2015 yılının sonlarına yaklaştığımız bugünlerde hakkınızda 2010 yılı ile ilgili bir vergi incelemesi başlarsa sakın şaşırmayın. Zamanaşımı süresi henüz tamamlanmadı, hala 31.12.2015’e kadar zaman var!

Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 138’inci maddesine göre vergi incelemesinin ne zaman yapılacağının önceden haber verilmesi zorunlu değildir. İnceleme, içinde bulunulan hesap dönemi de dâhil olmak üzere, tarh zamanaşımı süresi sonuna kadar her zaman yapılabilir. Yine aynı Kanun’un zamanaşımı sürelerini belirleyen 114’üncü maddesine göre ise vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlayarak beş yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğrar. Bu durumda 2010 yılına ilişkin vergi incelemeleri için zamanaşımı süresi 31.12.2015 tarihinde dolmaktadır. 

Ancak bu noktada aşağıdaki temel sorular akla gelmektedir. 

• İncelemeye başlanmasında neden bu kadar geç kalınmıştır?
• Kalan sürede, 31.12.2015 tarihine kadar sağlıklı bir inceleme yapılabilir mi?
• Bu süre zarfında mükellefler yasal haklarını yeterince kullanabilirler mi?
• İncelemenin tamamlanamayacağı durumlarda takdir komisyonuna sevk uygulaması ne kadar adildir, hukuka ne kadar uygundur?

Vergi müfettişlerinin doğal olarak zamanaşımlı inceleme görevlerine ivedilikle başlamaları gerektiği düşünüldüğünde bu görevlendirmeler konusunda Vergi Denetim Kurulu’nca geç kalınmış olabilir. Bu gecikme ekonomik, politik yâda bürokratik sebeplerden, yoğunluktan, koordinasyon eksikliğinden kaynaklanabilir. 

Ancak sebep ne olursa olsun çok sınırlı bir sürede sağlıklı bir inceleme yapılması çoğu kez güçtür; bazen imkânsızdır. Bilindiği üzere vergi incelemesinin amacı, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır (VUK md 134). Bu süreçte inceleme elemanı konuyu yeterince araştırabilmeli ve tespitlerini yapabilmelidir ki, rapora konu iddialarını kanıtlayabilsin.

Öte yandan mükellef de inceleme süresince yeterli hazırlığı yapabilmeli, iddialara karşı savunmasını ortaya koyabilmelidir. Bunun için sınırlı incelemelerin 6 ay, tam incelemelerin ise 12 ay gibi bir sürede; gerektiğinde ilave 6 ay içinde bitirilmesi yasal olarak öngörülmüştür. Bu çerçevede Aralık ayı içerisinde başlatılan bir vergi incelemesinin 1 aydan daha kısa bir sürede,  sağlıklı ve mükellef hakları gözetilerek tamamlanması mümkün değildir. 

Mükellefin inceleme sürecinde pek çok yasal hakkı vardır ve bu hakların bir kısmı belli ödevlerin yerine getirilmesi sırasında mükellefe belirli süreler sağlar. Defter ve belgelerin ibrazı (15 gün), defter ve belgelerin ibrazı için ek süre talep edilmesi (15 gün), tutanağı imzaya davet (15 gün) gibi süreler bu durumda mükellefler tarafından kullanılamamaktadır.  Keza, süre yetersizliği nedeniyle çoğu kez mükellefler rapor okuma komisyonlarında dinlenilme ve tarhiyat öncesi uzlaşmaya katılma talebinde bulunamamaktadırlar.
 

Tüm bu güçlükler nedeniyle incelemenin tamamlanamadığı durumlarda ise inceleme elemanları zamanaşımı süresini durdurmak ve ilave 1 yıl kazanmak için konuyu takdir komisyonlarına sevk etmektedirler. VUK’un 114’üncü maddesi uyarınca matrah takdiri için takdir komisyonuna başvurulması, zamanaşımını durdurur ve duran zamanaşımı (en fazla 1 yıl) komisyon kararının vergi dairesine gelişini takip eden günden itibaren kaldığı yerden işlemeye devam eder. Zamanaşımının durduğu sürede ise vergi inceleme elemanı incelemesini tamamlamakta, tespit ettiği hususların takdir komisyonu vasıtasıyla matrah takdiri yapılmakta ve nihayetinde vergi dairesi tarafından da cezalı tarhiyat gerçekleştirilmektedir. 

Ancak, takdir komisyonlarının öncelikli ve asıl görevi olan matrah takdiri görevlerini esasen yapmayıp, sadece zamanaşımını durdurma fonksiyonlarını yerine getirmeleri, vergi inceleme elemanlarının incelemelerini 5 yıllık zamanaşımı süresini aşarak gerçekleştirmeleri ve bu yolla yapılan cezalı tarhiyatlar son dönemlerde Danıştay tarafından verilen kararlarla da hukuka aykırı bulunmuştur. (Danıştay 4. Daire, 14.10.2014 tarih, 2013/3222 Esas ve 2014/5621 Karar No’lu Kararı) 

Buna rağmen hala yılın bugünlerinde aynı şekilde takdire sevk işlemleri yapılmaya devam edilmektedir. Mevcut Danıştay kararları çerçevesinde bu yolla yapılacak cezalı tarhiyatlara karşı açılacak davaların akıbetinin de İdare açısından olumsuz sonuçlanması muhtemeldir. 

Çözüm Nedir?

Çözüm, vergi inceleme görevlerinin vergi inceleme elemanlarına zamanında verilmesi ve bu yolla sağlıklı bir incelemenin yapılmasına olanak sağlanması, başta sürelerle ilgili olmak üzere tüm mükellef haklarının gözetilmesidir. Ancak bu şekilde VUK’un 134’üncü maddesinde yer alan ifadesiyle ödenecek vergilerin doğruluğu araştırılabilir, tespit edilebilir ve sağlanabilir. Fikret Çetinkaya/kpmg.com.tr

Konuya İlişkin Diğer Vergi Blog Yazıları:

Abdulkadir Kahraman- Zamanaşımını Durdurma Amaçlı Takdire Sevkin Kanuna Aykırılığı (07.10.2015)

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti /Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.