Kıdem tazminatı matrahını, işçinin esas ücretinin yanında varsa işçiye haftalık/aylık/yıllık ödemelerle sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler oluşturmaktadır. Matrah tespitinde, esas ücretin dışında ücret eklentilerinin dâhil edilip edilmeyeceği önem arz etmektedir. Kıdem tazminatına esas alınacak ücretin hesabında; işçinin son brüt ücreti ile ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan devamlılık arz eden ve sosyal yardım vasfı taşıyan ödemelerin dikkate alınması, iş veya toplu iş sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmaması halinde ise, arızi nitelikteki ücret eklerinin dikkate alınmaması gerekmektedir.

Süreklilik gösteren gıda, sağlık, giyim, yakacak, yemek, ulaşım, konut, aile, çocuk yardımı gibi nakdî veya aynî yardımlar, kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınır.

Kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması gereken ücret, iş sözleşmesinin askıya alınmasından önce hak kazanılan son ücret olmalıdır. İkramiye, devamlılık arz eden prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, kira, aydınlatma, servis yardımı, yemek yardımı ve benzeri ödemeler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır. Oysa davacıya yol ve yemek sosyal hakları sağlandığı konusunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunmayıp, kıdem ve ihbar tazminatı hesaplamasına esas ücret belirlenirken davacı işçiye sağlanan bu sosyal hakların parasal karşılığının da çıplak ücrete eklenmesi gerekmektedir. Yapılacak iş davacıya sağlanan yol ve yemek sosyal haklarının gerekirse ilgili Ticaret ve Sanayi Odasına sorulmak suretiyle parasal karşılığı tespit edilerek tazminata esas ücret eklenmek suretiyle hesaplama yapılıp, davacının yapmış olduğu ödemeler mahsup edilerek çıkacak sonuca göre karar vermektir. Mahkemece bu husus gözetilmeksizin davacının kıdem ve ihbar tazminatına esas ücretinin eksik şekilde belirlenmesi hatalı olup bozma nedenidir.

İşyerinde yemek çıkıp çıkmadığı, çıkıyorsa bu yemeğin maliyeti, yemekhanede yemek verilmiyorsa fesih tarihinde bir öğün yemeğin ilgili esnaf kuruluşundan (Lokantacılar Odasından) maliyeti araştırılmalı, kâr payının düşülmesinden sonra tazminata esas ücrete eklenmelidir.

Hükme esas alınan bilirkişi raporunda, bilirkişice giydirilmiş ücrete yemek yardımı olarak aylık 165,00 TL, yol için ise 150,00 TL eklenmiştir. Ancak bu miktarların nereden tespit edildiği anlaşılamamaktadır. Mahkemece Lokantacılar Odasından 3. sınıf lokanta için fesih tarihindeki 1 öğünlük yemek bedeli sorulmalı, lokantacının kâr payı düşüldükten sonra belirlenen rakam, davalının ibraz ettiği fatura ile birlikte bir değerlendirmeye tabi tutulmalıdır. Ayrıca davacıya yapılan yol yardımı ile ilgili Servisçiler Odasından günlük 1 işçinin taşınması için belirlenen ücret sorulmalı, çıkacak sonuca göre karar verilmelidir. Eksik inceleme ile bilirkişi raporundaki afaki hesaplamaya itibarla hüküm kurulması hatalıdır.

Davacı işçi ihbar ve kıdem tazminatı isteklerinde bulunmuş, mahkemece isteklerin kabulüne karar verilmiştir. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda yemek ve yol ücreti aylık 30 gün üzerinden hesaplanmıştır. Davacının haftanın 6 günü çalıştığı anlaşıldığına göre aylık çalışma süresi 26 gün olarak kabul edilmeli ve 26 günlük yol ve yemek ücretinin 30’a bölünmesi ile bu tazminata esas bir günlük yol ve yemek ücreti belirlenmelidir.

Somut olayda davalı işyerinde yemeğin işveren tarafından karşılandığı ve servis imkânının sağlandığı sabittir. Buradan hareketle davacının kıdem tazminatına esas ücreti tespit edilirken 120,00 TL yemek ve 140,00 TL yol ücreti kabul edilmiştir. Ancak davacının çalışma sistemine baktığımızda 1 gündüz, 1 gece vardiyasında çalıştığı ve sonrasında ise 24 saat istirahat ettiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle davacı 30 gün bilfiil işe gitmemekte, yol yemek ücretinden yararlanmamaktadır. Hal böyle olunca kıdem tazminatına esas ücrette davacının 30 gün işe gittiği kabul edilerek yol ve yemek ücretinin buna göre hesaplanması hatalı olmuştur. Yapılacak iş; davacının bir ayda fiilen kaç gün işe gittiğini tespit etmek ve bu günlere isabet eden yol ve yemek ücretini hesaplayarak kıdem tazminatına esas giydirilmiş ücreti belirlemektir. Mahkemece bu husus yerine getirilmeksizin eksik inceleme ile hüküm kurulması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.

Somut olayda hükme esas alman bilirkişi raporunda davacının aylık ücret miktarı çalıştığı son aya ilişkin ücret bordrosu esas alınarak belirlenmiş, 176 TL yemek (22 gün x 8 TL) ve 50 TL yol gideri dikkate alınarak kıdem tazminatına esas giydirilmiş ücrete ulaşılmıştır. Davalılar arasındaki 02.01.2008-31.01.2008 tarihleri arasında geçerli olan idari şartnamenin 8.3.2. maddesinde yemek ücretinin aylık 26 gün üzerinden günlük 3,5 TL olacağı düzenlenmiştir. Bilirkişi de raporunda davalının kamu işyeri olması nedeniyle 3. sınıf lokanta yemek fiyatını esas alarak hesaplama yapmıştır. Davalılar arasındaki ihale sözleşmesi ve idari şartnameye göre günlük yemek bedeli fesih tarihi itibariyle 3,5 TL olup bu miktarın tazminata esas ücretin belirlenmesinde dikkate alınması gerekirken 3. sınıf lokanta yemek fiyatlarına göre hesaplama yapılması hatalıdır.

Sonuç olarak, ister nakit olarak ücret ödeme bordrolarına yansıtılmak suretiyle isterse de ayni olarak ücret ödeme bordrolarına yansıtılmamak suretiyle olsun yemek ve yol yardımları, kıdem tazminatı hesabında, makalemizin diğer bölümlerinde de açıklandığı şekilde dikkate alınmaktadır. Mahmut ÇolakYaklaşım/Mart 2017 /Sayı: 291

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.