| Kar Payı Avansı ve Dağıtımı |
|
|
|
| 06 Mayıs 2015 | |
|
Giriş Kar Payı avansı ekonomik yaşamamızda 2012 yılında yapılan düzenlemeyle yerini almıştır. Esasen aile tipi işletmelerin dönem içinde işletmeden kar payı avansı yoluyla kısmi kar dağıtımı düzenlemesi yapılmıştır. Bu çalışmamızda örnek olay üzerinden kar payı avansı dağıtımının 6102 1 sayılı TTK, vergi kanunları ve Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliğlerine 2 göre muhasebe kayıtları yönünden inceleyeceğiz. Esasen çalışmamız bir anlamda önceki sayımızda incelediğimiz kar dağıtımı konusunu kar payı avansı yönünden de incelemek olacaktır. Diğer bir ifadeyle çalışmamızın amacı kar payı avansı dağıtımı tebliğine 3 göre konuyu incelemektir.
Çalışmamızın çerçevesi için belirtmeliyiz ki; kar payı avans dağıtımı 6362 4 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'na tabi olmayan Anonim Şirketler ile limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketleri kapsar.
1.Kâr Payı Avansı ve Dağıtım Şartları Genel anlamda kar payı avansını; İşletmelerin dönem sonunda elde ettikleri kardan mahsup edilmek üzere belirli şartların oluşmasına bağlı olarak dönem içimde dağıtacakları kar payı olarak tanımlayabiliriz.
Kar payı avansı dağıtım tebliğinde kar payı ve kar payı avansının dağıtım şartları belirtilmiştir.
Buna göre; Kâr payı: Net dönem kârı veya serbest yedek akçeler üzerinden ortaklara ve kâra katılan diğer kimselere genel kurulca dağıtılmasına karar verilen tutarı, Kâr payı avansı: Kar payından mahsup edilmek üzere ara dönem finansal tablolara göre oluşan kârlar üzerinden Kar payı avansı dağıtım tebliğine göre hesaplanan tutarı ifade etmektedir.
1.1. Kâr Payı Avansı Dağıtım Şartları Şirketlerin kâr payı avansı dağıtabilmeleri için, şirket genel kurulunca kâr payı avansı dağıtılmasına ilişkin karar alınması ve kâr payı avansı dağıtılacak hesap döneminde hazırlanan üç, altı veya dokuz aylık ara dönem finansal tablolara göre kâr edilmiş olması gereklidir.
Şirket genel kurulunca kâr payı avansı dağıtımına karar verildiği durumda bu kararda ayrıca aşağıdaki hususların belirtilmesi zorunludur. Konu yıl sonun da oluşacak karın dağıtılan kar payı avansını karşılayamaması ya da zarar oluşması durumlarına göre incelendiğinde;
(1) İlgili hesap dönemi sonunda, yıl içinde dağıtılan kâr payı avansını karşılayacak tutarda net dönem kârı oluşmaması durumunda, net dönem kârını aşan kâr payı avanslarının varsa bir önceki yıla ait bilançoda yer alan serbest yedek akçelerden mahsup edileceği, serbest yedek akçe tutarının da dağıtılan kâr payı avanslarını karşılayamaması halinde fazla ödenmiş olan kâr payı avanslarının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği,
(2) İlgili hesap dönemi sonunda zarar oluşması durumunda; ' Varsa bir önceki yıla ait bilançoda yer alan genel kanuni yedek akçeler ile serbest yedek akçelerin öncelikle oluşan zararın mahsubunda kullanılacağı, bu akçelerin oluşan zararı karşılayamaması halinde dönem içinde dağıtılan kâr payı avanslarının tamamının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği,
' Genel kanuni yedek akçeler ile serbest yedek akçelerin, oluşan dönem zararından mahsubu sonrasında bakiye serbest yedek akçe tutarının dağıtılan kâr payı avanslarından indirileceği, indirim işlemi sonucunda dönem içinde dağıtılan kâr payı avansı tutarının bakiye serbest yedek akçe tutarını aşması halinde ise aşan kısmının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği.
' Birinci fıkrada belirtilen hususlar, kâr payı avansı dağıtılacak hesap dönemi içinde yapılacak genel kurul toplantısında karara bağlanır. Anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, genel kurulca bu yönde karar alınabilmesi için sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin toplantıda hazır olması, bu nisabın toplantı süresince korunması ve toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğunun kâr payı avansı dağıtılması yönünde kullanılmış olması, limited şirketlerde ise toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğunun kâr payı avansı dağıtılması yönünde olması gereklidir.
' İlgili hesap dönemi öncesinde ödenen kâr payı avanslarının, ilgili olduğu yılın net dönem kârından mahsup edilmesi şarttır. Bu işlem yapılmadan, şirket genel kurulunca kâr payı dağıtılmasına ve kâr payı avansı ödenmesine karar verilemez. Kar payı avansı dağıtımı ve tablosu 1 No' lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği'nde belirtilen "kar dağıtımı tablosu" ndaki içerik ve formatla aynı olmadığı gibi düzenleme kuralları da aynı değildir.
Bunun nedeni Kar payı avansı dağıtımındaki kar dönem sonu itibariyle kesinleşmiş kar değildir ve değişebilir.
Kar Dağıtımı ve Yedek Akçelerle ilgili daha fazla bilgi için bkz. (İsmail Hakkı Güneş "TTK ve Vergi Kanunlarında Kâr Dağıtımı ile Muhasebe Kayıtları" Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Sayı: 136, Sayfa:249)
2.Kâr Payı Avansı Dağıtım Tablosu ve Muhasebe Kayıtları Tekstil ürünleri üretim ve pazarlama faaliyeti ile uğraşan Alper A.Ş.' nin 31.03.2015 itibariyle 2.000.000,00 TL kar elde etmiş olduğunu, 20.05.2015 tarihinde yapmış olduğu olağanüstü genel kurulda ilgili prosedürleri tamamlayarak dönem karının % 35 tutarının kar payı avansı olarak dağıtım kararı aldığını varsayalım.
Muhasebe Kayıtları aşağıdaki şekilde olmalıdır: ------------------------------ 10.05.2015 ------------------------------ 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ HESABI 400.000,00 360 ÖDE. VERGİLER HESABI 400.000,00 360.04.001. Kurum Geçici Vergi 01.01.2015 – 31.03.2015 Dönemi Kurum Geçici Vergi Tah. ---------------------------- 17.05.2015 -------------------------------- 360 ÖDE. VERGİLER HESABI 400.000,00 360.04.001. Kurum Geçici Vergi 102 BANKALAR HESABI 400.000,00 102.10...X Bankası... Şubesi 01.01.2015 – 31.03.2015 Dönemi Kurum Geçici Vergi Ödemelerimiz. ------------------------------- / --------------------------------- AVANS KÂR DAĞITIM TABLOSU 5 ARA DÖNEM KÂRI 2.000.000,00 Varsa Geçmiş Yıl Zararları (-): Kurumlar Vergisi (Kurum Geçici Vergi) (-):400.000,00 Gelir Vergisi Kesintileri (-):105.000,00 (Dağıtımına karar verilen tutar = 700.000,00 * 0,15) Diğer Vergi ve Benzerleri (-): 1'inci Tertip Kanuni Yedek Akçeler 6 (-):100.000,00 İsteğe Bağlı Yedek Akçeler 7 (-): İmtiyazlı Pay pahipleri İçin Ayrılan Tutar*(-): İntifa Senedi Sahipleri İçin Ayrılan Tutar*(-): Kâra Katılan Diğer Kimseler İçin Ayrılan Tutar*(-): Varsa Daha Önceki Ara Dönemlerde Ödenen Kâr Payı Avansı Tutarı (-):
KÂR PAYI AVANSINA ESAS TEŞKİL EDEN TUTAR 1.395.000,00 Kâr Payı Avansına Esas Teşkil Eden Tutarın Yarısı(-): 697.500,00 DAĞITILABİLECEK KÂR PAYI AVANSI TUTARI 697.500,00 2'nci Tertip Kanuni Yedek Akçeler 8 (-):69.750,00 (2'nci tertip yedek akçe matrahı=(697.500,00)*0,10=69.750,00 DAĞITILABİLECEK KÂR PAYI AVANSI TUTARI 627.750,00 ŞİRKET TARAFINDAN DAĞITILMASINA KARAR VERİLEN NET KÂR PAYI AVANSI TUTARI : 595.000,00 (700.000,00-105.000,00) Şirket organlarınca karar verilen % 35 avans kâr payı tutarı, şirketin dağıtılabilecek avans kâr payı tutarından fazla değildir, dağıtılabilir. - Sözleşmede hüküm bulunması durumunda yer verilir.
Notlar ve veriler: 1- Şirketin sermayesi 8.000.000,00 TL ve ödenmiş sermayesi 4.000.000,00 TL'dir. 2- Şirketin bugüne kadar ayırmış olduğu 1'inci tertip yedek akçe tutarı 400.000,00 TL'dir. 3- Şirket 01.01.2015-31.03.2015 dönemi sonunda 2.000.000,00 TL kâr elde etmiştir. 4- Şirketin 01.01.2015-31.03.2015 döneminde elde etmiş olduğu kârın % 35'inin avans kâr payı olarak dağıtılması, şirket yetkili organlarınca karar altına alınmıştır. 5- Öncelikle şirketin maksimum dağıtabileceği avans kâr payı tutarını hesaplayarak örneğimizi düzenleyelim. Böylece şirketin karar verdiği % 35 avans kâr payı dağıtımını yapıp yapamayacağını da görelim.
Bilgilendirme notu: Yukarıda belirttiğimiz üzere dergimizin Nisan 2015 sayısında yayımlanan çalışmamızda TTK' da yer alan yedek akçeler ve kar dağıtımı kavramlarına ayrıntılı yer verilmiş olup tekrardan kaçınmak için burada ayrıca yer verilmemiş, tebliğ eki tablo açıklamalarıyla yetinilmiştir. ------------------------------20.05.2015 ------------------------------ 590 DÖNEM NET KÂRI HESABI 869.750,00 Veya 690/692 No' lu Hesaplar da kullanılabilir.
331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 595.000,00 331.10.Kâr Payı Avansı Dağıtım Borçları 331.10.00000000........
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 105.000,00 360.10 Kâr Payı Avansı Dağıtımı Stopajı
540 YASAL YEDEKLER HESABI 169.750,00 540.10 Kâr Payı Avansı Dağıtımından Kanuni Yedek Akçeler: 84.875,00 540.10.000000 Kanuni 1.Yedek Akçe: 100.000,00 540.10.000000 Kanuni 2.Yedek Akçe: 69.750,00 Genel kurul gereği kâr payı avansı dağıtımı ve hesaplanan yedek akçeler [Not: Çalışan (aktif) hesap konunun açıklanması için kullanılmıştır. Vergi karşılıkları süreci ayrıntı yaratır düşüncesiyle ihmal edilmiştir.] ------------------------------31.05.2015 ------------------------------ 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 595.000,00 331.10.Kâr Payı Avansı Dağıtım Borçları 331.10.00000000....... 102 BANKALAR HESABI 595.000,00 102.10...X Bankası ...Şubesi Olağanüstü genel kurul kararıyla kâr payı avansı ödemeleri ------------------------------- / --------------------------------- 3.Kâr Payı Avans Dağıtımının Vergi Kanunları Yönünden İncelenmesi Kar payı avansı dağıtımının iki temel vergisel sonucu olacaktır. Birincisi, GVK' nın 9 94/ 6-b maddesine göre yapılan vergi kesintisi, ikincisi de avans kâr payı dağıtımının, örtülü kazanç dağıtımı karşısındaki durumudur.
Bize göre sorun diğer bir ifadeyle tartışma konusu; dönem sonunda zarar veya kar payı avansı dağıtımından düşük kâr elde edilmesi durumunda; ortaklara dağıtılan avans kâr payları konusunun vergi yasaları karşısındaki durumudur.
Esasen gerek 1 10 , gerek 6 11 ve gerekse 7 12 seri no'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğlerinde konu hakkında gerekli açıklamalar yapılmıştır.
1 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Tebliği'ndeki avans kâr payı dağıtımı ile ilgili açıklamalarda, dağıtımın yapıldığı hesap döneminin zararla sonuçlanması veya dağıtımı yapılan kârdan daha düşük kâr çıkması halinde yapılacak işlemler (avans kâr payının geri çağrılması, kesilen vergilerin mahsup ve iadesi) ayrıntılı olarak belirtilmiştir.
1 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Tebliği'nde bu iki temel vergisel sonuç ile ilgili açıklamalar yapılmıştır. 6 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Tebliği ile değişik 15.6.6. Avans kâr payı dağıtımı başlıklı bölümünde; "Kurumlar vergisi mükelleflerince avans kâr payı dağıtımı yapılması halinde, dağıtılan kâr payları üzerinden elde edenin hukuki niteliğine göre vergi kesintisi yapılacaktır. Kesilen vergiler, avans kâr payı dağıtımının yapıldığı aya ait muhtasar beyanname ile beyan edilecektir.
Avans kâr payı dağıtımında kurum ortakları açısından elde etme, kurumun yıllık safi kazancının kesinleşip, kârın nakden veya hesaben dağıtıldığı, diğer bir ifadeyle avansın kâr dağıtım kararı uyarınca dağıtılan kârdan mahsup edildiği tarihte gerçekleşecektir. Şu kadar ki; bu süre, ilgili hesap dönemine ilişkin beyannamenin verilmesi gereken tarihi içeren hesap döneminin sonunu geçemeyecektir. Avans kâr payı dağıtılması halinde, transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümleri uygulanmayacaktır.
Ancak, hesap dönemi itibarıyla zarar doğması veya safi kazancın avans olarak dağıtımı yapılan kârdan düşük çıkması halinde, transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümleri uygulanacaktır. Aynı husus, birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işlerinin bitiminde zarar doğması veya safi kazancın avans olarak dağıtımı yapılan kârdan düşük olması halinde de geçerlidir. Bu nedenle, Gelir Vergisi Kanununda belirtilen esaslara göre birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işleri ile uğraşan mükelleflerin, dağıtılabilecek avans kâr payı tutarlarını, devam eden işlerin gerçekleşen maliyet ve hak edişleri arasındaki müspet farktan, kesinti suretiyle ödenen vergiler, varsa geçmiş yıl zararlarının tamamı ile kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılmak zorunda olan yedek akçeler düşüldükten sonra kalan kısmın yarısı üzerinden hesaplamaları gerekmekte olup bu hesaplamanın yapılması için ayrıca bir bilanço düzenlemesine gerek bulunmamaktadır." hükmü yer almaktadır.
1 Seri No.lu KVKGT' ninin 15.6.6. Avans kâr payı dağıtımı başlıklı bölümün dördüncü paragrafının ilk cümlesi 7 Seri No.lu Tebliğ ile aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. 'Ancak, hesap dönemi itibarıyla zarar doğması veya safi kazancın avans olarak dağıtımı yapılan kârdan düşük çıkması halinde, ilgili mevzuatına göre geri çağrılan tutarlara transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümleri uygulanacaktır."
4.Sonuç Kar Payı avansı ekonomik yaşamımızda uygulama açısından yeni bir konudur.
Sosyal bilimlerde ve özellikle vergide farklı yorumların olması olasıdır.
Kar payı avansı birçok konudan farklı tartışılabilir. İşletmenin dağıtılan kar payı avansından sonra nihai dönemde daha az kar veya zarar elde etmesi en önemli tartışma konusunu oluşturur.
Bize göre, genel kanuni yedek akçeler ile serbest yedek akçelerin, oluşan dönem zararından mahsubu sonrasında bakiye serbest yedek akçe tutarının dağıtılan kâr payı avanslarından indirileceği, indirim işlemi sonucunda dönem içinde dağıtılan kâr payı avansı tutarının bakiye serbest yedek akçe tutarını aşması halinde ise aşan kısmının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği kar payı avansı elde eden ortaklar tarafından kabul ve taahhüt edilmelidir.
Kar Payı avansı dağıtımı ekonomik yaşamda pek çok tartışma ve ihtilaf oluşturacaktır. Önerimiz iş dünyası ve uygulamacılarla meslek mensuplarının; gelecekle ilgili projeksiyon yaparken tartışma ve ihtilaflara yer vermeyecek öngörü ve marjlarda Kar Payı avansı dağıtımını değerlendirmeleridir. Kar payı avansı dağıtımında pozisyonlarını buna göre almaları risksiz ve yerinde bir çözüm olacaktır. İsmail Hakkı Güneş/Lebib Yalkın Yayınları
Kaynakça
----------o---------- (5) Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Tebliği 09.08.2012 tarih ve 28379 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış olup tebliğ eki tablodur. (6) Ara dönem finansal kârın % 5'i, ödenmiş sermayenin % 20'sine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçe olarak ayrılır. Bu sınıra ulaşıldıktan sonra da; (a) Yeni paylar çıkarılmışsa sağlanan primin, çıkarılma giderleri, itfa karşılıkları ve hayır amaçlı ödemeler için kullanılmamış bulunan kısmı, (b) Varsa ıskat sebebiyle iptal edilen pay senetlerinin bedeli için ödenmiş olan tutardan, bunların yerlerine verilecek yeni senetlerin çıkarılma giderlerinin düşürülmesinden sonra kalan kısmı, genel kanuni yedek akçe olarak ayrılır. (7) Kanunun 521'inci ve 522'nci maddelerine istinaden ayrılması gereken tutar belirtilir. (8) Dağıtılabilecek kâr payı avansı tutarının % 10'u 2. tertip yedek akçe olarak ayrılır. (Bu hesaplama aynı zamanda 2'nci tertip yedek akçe matrahının ne olması gerektiğini de bize göstermektedir.) Kâr Dağıtımı ve Yedek Akçelerin Ayrılması ve Hesaplamalarla ilgili daha fazla bilgi için bkz. İsmail Hakkı Güneş "TTK ve Vergi Kanunlarında Kâr Dağıtımı ile Muhasebe Kayıtları" Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Sayı: 136, Sayfa:249. (9) 06.01.1961 tarih ve 10700 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. (10) 03.04.2007 tarih ve 26482 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. (11) 05.05.2012 tarih ve 28283 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. (12) 31.12.2012 tarih ve 28514 (4. mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. 1. (1) 6102 sayılı yeni TTK 13.01.2011 tarihinde kabul edilerek 14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. 2. (2) 1 Sıra No'lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği 26.12.1992 tarih ve 21447 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. 3. (3) Kâr payı avansı dağıtımı hakkında tebliğ Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca 09.08.2012 tarih ve 28379 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. 4. (4) 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu 6.12.2012 tarihinde kabul edilerek 30.12.2012 tarih ve 28513 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. 5. (5) Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Tebliği 09.08.2012 tarih ve 28379 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış olup tebliğ eki tablodur. 6. (6) Ara dönem finansal kârın % 5'i, ödenmiş sermayenin % 20'sine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçe olarak ayrılır. Bu sınıra ulaşıldıktan sonra da; (a) Yeni paylar çıkarılmışsa sağlanan primin, çıkarılma giderleri, itfa karşılıkları ve hayır amaçlı ödemeler için kullanılmamış bulunan kısmı, (b) Varsa ıskat sebebiyle iptal edilen pay senetlerinin bedeli için ödenmiş olan tutardan, bunların yerlerine verilecek yeni senetlerin çıkarılma giderlerinin düşürülmesinden sonra kalan kısmı, genel kanuni yedek akçe olarak ayrılır. 7. (7) Kanunun 521'inci ve 522'nci maddelerine istinaden ayrılması gereken tutar belirtilir. 8. (8) Dağıtılabilecek kâr payı avansı tutarının % 10'u 2. tertip yedek akçe olarak ayrılır. (Bu hesaplama aynı zamanda 2'nci tertip yedek akçe matrahının ne olması gerektiğini de bize göstermektedir.) Kâr Dağıtımı ve Yedek Akçelerin Ayrılması ve Hesaplamalarla ilgili daha fazla bilgi için bkz. İsmail Hakkı Güneş "TTK ve Vergi Kanunlarında Kâr Dağıtımı ile Muhasebe Kayıtları" Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Sayı: 136, Sayfa:249. 9. (9) 06.01.1961 tarih ve 10700 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. 10. (10) 03.04.2007 tarih ve 26482 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. 11. (11) 05.05.2012 tarih ve 28283 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır 12. (12) 31.12.2012 tarih ve 28514 (4. mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.
|
Copyright © 2005 - 2024
Özdoğrular
Yasal Uyarı
