Sosyal Güvenlik Kurumu açısından üç türlü kayıp ve kaçak bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, sigortalıların Sosyal Güvenlik Kurumu'na hiç bildirilmemesi, ikincisi çalışma gün sayılarının eksik bildirilmesi ve üçüncüsü ise sigorta primine esas kazanç tutarlarının eksik bildirilmesidir.

. Yasal düzenlemelerin caydırıcı olmaması,

. İstihdam güvencesinin sağlanamaması,

. İşverenler üzerindeki mali yükümlülüklerin fazlalığı,

. Sosyal güvenlik bilincinin yeterli düzeyde olmaması,

. Sosyal güvenlik kurumlarındaki bürokratik işlemlerin fazlalığı,

Kayıtdışı istihdamın ana nedenleridir. Ülkemizde, sigortalı olarak çalışan işçilere yakın bir oranda kayıtdışı çalıştırılan işçiler bulunmaktadır.

Kayıtdışı istihdam işverenler arasında haksız rekabete yol açtığı gibi, sosyal güvenlik sisteminde finansman dengelerini de bozmaktadır. Kayıtdışı işçi çalıştıran işverenlerden en büyük zararı şüphesiz çalışanlar ve Sosyal Güvenlik Kurumu görmektedir. Ancak, haksız rekabete uğrayan işverenler de kayıtdışı işçi çalıştırılmasından etkilenmektedir.

Ülkemizde kayıtdışı istihdamın bu kadar yaygın olmasının en önemli nedeni, cezaların caydırıcılığının olmaması ve sosyal güvenlik bilincinin eksikliğidir.

Sosyal güvenlik sistemimizde kayıtdışı işçi çalıştırmaya ilişkin herhangi bir cezai müeyyide bulunmamaktadır. Mevzuatta düzenlenen idari para cezaları tamamen prim belgelerinin verilmemesine ilişkindir.

Mevcut prim belgesi verilmemesine yönelik uygulanan idari para cezalarına ek olarak ayrıca kayıtdışı çalıştırıldığı tespit edilen her bir sigortalı için ayrıca idari para cezası getirilmelidir. Böylece kayıtdışı istihdamla mücadele konusunda önemli bir sistem kurularak işverenlerin prim yükünün azaltılması mümkün olacaktır.

Bugüne kadar birçok kişi, kayıtdışı istihdamın ekonomiye etkileri ve kayıtdışı istihdamın önlenmesi gerektiğine ilişkin açıklamalarda ve önerilerde bulundu.

Ancak hiç kimse kayıtdışı istihdamın önlenmesine ilişkin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik kadar cesur açıklama yapmadı. Henüz birkaç ay önce bakanlık görevine gelen Faruk Çelik, kayıtdışı istihdamı önlemeye yönelik önemli tespitlerde bulunmuş.

Türkiye'de 10 milyon 700 bin kayıtdışı çalışanı, Türkiye için utanç tablosu olarak adlandıran Bakan Çelik diyor ki, Avrupa ülkelerinde kayıtdışıyla mücadele nasıl olacaksa Türkiye'de de öyle olacak. Almanya'da kayıtdışı işçi çalıştırana yüklü bir para cezası yanında 5 yıl da hapis cezası verildiğini, Hollanda ve Finlandiya'da para ve hapis cezası verildiğini tespit etmiş. Bakan Çelik, Türkiye'de de kayıtdışı işçi çalıştırana 25 bin YTL para cezası ile birlikte 1 yıl da hapis cezası olabilir diyor. Gerçekten çok doğru bir karar. İşverenler üzerindeki vergi ve sigorta primlerinde indirim yapılmasıyla birlikte kayıtdışı istihdamda önemli bir azalma olabilir.

Sosyal güvenlik sisteminin kanayan yarasına tuz basacak bu yasal düzenlemeler bir an önce yapılmalı. Yazımın başlığındaki soruya cevap vermem gerekirse, evet kayıtdışı istihdam önlenebilir. Yeter ki, kayıtdışı istihdama dur diyecek siyasi irade cesur olsun.

http://www.dunyagazetesi.com.tr/news_display.asp?upsale_id=343021&dept_id=80