5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 1 Ekim 2008 günü yürürlüğe girmesinden sonra; sigortalının (ve emeklilerin) evli olmayan, sosyal güvenlik kurumlarına tabi olarak çalışmayan bu kurumlardan gelir veya aylık almayan kız çocuklarının sağlık yardımlarının 18 yaşını, orta öğretimde ise 20, yükseköğretimde ise 25 yaşlarını doldurduklarında kesilmeye başladı. Daha önce kızlar evleninceye veya işe girinceye kadar anne ve baba üzerinden sağlık yardımı alma hakkına ömür boyunca sahipti.

TABAN AYLIK YOK

İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan ve iş göremezlik derecesi yüzde 25 ve daha fazla olanlara bağlanacak iş göremezlik gelirinin tutarı, prime esas günlük kazanç alt sınırının 30 katının yüzde 70’inden az olamamakta idi. Yeni Kanunla iş göremezlik gelirinin bu alt sınırı kaldırıldığından, iş göremezlik derecesi yüzde 25’in üstünde olan sigortalılara bir alt sınır uygulanmaksızın, doğrudan iş göremezlik derecesine göre gelir bağlanmaktadır.

POZİTİF AYRIMCILIĞA SON!

1965 yılından bu yana kadın sigortalılar, erkek sigortalılara göre daha erken emekli olma hakkına sahipti.

Yeni Yasa ile emeklilik yaşı tam aylıkta, kadın sigortalılarda 58’den kademeli olarak 65’e yükseltilmiştir. Bu değişikle kadınların, erkek sigortalılara göre, 2 yıl daha erken emekli olma hakkı da kaldırılmıştır.

Emeklilik sisteminde kadınlar her zaman pozitif ayrımcılık uygulanmış ve erkeklere göre daha erken emekli edilmişlerdir.

Fakat 1 Ekim 2008 günü yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanun ile pozitif ayrımcılığa son verilmiş ve kadınlar da erkekler gibi 65 yaşında emekli olmakla karşı karşıya bırakılmışlardır.

MALÜLEN EMEKLİLİKTE STAJ SÜRESİ 10 YILA ÇIKTI

506 sayılı yasada malullük aylığı bağlanması için 1.800 gün prim ödemiş olmak veya 5 yıldan beri sigortalı olmak şart idi. 5510 sayılı yasa, 1.800 gün prim ödemiş olmak veya 10 yıldan beri sigortalı olmak şartını getirdi. Yani 5 yıllık süre 10 yıla çıkartıldı.

EMEKLİLİK İÇİN PRİM ÖDEME GÜN SAYISI ARTIRILDI

Emeklilik aylığını hak etmede prim ödeme gün sayısı tüm sigortalılarla birlikte, kadın sigortalılar için de tam aylıkta 7 bin günden 9 bin güne, kısmi aylıkta ise 4 bin 500 günden 5 bin 400 güne yükseltilmiştir. Tasarının TBMM Genel kurulundaki görüşmeleri sırasında prim ödeme gün sayısı Emek Platformu ile sağlanan mutabakat uyarınca 7 bin 200 güne düşürüldü.

KADINLARIN AYLIK BAĞLAMA ORANLARI DÜŞÜRÜLEREK EMEKLİ AYLIĞI AZALTILDI

Emekli aylığının hesabında üç farklı dönem vardır ve bunlardan ilki 31.12.1999 öncesi dönem, 1.1.2000-30.09.2008 dönemi ve son olarak da 1.10.2008 sonrası dönemdir. Her dönemde (reformda) aylık bağlama oranları düşürülmüştür.

                                                                              ***
 2000 yılı öncesi dönem için,

Gösterge tablosundan emekli olan bir SSK’lının ilk 5 bin günü için aylık bağlama oranı yüzde 60 ve 5 bin günden sonraki her 240 gün için yüzde 1 artar (tabandan aylık alırsa yüzde 70’dir)

Örneğin 9 bin gün için yüzde 76’dır. HHH 2000-2008 arası dönem için,

                                                                           ***
SSK ve Bağ-Kur’ lularda
İlk 3 bin 600 gün için yüzde 35
Sonraki 5 bin 400 günün her 360 günü için yüzde 2
9 bin günden sonraki her 360 gün için yüzde 1.5
Örneğin, 9 bin gün için yüzde 65’dir.

                                                                                        ***
1.10.2008 sonrası dönem
5510 ile her yıl için yüzde 2 oranına geçilmiştir.
Örneğin, 9 bin gün için yüzde 50’dir.

                                                                                      ***
1999 öncesi 9 bin gün için yüzde 76,
2000-2008 dönemi 9 bin gün için yüzde 65,
2009 ve sonrası 9 bin gün için yüzde 50’dir. Bize sosyal güvenlik reformu diye yutturulan düzenleme ile emekli aylığı hesabının en önemli kriteri aylık bağlama oranı düşürülmüştür.

Sosyal güvenlik reformu olarak yutturulan, 5510 sayılı Yasa, emekli olanların aylıklarının hesaplanmasında TÜFE artışının sadece yarısının yansıtılmasını öngörmekte idi. Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararından sonra yeni Tasarıda TÜFE artışının tamamı ile GSYİH artışının yüzde 25’inin yansıtılması öngörüldü. Emek Platformu ile yapılan görüşmelerde ise GSYİH artışının yüzde 30’unun yansıtılması kabul edildi.

Emekli aylığının hesaplanmasında birinci faktör yukarıda verildiği gibi aylık bağlama oranı (ABO) olup ikinci faktör de ortalama aylık kazançtır. Kişinin emekliliğinde geçmiş yıllar kazançlarının emekli olunan yıla kadar güncellenmesi gerekmektedir. 1 Ekim 2008 gününden önce kazanç güncellemelerinde hem geçmiş yıllar TÜFE’si hem de geçmiş yıllar Gelişme hızı (GH) yüzde 100 olarak uygulanırken, 1 Ekim 2008 günü yürürlüğe giren kanun ile GH’nin yüzde 30 olarak uygulanması kararlaştırmıştır.

DESTEK PRİMİ YÜKSELTİLDİ

Bu durumda 1 Ekim 2008 gününden sonra çalışanların alacakları emekli aylığı hem ABO’nun hem de güncelleme katsayısının düşürülmesi ile aşağıya inecektir.

Yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra yeniden çalışmaya başlayan SSK’lıların ücretlerinden yüzde 30, Bağ-Kur’ luların emekli aylıklarından yüzde 10 oranında Sosyal Güvenlik Destek Primi alınıyordu. 5510 sayılı Yasaya göre SSK’lıların ücretlerinden yüzde 32 oranında, Bağ-Kur’ luların emekli aylıklarından yüzde 15 oranında sosyal güvenlik destek primi kesilecek. Oran yükseltildiğinden emekli olduktan sonra çalışanlardan daha çok prim kesilecek ve ele geçen ücretleri ve emekli aylıkları azalacak

DUL AYLIKLARI AZALTILDI

Reformdan (!) önce, aylık bağlanacak çocuğu bulunmayan sigortalının dul eşine yüzde 75 oranında aylık bağlanabilmekteydi. Yeni yasaya göre aylık bağlanacak çocuğu bulunmayan sigortalının eşine yüzde 75 oranında aylık bağlanabilmesi için, çalışmaması ve kendi sigortasına dayalı olarak gelir veya aylık bağlanmamış olması şartları da getirilmiştir. Eğer bunlar varsa, aylık bağlama oranı yüzde 50’ye düşmektedir. Yani eş vefat eden eşinden eski kanun zamanında yüzde 75 oranlı dul aylığı alabilirken, vefatın 1 Ekim 2008 gününden sonra olması halinde dul eşe yüzde 50 oranlı aylık bağlanmaktadır. Dul eş çalışmıyorsa veya emekli değilse oran yüzde 75’e çıkarılmaktadır. Bu durumda dullara çalışma evinde otur ve emekli olma denerek çalışma yaşamında uzaklaştırılmaktadır.

Cenaze yardımı şartı ağırlaştırıldı

Eski 506 sayılı Yasa’ya göre, sigortalı olarak çalışmakta iken veya işten ayrıldıktan sonra bir yıl içinde ölen sigortalılar ile iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen veya kurumdan gelir ve aylık almakta iken ölen sigortalıların hak sahiplerine Kurumca cenaze masrafı ödenmekte idi. 5510 sayılı Yasa, iş kazası veya meslek hastalığı dışında başka nedenlerle ölen hak sahiplerine cenaze masrafı ödenebilmesi için, sigortalının ölümünden önce en az 360 gün prim ödemiş olması şartını getirdi.

İsteğe bağlılara sağlık primi zorunlu hale getirildi

Eski yasaya göre, sağlık primi ödemeksizin isteğe bağlı sigortaya devam eden kadın sigortalı için, eşinin sağlık sigortasından yararlanma hakkı vardı. Bu hak, yeni Yasa ile kaldırıldı. 01.10.2008 tarihinden itibaren isteğe bağlı sigortalı kadın için genel sağlık sigortası primi ödeme yükümlülüğü getirildi.

İşten çıkanlara verilen sağlık yardımı süresi kısaltıldı

Eski yasaya göre, işten çıkartılan sigortalı ve eşi 6 ay süre ile sağlık yardımlarından yararlanmakta iken, yeni Yasayla işten çıkartılan sigortalının ve eşinin sağlık yardımlarından yararlanma süresi üç aya düşürüldü. Ayrıca 1.1.2012 günü yürürlüğe girecek geçici madde ile de işten ayrıldıktan sonraki 10 gün içinde SGK’ ya GSS giriş bildirgesi vermezlerse da 90 günlük hakları da ellerinden alınacak. Ayrıca bir asgari ücret de ceza yiyecekler.

İsteğe bağlı SSK kaldırıldı

Eski yasaya göre, SSK’nın, Bağ-Kur’un ve Emekli Sandığı’nın isteğe bağlı sigortaları vardı. 1 Ekim 2008 gününden itibaren isteğe bağlı SSK’ya son verildi ve SSK’ya isteğe bağlı ödeyenlerin hepsi kanunsuz bir biçimde Bağ-Kur’lu sayıldılar. Bu sebeple de 1 Ekim 2008 gününden sonra isteğe bağlı Bağ-Kur’a 3.5 yıldan çok prim ödeyenlerin SSK’lı gibi emekli olma hakkı da ellerinden alındı. Bağ-Kur’dan daha çok prim ödeyip, daha az emekli aylığı bağlanma riskine girdiler.
Yatarak tedavi de fark ücret uygulaması başladı

Sigortalının aile bireyleri hiçbir ücret ödemeden yatarak tedavi olabilmekte iken, yeni Yasaya göre sigortalı ile aile bireylerinden, “otelcilik hizmeti bedeli” ve “öğretim üyesi muayene ücreti” adı altında fark ücret alınması ön görülmüştür. Ayrıca özel hastanelerden yararlanma halinde yüzde 200’e kadar fark ücret ödenmesi gerekmektedir.

Çocuklara refakatçi olmak giderek zorlaşıyor

15 yaşına kadar hasta çocukların sevkinde hekimin öngörmesi aranmadan refakatçileri için yol ve zaruri masrafları Kurumca karşılanmakta iken, yeni Yasayla yaş şartı kaldırılarak çocuklara refakatçi verilmesi de hekim raporuna bağlanmıştır.

Kadınların doğum borçlanması hakkı gasp edildi

Kadınlara tıpkı erkeklerin askerlik borçlanması gibi doğum borçlanması hakkı yasayla verildi ama bu hak SGK’nın yasaya aykırı genelgesi ile işe girmeden evvel yapılan doğumlar için kaldırıldı. Ali Tezel

http://www.millet.com.tr/sosyal-guvenlik-reformu-kadinlarin-hangi-haklarini-ellerinden-aldi-yazisi-1265819

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.