Geçen hafta bu sayfada Merkez Bankası ile Türkiye İstatistik Kurumu'nun ortaklaşa hesapladıkları tüketici güven endeksindeki değişime dikkat çekmiş ve tüketicinin ekonomiye olan güveninin eylül ve ekim aylarında belirgin olarak bozulma eğilimine girdiğini vurgulamıştık. Benzer bir durum, sanayici için de geçerli. Bugün de Merkez Bankası'nın iktisadi yönelim anketinden yola çıkarak sanayicinin gidişatla ilgili görüşüne yer vereceğiz.

Sanayici karamsar

İktisadi yönelim anketinde yer alan "sanayi dalınızdaki genel gidişat konusunda bir ay öncesine kıyasla görüşünüz nedir" sorusuna verilen yanıtlar, sanayicinin ekonomiye bakışını özetler nitelikte. Bu soruya "daha iyimser, aynı, daha kötümser" olmak üzere üç yanıt veriliyor. Daha iyimserlerle daha kötümser olanların farkı da dengeyi gösteriyor. İşte bu denge oranı, bu yıl içinde üçüncü kez negatif oluştu. Daha önce mayıs ayında negatif yüzde 4.5 olan oran, ekimde yine negatif olmak üzere yüzde 0.9 olmuştu. Kasımda eğilim biraz daha bozuldu ve kötümser olduğunu belirtenlerin oranı, iyimserleri yüzde 3.9 aştı. Kasım ayında sanayicilerin yüzde 14'ü bir ay önceye göre sanayi dalındaki gidişatı iyimser bulduğunu, yüzde 68.1'i aynı gördüğünü, yüzde 17.9'u ise daha kötümser olduğunu belirtti.

Eğilimin yönü aşağı

Sanayicinin ekonomiye bakışını gösteren iyimser-kötümser farkı bu yılın ilk aylarında keskin dalgalanmalar gösterdikten sonra yönünü aşağı çevirdi. Nisan ayında söz konusu fark pozitif yüzde 15.7'ye kadar çıktıktan sonra, mayıs ayında negatif yüzde 4.5'le adeta dip yaptı. Haziranda pozitif yüzde 11.5'e çıkan fark, daha sonra küçük bir dalgalanma dışında sürekli azaldı ve sonunda kasım ayında negatif yüzde 3.9'a kadar indi.

Geçen yıldan sonra ilk kez

Genel gidişata ilişkin olarak bu yıl yaşanan karamsar bakış ya da bir başka ifadeyle karamsarların iyimserleri geride bırakması biçiminde kendini gösteren durum, uzunca bir süreden sonra ilk kez yaşanıyor. Geçen yılın ortasındaki uluslararası kaynaklı dalgalanma sürecinde haziran ayında yüzde 8.6, temmuz ayında ise yüzde 0.8 düzeyinde olmak üzere karamsarlar iyimserleri geride bırakmıştı. Daha sonra, bu yılın mayıs ayına gelinceye kadar genel yaklaşım negatif olmamıştı.

2003'ten beri azalıyor

Genel gidişata ilişkin iyimser-kötümser farkı, 2003 yılı öncesinde çok keskin iniş-çıkışlar gösterdi. Grafikte de izlenebileceği gibi 2000 yılının ikinci çeyreğinde adeta zirve yapan fark, 2001 kriziyle birlikte dibe oturdu. 2002 ortasına kadar yeniden hızla yükselen fark, bu kez 3 Kasım 2002 için erken seçim kararının alınmasından sonra yeniden geriledi, ama yine de negatif olmadı. Seçimin ardından düzelen morallerle iyimser-kötümser farkı yüzde 42 ile yeni bir tarihi zirveye ulaştı.

İzleyen dönemde AKP'nin ilk aylarına ilişkin kaygılarla bir kez daha negatife inen fark, 2003'ün ilk aylarında artıya geçti. Ve gerileme eğilimi de bu dönemden itibaren başladı.

Bu yılın önemi

Sanayi dalındaki genel gidişatla ilgili olarak iyimserlerle kötümserlerin farkı 2003 yılından beri genel olarak sürekli azalma eğiliminde. Bu fark, çok uzun bir aradan sonra, yukarıda da belirttik, geçen yılın ortasındaki uluslararası kaynaklı dalgalanma sırasında negatife dönmüştü. Yani, geçen yılki tablonun, bizden kaynaklanmayan uluslararası nedenlere dayalı bir açıklaması vardı. Oysa, bu yıl yaşanan negatife geçişi açıklayacak dış kaynaklı bir olumsuzluk söz konusu değil. Mayıs ayındaki negatif yüzde 4.5'lik oran, zorlama bir yorumla 22 Temmuz seçiminin getirdiği stres ve belirsizlik ortamıyla açıklanabilir. Ancak, hazirandaki pozitif yüzde 11.5'i açıklamak pek kolay olmasa gerek. Seçim sonucuna ilişkin kaygı duyulmaması ve sandıktan yine tek partinin çıkacağı beklentisi, haziranda böyle bir tablo yaratmış olabilir.

Rekabet gücü tepetakla!

İktisadi yönelim anketinin hemen tüm verileri sanayicinin karamsarlığını ortaya koyuyor. Rekabet gücüne ilişkin sorulara verilen yanıtlar çok çarpıcı. Bu sorulara "iyileşti, aynı kaldı, kötüleşti" yanıtları veriliyor ve iyileşti-kötüleşti farkı dengeyi gösteriyor.

"Son üç ayda yurtiçindeki rekabet gücünüz nasıl" sorusuna verilen yanıtlarda denge oranı, pozitif olmak üzere, birinci dönem yüzde 21.8, ikinci dönem yüzde 19.3, üçüncü dönem yüzde 9.1, dördüncü dönem ise yüzde 6.1 düzeyinde.

"Son üç ayda AB içindeki piyasalarda rekabet gücünüz nasıl" sorusuna verilen yanıtlarda denge oranı hep negatif. Dönemler itibariyle bu oran yüzde 1, yüzde 0.5, yüzde 4.9 ve yüzde 10.7 düzeyinde bulunuyor.

Son üç ayda ABD dışındaki yurtdışı piyasalardaki rekabet gücüne ilişkin soruya verilen yanıtlarda yalnızca ilk dönem için yüzde 1.4'le pozitif bir rakam ortaya çıkmış. Sonraki dönemlerde denge oranı negatif ve sırasıyla yüzde 1, yüzde 5.1 ve yüzde 12.5.

Reel kesim güven endeksi

İktisadi yönelim anketinin özeti niteliğindeki reel kesim güven endeksinde de doğal olarak bir geri gidiş var. Merkez Bankası'nca hesaplanan reel kesim güven endeksi kasım ayında 101.8 oldu. Endeks, ekim ayında 103.9 düzeyinde bulunuyordu.

Üç aylık hareketli ortalamalara göre hesaplanan endeks ise kasımda 104.5 olarak açıklandı. Hareketli ortalamayla hesaplanan endeks, bir önceki ay 108.2 düzeyindeydi.

Bir ay öncesine göre sanayi dalınızdaki gidişat (%)

Daha                  Daha     

İyimser   Aynı       Kötümser            Denge

(A)                    (B)        (A-B)

Ocak      26,8      54,1      19,1      7,7

Şubat    27,1      58,8      14,1      13,0

Mart      17,1      68,2      14,7      2,4

Nisan     27,9      59,9      12,2      15,7

Mayıs     13,8      67,9      18,3      -4,5

Haziran   22,2      67,1      10,7      11,5

Temmuz 16,6      73,9      9,5        7,1

Ağustos  20,8      66,2      13,0      7,8

Eylül      17,6      70,4      12,0      5,6

Ekim      14,4      70,3      15,3      -0,9

Kasım    14,0       68,1      17,9     -3,9

http://www.dunyagazetesi.com.tr/news_display.asp?upsale_id=336182&dept_id=80