Fortune’un yaptığı 500 şirket araştırmasına göre, 2008’de kârı yüzde 35 azalan Türk şirketleri, kriz yılında yüzde 62 artırdı

Çalışmaya göre, Fortune 500 şirketlerinin net satış gelirleri 2008'de yüzde 16,3 oranında arttı. 2007'de listeye giren şirketlerin net satış gelirleri 337,2 milyar lira iken, geçen yıl listeye giren şirketlerin net satışları 392,3 milyar liraya ulaştı. 2007'de net satışlar bir önceki yıla göre yüzde 22 oranında artmıştı.

Fortune 500 listesinde yer alan şirketlerin ihracatı da 2008'in son aylardaki düşüşe rağmen yüzde 18,7 artarak 94 milyar 681 milyon liraya yükseldi. Listede yer alan şirketlerin net satışlarının yüzde 76,87'sini iç satışlar oluştururken, ihracatın payı yüzde 23,13'lerde kaldı. İlk 50 şirket açısından satışların dağılımına bakıldığında ihracatın payı yüzde 20 olurken, ilk 10 şirketin satışları içerisinde ihracatın payı yüzde 11 olarak gerçekleşti.

Fortune 500 net satış gelirlerinde sektörlerin aldığı pay incelendiğinde, yüzde 17,59'la en yüksek payı petrol ve türevleri üretim ve dağıtımı sektörü (7 şirket) aldı. Bu sektörü yüzde 9,52 payla enerji sektörü (14 şirket) takip etti.

33 şirketle listeye en fazla şirket sokan metal döküm ve işleme sektörünün satış gelirlerindeki payı yüzde 7,36 olarak gerçekleşti. Listede 9 şirketle yer alan depolama, taşımacılık ve lojistik toplamdan yüzde 5,86, 29 şirketin yer aldığı taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakım sektörü yüzde 4,79, 21 şirketin yer aldığı elektronik ve telekomünikasyon sektörü ise yüzde 4,77 pay aldı.

Fortune 500 Türkiye listesinde yer alan şirketlerden 358'i kar açıklarken 142'si ise zarar açıkladı. Kar açıklayan şirketlerin karları da bir önceki yıla göre ciddi boyutlarda geriledi. Fortune 500 şirketlerinin toplam net karı 2008'de yüzde 35,5 oranında geriledi. 2007'de listeye giren şirketlerin toplam karı 20 milyar 67 milyon lira iken, geçen yıl bu rakam 12 milyar 927 milyon liraya düştü.

2008'de Fortune 500 listesine giren şirketlerin net satış karlılığı bir önceki yıla göre yüzde 45,5 civarında düştü. Fortune 500'deki ilk 10 şirketin net satış karlılığı ise bir önceki yıla göre yüzde 53,1 oranında azaldı.

EN YÜKSEK PERFORMANSLI ŞİRKETLER

Karını en çok artıranlar listesinde tekstilden enerjiye, demir çelikten bilişime çok sayıda farklı sektörden şirket yer aldı. Listede 438. sırada yer alan Kipaş Denim İşletmeleri A.Ş, net karını yüzde 16 bin 999 oranında artırdı.

İhracatı en çok artan şirket ise listede 498. sırada bulunan Koray İnşaat oldu. Koray İnşaat, ihracatını yüzde 721 bin 417 oranında yükseltti.

Enerji, demir çelik, gıda ve perakende sektörlerinde net satışların yukarıya doğru seyrettiğini ifade edilen çalışmada, karlara bakıldığında manzaranın farklı olduğu, hemen her sektörün global krizin olumsuz etkisinden nasibini aldığı belirtildi.

Fortune 500 listesinde yer alan 129 Borsa şirketi içerisinde piyasa değeri 15 Haziran 2008 itibariyle 15 milyar liranın üzerinde olan 2 şirket bulunuyor. Bu şirketler Turkcell ve Türk Telekom oldu. 2007-2008 dönemi için hisse başına kar sıralamasında Bagfaş başı çekerken yatırımcı karlılığı sıralamasında listenin zirvesinde Gübre Fabrikaları yer alıyor.

 BORÇLULUK ORANLARI ARTTI, İSTİHDAM AZALDI

Fortune 500 listesine giren şirketlerin sermayedarlarının koyduğu özkaynak ile dışarıdan sağladığı borç yapısına, yani bir liralık özkaynak karşılığında ne kadarlık borç kullandıklarına (borç/ özkaynak oranı) bakıldığında, 2007'de 1,15 olan oran geçen yıl 1,46'ya yükseldi. Bu da şirketlerin borçluluk oranlarının 2008'de yüzde 26,9 oranında arttığını ortaya koydu.

Çalışmada, geçen yılın son çeyreğinde şirketlerin yoğun bir şekilde işçi çıkarmaya başladığı, ancak yılın ilk 3 ayında şirketlerin personel sayılarındaki artışın da etkisiyle Fortune 500 şirketlerinde çalışan sayısının yüzde 1 civarında düştüğü belirtildi.

2007'de Fortune 500 listesinde yer alan şirketlerde toplam 776 bin 869 kişi çalışırken, geçen yıl bu sayı 769 bin 924'e geriledi. 2008 yılında 6 bin 945 kişi işini kaybetti.

TÜPRAŞ, EN ÇOK İHRACAT YAPAN ŞİRKET UNVANINI DA KORUDU-

Çalışmaya göre, geçen yıl satışlarını yüzde 35,2 oranında artıran Tüpraş, 30 milyar 456 milyon 399 bin lira net satış geliriyle zirveyi bırakmadı. 5 milyar 785 milyon 292 bin lira ihracatla en çok ihracat yapan şirket unvanını da koruyan Tüpraş'ın, Fortune 500'de yer alan şirketlerin toplam satış gelirleri içerisinden aldığı pay ise yaklaşık yüzde 7,8 oldu.

BOTAŞ, 21 milyar 82 milyon 298 bin 517 lira geliriyle listeye 2. sıradan girerken, 20 milyar 652 milyon 829 bin 21 lira satış geliriyle 3. sırada yer alan Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş, geçen yıl olduğu gibi bu yıl da Fortune 500'ün en fazla zarar eden şirketi oldu. En fazla zarar eden ikinci şirket 8,8 milyar lira net satış geliriyle listede 9. sırada yer alan Elektrik Üretim A.Ş. olarak gerçekleşti. 

144 milyar lira satış gelirine sahip olan Fortune 500'ün ilk 10 şirketinin 6'sı (BOTAŞ'ı da dahil ettiğimizde) petrol ve enerji sektöründe, 2'si telekom sektöründe (10,2 milyar lira gelirle 6. sırada yer alan Türk Telekom ve 8,8 milyar lira gelirle 8. sırada yer alan Turkcell), biri inşaat sektöründe (9,1 milyar lira gelirle 7. sırada yer alan Enka), biri de otomotiv sektöründe (7 milyar lira gelirle 10. sırada yer alan Ford Otomotiv) faaliyet gösteriyor. İlk 5'in ise tamamı enerji ve petrol şirketlerinden oluşuyor.

500'ÜN YARIYA YAKINI İSTANBUL'DAN 

Fortune 500'de yer alan şirketlerin illere göre dağılımına bakıldığında, İstanbul'un, 243 şirketle ağırlığını koyduğu görülüyor. 211,3 milyar lira net satış geliri bulunan İstanbul şirketleri, toplam satışlardan ise yüzde 53,9 oranında pay alıyor.

48 şirketle 2. sırada yer alan Ankara şirketlerinin (77,5 milyar lira net satış geliri) toplam satışlardan aldığı pay ise yüzde 19,8. 40 şirketle 3. sırada yer alan İzmir'in toplam satışlardan aldığı pay yüzde 4,5. 28 şirketle Bursa, listede en fazla şirketi bulunan 4. il durumunda iken, toplam satışlardan aldığı pay ise yüzde 1,9. 24 şirketle Bursa'nın arkasında yer alan Kocaeli'nin Fortune 500 şirketlerinin net satışlarından aldığı pay ise yüzde 10,8.

Kocaeli, net satışlardan aldığı pay itibariyle İstanbul ve Ankara'nın arkasında yer alıyor. Kayseri, listeye 15 şirketle girerken, Gaziantep 13 şirketle listede yer aldı. Küresel kriz nedeniyle tekstil sektörünün yaşadığı sıkıntılardan nasibini alan Denizli ise bu yıl listeye 9 şirket sokabildi.

Türkiye'deki 81 kentten 42'sinin giremediği sıralamada, en önemli sıçrama listedeki şirket sayısı 41'den 48'e yükselen Ankara'dan geldi.

TOPLAM, ANCAK CHEVRON KADAR

Fortune 500 Türkiye listesine giren ilk 62 şirket bir milyar liranın üzerinde (2007'de 53 şirket) satış gelirine ulaşabildi.

Türkiye'nin 500 büyük şirketinin net satışlarının toplamı Exxon Mobil (442,8 milyar dolar) veya Wal-Mart Stores'un (405,6 milyar dolar) yarısının bir miktar üzerinde bir büyüklüğe ancak ulaşabiliyor. Türkiye 500'ün toplam satışları ancak ABD 500'de 3. sırada yer alan Chevron'u (263,1 milyar dolar) yakalayabiliyor.

Merkez Bankasının 2008 yıl sonu dolar alış kuru baz alarak yapılan hesaplamaya göre, Türkiye 500'ün net satış geliri 258 milyar 68 milyon dolar. Bu da Exxon Mobil'in yüzde 58,3'üne denk geliyor.

FİNANSAL KURUMLAR VE HOLDİNG ŞİRKETLERİNİN KAPSAM DIŞI

Fortune Türkiye Genel Yayın Yönetmeni Ali Ağaoğlu, bu yıl çalışmanın ikincisini yayınladıklarını hatırlatarak, Fortune 500'de kriterlerin başında satış hacimlerini esas aldıklarını, gönüllü katılımın esas olduğu çalışmada finansal kurumlar ve holding şirketlerinin kapsam dışı olduğunu anlattı.

Ali Ağaoğlu, 2008'de Fortune 500 Türkiye listesine dahil olan şirketlerin 2007'ye göre mali yapılarının bozulduğu, karlılıklarının azaldığı ve borçlanma oranlarının arttığının görüldüğünü ifade ederek, ''2009 rakamları biraz daha kötü olacak'' dedi.

Bazı şirketlerin listede görünmek istemediğini ifade eden Ağaoğlu, bir soru üzerine, Türkiye Petrolleri'nin karının cirosundan büyük olduğunu, şirketin, yurt dışındaki satışlarını Türkiye'deki ciroya ekleyemediğini, karını ise ekleyebildiğini kaydetti.

Finans Editörü Kenan Şanlı da, net karı en yüksek 3 şirketin Turkcell, Türk Telekomünikasyon A.Ş. ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı olduğunu bildirdi. 

Şanlı, 2008'ün son 3 ayında krizin şirketler üzerinde baskı yaptığını, bunun da karlarda ciddi bir düşüşe neden olduğunu söyledi.

Finar D&B Yönetim Kurulu Başkanı Selim Seval ise, 2008'de borçluluk oranlarının arttığına işaret ederek, 41 sektörde borç/Özkaynaklar oranının yükseldiğini, 11 sektörde ise bu oranın azaldığını kaydetti.

Seval, 2008 yılında şirketlerin aktif karlılıklarının önemli ölçüde düştüğünü belirtti.

İLK 50 SIRA

Fortune Türkiye 500 şirketinden ilk 50'sinin yer aldığı sıralama, net satışları, net kar/zararları ve önceki yıla göre değişim oranları şöyle: