalışılacaktır.
2. İşyeri Kavramı
İş Kanunu' nun 2. maddesine göre, işveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir. İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır. İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür.
Tanımdan da görüleceği üzere işyeri mal ve hizmet üretmek üzere organize olan bir birimdir. İşin asıl olarak yapıldığı yer ile işyerine hizmet ve nitelik yönünden ve aynı yönetim altında bulunan yerler de işyeri sayılmaktadır.
3. İşyeri Devri
İşyeri devri, işyerinin tamamının ya da bir bölümünün hukuki bir işleme dayalı olarak başka birine devri olup; işveren değişikliğine yol açan nedenlerden biridir. İşyerinin tamamı ya da bir bölümü üzerindeki hakların, herhangi bir nedenle, iş sözleşmesinin tarafı olan işverenden başka bir işverene geçmesi ve işyerinin bu ikinci işverenin, yönetiminde faaliyetini sürdürmesi halinde işveren değişikliğinden söz edilebilir. Bu tanımdan işveren değişikliğine ilişkin, üç unsur ortaya çıkmaktadır. Bunlar asıl işverenin, işyeri üzerindeki yönetim yetkisini, başka bir işveren lehine yitirmesi dolayısıyla iş sözleşmesinin tarafı olma sıfatının ortadan kalkması, işveren değişikliğine ilişkin nedenin önemli olması ve işveren değişmesine rağmen, işyeri faaliyetlerinin varlığını korumasıdır. (1)
İş Kanunu' nun 6. maddesinde işyeri devrinin esasları ve sonuçları düzenlenmiştir. İş Kanunu' nun 6. maddesinin uygulama alanı sadece cüz' i halefiyet sonucunu doğuran bir hukuki işlemin, örneğin satış veya kira akdinin sonucu olarak işyeri devri ile sınırlı değildir. Birleşme ve bölünme yanında tür değiştirme ile de işyeri devri gerçekleşir ve işçiyi koruyan İş Kanunu' nun 6. maddesi hükmünün uygulanması gerekir. Buna uygun olarak İş Kanunu' nun 6. maddesi ile birleşme bölünme veya tür değiştirme yolu ile işyeri devrinin sonuçları da düzenlenmektedir. (2)
İş Kanunu' nun 6. maddesi şu şekildedir. "İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukukî bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya bir bölümünde mevcut olan iş sözleşmeleri bütün hak ve borçları ile birlikte devralana geçer.
Devralan işveren, işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda, işçinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür.
Yukarıdaki hükümlere göre devir halinde, devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar. Ancak bu yükümlülüklerden devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır.
Tüzel kişiliğin birleşme veya katılma ya da türünün değişmesiyle sona erme halinde birlikte sorumluluk hükümleri uygulanmaz.
Devreden veya devralan işveren iş sözleşmesini sırf işyerinin veya işyerinin bir bölümünün devrinden dolayı feshedemez ve devir işçi yönünden fesih için haklı sebep oluşturmaz. Devreden veya devralan işverenin ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut iş organizasyonu değişikliğinin gerekli kıldığı fesih hakları veya işçi ve işverenlerin haklı sebeplerden derhal fesih hakları saklıdır.
Yukarıdaki hükümler, iflas dolayısıyla malvarlığının tasfiyesi sonucu işyerinin veya bir bölümünün başkasına devri halinde uygulanmaz."
İş Kanunu' nun 6. maddesi hükmünde, işyeri devrinde işçiye itiraz hakkı tanınmamış ve işyeri devrinin işçi için haklı fesih sebebi oluşturmadığı belirtilmiştir. Ayrıca devreden veya devralan işverenin ekonomik veya teknolojik sebeplerin yahut iş organizasyonu değişikliğinin gerekli kıldığı fesih hakları veya işçi ve işverenlerin haklı sebeplerden derhal fesih hakları saklı tutulmuştur.
Hükmün mefhumu muhalifinden hareket edecek olursak işyerinin devri söz konusu olduğunda, işçi itiraz eder ve işten ayrılır ise, bu durum işçi açısından haklı fesih nedeni olmayacaktır.
4.İşyeri Devri Halinde İşverenlerin İşçilik Alacakları Bakımından Sorumlulukları
Öncelikle belirtmek gerekir ki işyeri devri fesih niteliğinde olmadığından, devir sebebiyle feshe bağlı hakların istenmesi mümkün olmaz. Aynı zamanda işyeri devri kural olarak işçiye haklı fesih imkanı vermez. İşyerinin devri işverenin yönetim hakkının son aşaması olup, işyeri devri çalışma koşullarında değişiklik anlamına da gelmez. İşyeri devri işçiye haklı nedenle bildirimsiz fesih hakkı tanımaz. İşyeri devrinin çalışma koşullarını ağırlaştıran bir yönü olup olmadığı belirlenmelidir. (3)
İşyeri devri halinde işverenlerin işçilik alacakları bakımından bazı sorumlulukları bulunmaktadır.
İşyeri devri halinde kıdem tazminatı bakımından devreden işveren kendi dönemi ve devir tarihindeki son ücreti ile sınırlı olmak üzere sorumludur. 1475 sayılı Yasanın 14/2. maddesinde devreden işverenin sorumluluğu bakımından bir süre öngörülmediğinden, 4857 sayılı İş Kanununun 6. maddesinde sözü edilen devreden işveren için 2 yıllık süre sınırlaması, kıdem tazminatı bakımından söz konusu olmaz. O halde kıdem tazminatı işyeri devri öncesi ve sonrasında geçen sürenin tamamı için hesaplanmalı, ancak devreden işveren veya işverenler bakımından kendi dönemleri ve devir tarihindeki ücret ile sınırlı sorumluluk belirlenmelidir. Feshe bağlı diğer haklar olan ihbar tazminatı ve kullanılmayan izin ücretlerinden son işveren sorumlu olup, devreden işverenin bu işçilik alacakların herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. İşyerinin devredildiği tarihe kadar doğmuş bulunan ücret, fazla çalışma, hafta tatili çalışması, bayram ve genel tatil ücretlerinden 4857 sayılı İş Kanununun 6. maddesi uyarınca devreden işveren ile devralan işveren müştereken mütesselsilen sorumlu olup, devreden açısından bu süre devir tarihinden itibaren iki yıl süreyle sınırlıdır. Devir tarihinden sonraki çalışmalar sebebiyle doğan söz edilen işçilik alacaklarından devralan işveren tek başına sorumlu olacaktır. (4)
5. Sonuç
İşyeri devri fesih niteliğinde olmayıp, devir sebebiyle feshe bağlı hakların istenmesi mümkün olmamaktadır. Bunla birlikte işyeri devri kural olarak işçiye haklı fesih imkânı da vermemektedir.
Diğer taraftan işyeri devri halinde kıdem tazminatı bakımından devreden işveren kendi dönemi ve devir tarihindeki son ücreti ile sınırlı olmak üzere sorumludur. Feshe bağlı diğer haklar olan ihbar tazminatı ve kullanılmayan izin ücretlerinden son işveren sorumludur. İşyerinin devredildiği tarihe kadar doğmuş bulunan ücret, fazla çalışma, hafta tatili çalışması, bayram ve genel tatil ücretlerinden 4857 sayılı İş Kanununun 6. maddesi uyarınca devreden işveren ile devralan işveren müştereken mütesselsilen sorumlu olup, devreden açısından bu süre devir tarihinden itibaren iki yıl süreyle sınırlıdır. Tuncay KAYA Karabük SGK İl Müdürlüğü – Sosyal Güvenlik Denetmeni/Lebib Yalkın Yayımları
KAYNAKÇA
- 4857 sayılı İş Kanunu, T.C. Resmi Gazete, 25134, 10 Haziran 2003
- ALP, Mustafa, "Yeni Türk Ticaret Kanunu''''na Göre Bölünme, Birleşme ve Tür Değiştirmenin İş İlişkilerine Etkisi (TTK 178; 158; 190)", http://calismatoplum.org/sayi32/alp.pdf
- ÖZCAN, Durmuş, (2013) İş Hukukunda İşçilik Alacakları, Adalet Yayınevi, Ankara
- ŞİMŞEK, Vildan, İşyeri Devri, http://www.turkhukuksitesi.com/makale_1108.htm
- http://www.calismatoplum.org
- Y. 9. HD., 16.01.2012 tarih, 2009/34703 E., 2012/150 K.
----------o----------
(1) ŞİMŞEK, V., İşyeri Devri, http:⁄⁄www.turkhukuksitesi.com⁄makale_1108.htm. (Erişim Tarihi: 12.08.2014).
(2) ALP, M., "Yeni Türk Ticaret Kanunu''''na Göre Bölünme, Birleşme ve Tür Değiştirmenin İş İlişkilerine Etkisi (TTK 178; 158; 190)", http:⁄⁄calismatoplum.org⁄sayi32⁄alp.pdf, (Erişim Tarihi: 12.08.2014).
(3) ÖZCAN, D., İş Hukukunda İşçilik Alacakları, Adalet Yayınevi, Ankara, s.131.
(4) Y. 9. HD., 16.01.2012 tarih, 2009⁄34703 E, 2012⁄150 K., http:⁄⁄www.calismatoplum.org⁄mwg-internal⁄de5fs23hu73ds⁄progress?id=a6pWlk+4HU (Erişim Tarihi:12.08.2012) -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
