19 Kasım 2015 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 289 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği'nde, serbest meslek faaliyetlerinin vergilendirilme esaslarını içeren yasal düzenlemeler sıralandıktan sonra turist rehberlerinin nasıl verilendirileceği hakkında açıklamalar yapılmıştır.

Vergi Usul Kanunu'nun 155. maddesinde, serbest meslek erbabında işe başlamanın belirtileri 4 bent halinde sayılmaktadır.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 66. maddesinde ise serbest meslek faaliyetini mutat meslek halinde ifa edenlerin serbest meslek erbabı olduğu hüküm altına alınmıştır. Maddenin devamında VUK'un 155. maddesinde sayılan şartların en az ikisini taşıyan … rehber gibi mesleki faaliyette bulunanların serbest meslek erbabı sayılacağı hükmü yer almaktadır.  

Bu hükümler çerçevesinde rehberlerin vergilendirilme esasları aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

I. Eylemli rehberler

Fiilen turist rehberliği hizmeti sunma hak ve yetkisine sahip olup meslek odasına kaydolma, ruhsat ve çalışma kartı alma zorunluluğu bulunanlar eylemli rehber olarak adlandırılır.

Eylemli olarak turist rehberliği mesleğini fiilen yapanlar VUK'un 155. maddesinin (2), (3) ve (4) numaralı bentlerinde yer alan şartları haiz olduklarından serbest meslek erbabı sayılmaktadırlar. Buna göre eylemli turist rehberlerinden faaliyetlerini kendi nam ve hesabına mutat meslek olarak süreklilik arz edecek şekilde fiilen yaptıkları vergi dairelerince tespit edilenler, Gelir Vergisi Kanunu'nun serbest meslek kazancının vergilendirilmesine ilişkin hükümleri çerçevesinde vergilendirmeye tabi tutulur.

Turist rehberliği faaliyetini süreklilik arz etmeyecek şekilde yapanlar ise Gelir Vergisi Kanunu'nun 82. maddesinin birinci fıkrasının (4) numaralı bendi kapsamında değerlendirilir. (Söz konusu fıkrada arızi olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla tahsil edilen hasılatın arızi kazanç olarak değerlendirileceği hükmü yer almaktadır. Bu kazançların 2015 yılı için 23.000 TL'si gelir vergisinden istisnadır.)

Eylemli turist rehberlerinin, aynı acenta ile birden fazla "rehber-acente hizmet sözleşmesi" yapmaları elde ettikleri gelirin serbest meslek kazancı olma vasfını değiştirmemektedir.

Diğer taraftan, eylemli olarak rehberlik hizmeti veren turist rehberlerinin Gelir Vergisi Kanunu'nun 61. maddesinde tanımlanan ücretin tüm unsurlarını taşıyacak şekilde bir hizmet sözleşmesine dayalı olarak faaliyette bulunmaları halinde ise elde edilen gelir, ücret olarak değerlendirilecektir. Bu kişilere yapılan ödemeler Gelir Vergisi Kanunu'nun 61, 63, 94, 103 ve 104. maddeleri uyarınca vergilendirmeye tabi tutulacaktır.

II. Eylemsiz rehberler

Ruhsatname sahibi ve meslek odasına kayıtlı olmakla birlikte, çalışma kartı olmayan turist rehberleri eylemsiz rehber olarak tanımlanmaktadır. Bu durumdaki turist rehberlerinin, Vergi Usul Kanunu'nun 155. maddesinde yer alan serbest meslek erbabında işe başlamanın belirtilerinden sadece (4) numaralı bentte yazılı şartı taşıdıkları kabul edilir.

Bu nedenle, bu kapsamdaki turist rehberlerinin gelir vergisi muafiyetinden yararlanmaları mümkün bulunmaktadır.

III. Tevkifat uygulaması

Gelir vergisi tevkifatı uygulaması açısından, serbest meslek kazancının devamlı veya arızi nitelikte ya da gelir vergisinden muaf olmasının herhangi bir önemi bulunmamaktadır.

Bu nedenle, her ne şekilde olursa olsun rehberlik hizmeti veren turist rehberlerine yapılan serbest meslek ödemeleri üzerinden tevkifat yapmakla sorumlu olanlarca % 20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması zorunludur.

Diğer taraftan, ödemenin net tutar olarak belirlendiği durumlarda, tevkifat Gelir Vergisi Kanunu'nun 96. maddesinin ikinci fıkrası kapsamında gayri safi tutar üzerinden yapılacaktır.

IV. Belge düzeni

Vergi Usul Kanununun 236. maddesinde, serbest meslek erbabının, mesleki faaliyetine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim ederek bir nüshasını müşteriye vermek ve müşterinin de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetinde olduğu hüküm altına alınmıştır.

Buna göre, eylemli turist rehberlerinin serbest meslek faaliyetleri nedeniyle, kendilerine yapılacak ödemeler karşılığında serbest meslek makbuzu düzenlemeleri ve diğer vergisel yükümlülüklerini yerine getirmeleri zorunludur.

Öte yandan, turist rehberleri söz konusu rehberlik faaliyetini arızi olarak yapmaları veya muafiyet kapsamında bulunmaları halinde, serbest meslek makbuzu düzenleyememektedir. Bu durumda faaliyete ilişkin ödemenin, ödemeyi yapan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri tarafından gider pusulası ile belgelendirilmesi ve turist rehberlerinin de gider pusulasını saklaması zorunludur. E&Y

• Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 289)

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.