Vergi Usul Kanunu’nu hükümlerine göre düzeltme, pişmanlık ve ıslah, cezada indirim, uzlaşma müesseseleri ile ihtirazi kayıtla beyan konusu

Vergi Yargısı Şeması

Vergi Usul Kanunu’na tabi bulunan vergilerle ilgili uyuşmazlıklar idari aşamada çözümlenebilmektedir.

Düzeltme

Düzeltme, mükellefle idare arasındaki vergi ilişkisinde oluşabilecek hataların düzeltilmesinde idareye takdir yetkisi veren bir işlemdir. Bu şekilde düzeltilebilecek olan hatalar matrah hataları, vergi miktarında yapılan hatalar, mükerrer vergilendirme gibi hesap hataları ile mükellefin şahsında hata, mükellefiyette hata, konuda hata, vergilendirme ve konuda hata gibi vergilendirme hatalarıdır.

Düzeltme talebinin kabul edilmemesi durumunda, Maliye Bakanlığı’na şikayet yoluyla müracaat olanağı vardır.

Cezada İndirim

Vergi Usul Kanunu kapsamına giren vergi, resim ve harçlara ilişkin ceza almış olan mükellefler indirim yoluna başvurabilirler. İndirimli olarak ödenebilecek vergi cezaları, vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarıdır.

İndirimden yararlanabilmenin koşulları aşağıdaki gibidir:

a. Vergi aslı ile cezanın dava konusu yapılmaması,

b. İndirim talebinin dava açma süresi içinde yapılmış olması,

c. Vergi aslı ile cezanın indirim yapıldıktan sonraki kısmının vadesinde ya da teminat gösterilerek 3 ay içinde yapılması.

İndirimden yararlanılmak istendiği dilekçe ile vergi dairesine bildirilmelidir. Vergi ziyaı cezasında, ilk kez kesildiğinde 1/2, ikinci kez kesildiğinde 1/3 oranında indirim yapılmaktadır. Usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezasında indirim oranı 1/3’tür.

Pişmanlık ve Islah

Yasaya aykırı davranışlarda bulunan kişiler, hatalarını telafi etme isteği duymaları halinde pişmanlık ve ıslah hükümlerinden faydalanabilirler.

Pişmanlık hükmünden yararlanabilmek için mükellefin herhangi bir ihbardan ya da incelemeden önce durumu kendiliğinden yetkili makama bildirmesi, verilmemiş olan beyannamelerin verilmesi ve ödenmemiş olan vergilerin pişmanlık zammı ile birlikte ödenmesi gerekmektedir.

Pişmanlıkla yapılan bir ödeme olması durumunda vergi ziyaı cezasının kesilmemekte ve Vergi Usul Kanunu 359. maddesi hükmü çerçevesinde kaçakçılık suçları işleyenler ilgili makamlara duyurulmamaktadır. Ancak, pişmanlık talebinde bulunan mükellefler hakkında, beyannamenin süresi içinde verilmemesi nedeniyle usulsüzlük cezası kesilecektir.

Uzlaşma

Mükellefle idare arasında meydana gelebilecek vergi ihtilaflarının süratle çözümü ve amme alacağının vaktinde hazineye nakli amacıyla kanunda uzlaşma müessesesi uygulamaya geçirilmiştir.

Bugünkü şartlar altında, uzlaşma kurumu iki ana başlıkta incelenmelidir.

1. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma (Genel Uzlaşma)

a. Uzlaşma Konusu Vergi ve Ceza Türleri:

4369 sayılı kanunla yapılan düzenlemelerde, uzlaşmanın konusu sadece vergi asılları ile sınırlı tutulmuş ve her türlü ceza uzlaşmanın kapsamından çıkarılmıştır. Ancak, 03.02.1999 tarihinde yürürlüğe giren Uzlaşma Yönetmeliği’ne göre, dairelerin tarha yetkili olduğu vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezası da uzlaşma kapsamına alınmıştır.

b. Uzlaşma Talep Süresi:

Uzlaşma talebinin, vergi veya vergi ceza ihbarnamesinin mükellefe tebliğ tarihini takip eden günden itibaren 30 gün içinde yapılması şarttır.

c. Uzlaşma ve Vergi Mahkemelerine Dava Açma:

Süresi içinde uzlaşma talebinde bulunan mükellef uzlaşma talep ettiği vergi ve ceza için ancak uzlaşma vaki olmadığı veya temin edilemediği takdirde dava açma yoluna gidebilir.Uzlaşmaya ve dava yoluna gidilmesi için aynı süre geçerli olduğundan, uzlaşma yoluna müracaat edilmesi durumunda, uzlaşma müracaatı için geçen süreler uzlaşmanın sağlanamaması durumunda dava açma süresinin hesabında dikkate alınır. Ancak, dava açma süresi 15 günden az kalmışsa, en az 15 gün olarak belirlenir.

2. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma

a. Uzlaşmanın Kapsamı:

Tarhiyat öncesi uzlaşmanın kapsamına vergi incelemelerine dayanılarak salınacak ve Bakanlık Vergi Dairelerinin tarha yetkili olduğu bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları (VUK 344/3 uyarınca kesilen tarhiyatlara ilişkin vergi ve ceza hariç) girmektedir.

b. Uzlaşma Talep Süresi:

Nezdinde inceleme yapılan kimseler incelemenin başlangıcından, inceleme ile ilgili son tutanağın düzenlenmesine kadar geçen süre içerisinde her zaman uzlaşma talebinde bulunabilirler.

c. Kısmi Uzlaşma:

4369 sayılı kanunla yapılan değişiklik uyarınca, uzlaşma konusu verginin matrah farkları itibariyle bölünebildiği durumlarda, toplam matrah farkının sadece bu bölümüne isabet eden kısmı için uzlaşma talep edilebilir.

d. Uzlaşma Komisyonunun Teklifinin Değerlendirilmesi:

4369 sayılı kanunla yapılan değişikliklerden biri de uzlaşma komisyonunun teklif ettiği miktarın mükellefçe değerlendirilip sonra da kabul etme ya da etmeme imkanının verilmiş olmasıdır. Bu değerlendirmenin yapılması ve kesin cevap verilmesi süresi dava açma süresinin sonuna kadardır.

3. Yetkili Uzlaşma Komisyonları

(15 Kasım 2005 tarihinde yürürlüğe giren 352 sayılı VUK Genel Tebliği uyarınca, Vergi Dairesi Başkanlığı ve Vergi dairesi uzlaşma komisyonlarında, uzlaşma konusu yapabilecek vergi miktarı aşağıdaki şekilde tespit edilmiştir

A) Vergi Dairesi Başkanlığı Kurulan Yerlerde

a) Vergi Dairesi Başkanlığı Uzlaşma Komisyonu

b) Vergi Dairesi Uzlaşma Komisyonları

ba) Vergi Dairesi Müdürlüğü Bünyesinde Kurulan Uzlaşma Komisyonları*

(* Uzlaşma komisyonlarından il merkezlerinde bulunan Vergi Dairesi Uzlaşma Komisyonlarının yetki sınırları, 356 Nolu VUK Genel Tebliği ile yeniden belirlenmiştir.)

bb) Mal Müdürlükleri Bünyesinde Kurulan Uzlaşma Komisyonları

B) Vergi Dairesi Başkanlığı Kurulmayan Yerlerde

a) Defterdarlık Uzlaşma Komisyonu

b) Vergi Dairesi Uzlaşma Komisyonları

c. Merkezi Uzlaşma Komisyonu

Vergi Dairesi Başkanlığı Uzlaşma Komisyonları ile Defterdarlık Uzlaşma Komisyonlarının yukarıda belirtilen yetki sınırlarını aşan uzlaşma talepleri, Merkezi Uzlaşma Komisyonunca incelenmek üzere Başkanlığımıza intikal ettirilecektir.

İhtirazi Kayıtla Beyan

Mükellefler, yasal gerekçelerini göstererek, vergi beyannamelerini İhtirazi kayıtla beyan ederek, beyan edilen matrah üzerimden hesaplanan vergiye itiraz edebilirler.

İhtirazi kayıtla beyanname verme ile ilgili vergi kanunlarında herhangi bir yasal düzenleme yoktur. Bununla birlikte, mükelleflerin, idareyle olan görüş ayrılıkları nedeniyle, daha sonra ortaya bir uyuşmazlık çıkmasını önlemek ya da ileride cezalı işleme maruz kalmamak amacıyla, tereddütte oldukları hususu yargı mercileri önüne getirebilmek bakımından ihtirazi kayıt müessesesi doğmuş ve bu müessese Türk Vergi Hukuku sistemi içinde genel kabul görmüş bir uygulama haline gelmiştir.

Bu müessese, 2577 Sayılı İdari Yargılama Usul Kanunu’nun 27/3. maddesinde düzenlenerek pozitif hukuka dahil olmuştur.

İhtirazi kayıtla verilen beyannamelerde, İhtirazi kayıt dilekçesinin ne şekilde verileceği konusunda herhangi bir düzenleme yoktur. Yasalarda bu konuda açık bir hüküm bulunmamasına rağmen, bu zamana kadar ki uygulama, ihtirazi kayıt dilekçesinin beyanname ile birlikte verilmesinin zorunlu olmadığı, vergilerin tahakkuk tarihine kadar verilebileceği yönünde olmuştur.

Ancak, olası usul problemleri ile karşılaşmamak bakımından ihtirazi kayıt dilekçesinin beyanname ile aynı tarihte idareye verilmesinde yarar olacaktır.

İhtirazi kayıtla verilen beyannamelerde, vergi tahakkuk ettikten sonra 30 gün içinde dava açılmalıdır.