Bir işyerinde ücretli çalışma vardır. Normal bir ücret alan işçi, fazla mesaisi için de bir masraf alacaktır. Sınırları 4857 sayılı İş Kanunu ile mümkündür Fazla Mesai Nasıl Hesaplanır? bu yazımızın konusu olacak.

Fazla Mesai Kavramı

Mesai, bir sözlük çalışması yapıyor. Fazla mesainin Kanun hükmünde olan terim “fazla çalışma” dır. Çalışma hayatında, zaman zaman fazla çalışma yerine fazla mesai, fazla sürelerle çalışma yerine fazla sürelerle mesai kavramının kullanıldığına rastlarız.

Fazla Mesai

Fazla Mesai ya da Fazla Çalışma 4857 sayılı İş Kanunu'nun 41. maddesinde düzenlenmiştir. Ayrıca, 42. Ve 43. maddeler yer almaktadır.

Fazla çalışmanın detaylarını içeren bir yönetmelik de yayınlanmıştır. Bu yönetmelik 06.04.2004 Resmi Gazete 'de yayımlanan “İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği” dir.

İşçi ve işveren iş sözleşmesini başlatmak için bir ücrette karar kılarlar. Kişinin normal çalışmasının karşılığı olacak şekilde, İş Kanunu'nda belirtilmiş olanlarda maksimum çalışma süresine kadar olan çalışmaların karşılığıdır.

İş emrini bir işyerinde göre çalışma süresi, en fazla 45 saat olarak belirlenebilir. “Asıl ücret” ya da “ücretin” dediğimiz sadece çalışma garantisi, en fazla 45 saat çalışmayı kapsamaktadır. 45 saat aşan çalışmaları,  “fazla çalışma”  . Bu fazladan çalışma için, işçiye hesapları bir ücret hesaplanıp ödenir.

Kanunda yer alan bir diğer terim “fazla sürelerle çalışma” ise, işyerinde belirlenmiş haftalık çalışma süresi kanuni sınırın altında olması durumunda kanuni sınıra kadar yapılan çalışmaları ifade etmektedir. Örneğin yasal olarak maksimum çalışma süresi 45 saatken, A şirketinde çalışma süresi haftalık 40 saat belirlenmişse, haftalık 45 saate kadar yapılmış fazladan çalışmalar “fazla sürelerle çalışma” olarak adlandırılacaktır. Eğer fazladan çalışma ilgili hafta için 45 saati de aşmışsa, 45 saati aşan kısım “fazla çalışma” olarak adlandırılacaktır.

Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Ücretinin Hesaplanması

Fazla çalışma, yani haftalık 45 saati aşan çalışmalarda, çalışılan her fazladan saat için ücret %50 zamlı ödenmelidir.

Örneğin bir hafta 50 saat çalışmış olan işçinin fazla çalışma ücretini hesaplamak için önce kişinin saatlik ücretini bilmemiz gerekir. Kişinin aylık asgari ücretle çalıştığını varsayalım. Asgari ücret 2018 yılında 2.029,50 TL. Kişinin bir aylık kazancı olan asgari ücretin saatlik tutarını bulmak için 1 aylık çalışmanın saatlik değerini ifade eden 225 saate bölmemiz gerekir.

Saatlik Ücret = 2.029,50 / 225 = 9,02 TL

Fazla Çalışma için ücretin %50 zamlı halini bulmamız gerekir. Bunun içinde 1,5 ile çarpıyoruz.

%50 Zamlı Ücret = 9,02 *1,5=13,53 TL

Fazla Çalışma Ücretini bulmak için 45 saatin üzerinde kalan saatleri %50 zamlı hesaplıyoruz.

50 – 45 = 5 saat

5 saat * 13,53 TL=67,65 TL fazla çalışma ücreti ödenecektir.

Fazla Sürelerle Çalışma, yani haftalık 45 saatin altında kalan fazladan çalışmalarda ücret %25 zamlı hesaplanmalıdır.

Örneğin, haftada 40 saat çalışılan bir işyerinde bir hafta 43 saat çalışmış olan 3.000 TL ücretli işçinin fazla sürelerle çalışma ücretini hesaplamak için önce kişinin saatlik ücretini bulup %25 zamlı hesaplayarak fazladan çalıştığı süre ile çarparız.

Burada saatlik ücret bulunurken, haftalık 45 saat çalışan kişilerde olduğu gibi 225 saate değil daha farklı bir saate bölmek gerekir. İşçi, iş sözleşmesi yapılırken ücretini, haftalık 40 saat çalışma karşılığında anlaşmış. İş Kanunu’na göre kişi 6 iş günü çalışarak hafta tatilini hak eder. Haftada 5 gün de çalışsa 6 gün çalışmış gibi saatlik ücreti hesaplanır.

Buradan hareketle, haftalık çalışma süresinden kişinin saatlik ücretini buluruz. Kişinin bir aylık kazancının saatlik tutarını bulmak için 1 aylık çalışmanın saatlik değerini ifade eden saate bölmemiz gerekir.

Günlük Çalışma Saati = Haftalık Çalışma 40 saat / 6 gün = 6,667 Saat

1 Aylık Çalışma Saati = 6,667 * 30 gün = 200 Saat

Saatlik Ücret = 3.000 / 200 = 15 TL

Fazla Süreli Çalışma için ücretin % 25 zamlı halini bulmamız gerekir. Bunun içinde 1,25 ile çarpıyoruz.

%25 Zamlı Ücret = 15 *1,25 = 18,75 TL

Fazla Süreli Çalışma Ücretini bulmak için 40 saati aşan ama 45 saatin altında kalan saatleri %25 zamlı hesaplıyoruz.

43 – 40 = 3 saat

3 saat * 18,75 TL=56,25 TL

Fazla Çalışması Yasak Olan Kişiler

Öncelikli olarak fazla mesai yapmak istemeyen, bunun için iş sözleşmesinde ya da dilekçesinde onay vermemiş işçilere fazla mesai yaptırılamaz. Fazla çalışma yapma konusunda işçinin onayının alınması zorunludur.

Yıl içinde yapılacak fazla çalışma saatle sınırlandırılmıştır. Bir yılda 270 saatten fazla, fazla mesai yapılamaz.

Ayrıca;

· 18 yaşını doldurmamış işçiler         

· Gebe, yeni doğum elbise ve çocuk emziren işçiler         

· Kısmi süreli çalışan işçiler         

· Sağlam eliyle belgeleyen işçiler         

onay vermiş olsalar fazla çalışma yapmaları yasaktır.