1. GİRİŞ

Bilindiği üzere, serbest meslek faaliyeti ve serbest meslek erbabına ilişkin düzenlemelere 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 65 e 66’ıncı maddelerinde yer verilmiştir. Söz konusu maddelerde, serbest meslek faaliyeti, sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın, şahsi sorumluluk altında, kendi nam ve hesabına icra edilmesi, serbest meslek erbabı ise, bu faaliyeti mutad meslek halinde ifa edenler olarak tanımlanmıştır. Bununla birlikte, faaliyetleri itibariyle serbest meslek erbabı sayılanların bir kısmı Kanun’da bizzat sayılmıştır.

Serbest meslek erbabı olduğu Kanunda bizzat sayılanlar ile, faaliyetleri itibariyle serbest meslek erbabı sayılanların bu faaliyetlerinden elde etikleri kazançlar serbest meslek kazancı sayılmaktadır. Serbest meslek kazancı, bir takvim yılı içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ile diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyetler dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktan oluşur. Serbest meslek kazancı niteliği itibariyle gelir vergisine tabi tutulmaktadır. www.ozdogrular.com

Serbest meslek erbabı faaliyetinin icrasında ulaşım ihtiyaçlarını genellikle kendilerine ait binek oto veya kiraladıkları binek otolarla sağlamaktadırlar. Bu yazımızda, serbest meslek erbabının binek oto satın alımı, envantere dahil etmesi, amortisman ve diğer giderlerini nasıl giderleştireceği üzerinde durulmaya çalışılacaktır.

2. SERBEST MESLEK ERBABININ BİNEK OTO EDİNİMİ VE GİDERLEŞTİRMESİ

193 Sayılı GVK’nın 67’inci maddesinde, serbest meslek kazancının, bir takvim yılında  serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ile diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyetler dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan fark olduğu, belirtilmiştir. Ayrıca, aynı maddede, serbest meslek kazancının 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK)  hükümlerine göre tutulan serbest meslek kazanç defterine istinaden tespit edileceği hükmüne yer verilmiştir.

Serbest meslek erbabının, kazancın tespitinde hasılattan indirebileceği giderlere 193 Sayılı GVK’nın 68’inci maddesinde, yıllık gelir vergisi matrahının tespitinde beyanname üzerinden yapılabileceği indirimlere de aynı Kanunun 89’uncu maddesinde yer verilmiştir. www.ozdogrular.com

Serbest meslek erbabı faaliyetini gerçekleştirirken ya satın alıp envanterine dahil ettiği araçları kullanmakta ya da kiralamış olduğu araçları kullanmaktadır. Serbest meslek erbabının faaliyetini gerçekleştirirken kullandığı taşıtların giderlerinin kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabileceği, 193 Sayılı GVK’nın 68/5’inci maddesindeki “Kiralanan veya envantere dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri.” Hükümde açıkça belirtilmiştir.

Serbest meslek erbabının binek oto satın alıp envantere dahil etmesi ve giderleştirmesi özellik arz etmektedir.

Bununla birlikte, 221 Seri No.lu GVK Genel Tebliği’nin “4.2. Binek Otomobillerinin Amortismanları ve Giderleri” başlıklı bölümünde;

“37. Serbest meslek erbabı tarafından 1.1.1999 tarihinden sonra iktisap edilecek binek otomobilleri maliyet bedeli üzerinden envantere alınacak ve bu bedel üzerinden amortisman ayrılacaktır.

38. Serbest meslek erbabının binek otomobillerini yeniden değerlemeye tabi tutmaları ve azalan bakiyeler usulünde amortisman ayırmaları mümkün değildir. Öte yandan binek otomobillerinin envantere dahil edildiği hesap dönemi için ay kesri tam sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılacaktır.

39. Yapılan düzenleme sonucu serbest meslek erbabı binek otomobillerinin amortismanlarının yanı sıra bu araçların akaryakıt, bakım, onarım ve sigorta gibi giderlerini hasılatlarından gider olarak indirebileceklerdir. Ancak, bu taşıtların motorlu taşıtlar vergisi, gider olarak dikkate alınmayacaktır.” Açıklamalarına yer verilerek, serbest meslek erbabının binek otomobillerinin envantere alınacak bedeli ve giderlerine ilişkin açıklık getirilmiştir.

Serbest Meslek Erbabının Binek Otoyu Envanterine Dahil Etmesi Ve Amortisman Yoluyla İtfası;

Satın alma bedeli;

 213 Sayılı VUK’un 269’uncu maddesinde; "İktisadi işletmelere dahil bilumum gayrimenkuller maliyet bedelleri ile değerlenir.

            Bu kanuna göre, aşağıdaki yazılı kıymetler gayrimenkuller gibi değerlenir;

            3. Gemiler ve diğer taşıtlar;" hükmüne yer verilmiştir.

Buna göre, envantere alınacak taşıtlar 213 Sayılı VUK’un 269’uncu maddesine göre, gayrimenkuller gibi maliyet bedeliyle değerlenecektir.

Bununla birlikte,  213 Sayılı VUK’un "Gayrimenkullerde Maliyet Bedeline Giren Giderler" başlıklı 270’inci maddesinde; "Gayrimenkullerde, maliyet bedeline, satın  alma bedelinden başka, aşağıda yazılı giderler girer:

            1. Makine ve tesisattan gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri;

            2. Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsasının tesviyesinden mütevellit  giderler.

            Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri ile Emlak Alım ve Özel Tüketim Vergilerini maliyet bedelini ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler."hükümleri yer almaktadır.

Finansman gideri;

Serbest meslek erbabınca binek otonun banka kredisi ile satın alınması halinde finansman giderlerine ilişkin açıklama 163 sıra no.lu VUK Genel Tebliği’nde yapılarak; gayrimenkullerin iktisabına ilişkin faizin ilgili yılda maliyete alınması gerektiği, sonraki yıllara ilişkin faizin ise maliyete dahil edilmesi veya finansman gideri olarak dikkate alınması konusunda mükelleflere seçimlik hak tanındığı belirtilmiştir. www.ozdogrular.com

Dolayısıyla, binek otolar gayrimenkuller gibi değerleneceğinden, serbest meslek erbabının binek oto için kredi kullanması durumunda oluşan faizin, iktisabın yapıldığı yılda maliyete dahil edilmesi, sonraki yıllarda ise ya maliyete dahil edilmesi ya da finansman gideri olarak dikkate alınması gerekmektedir.

Özel Tüketim Vergisi;

213 Sayılı VUK’un 270’inci maddesine göre, serbest meslek erbabına, binek otoya ait özel tüketim vergisini isterse binek otonun maliyetine dahil edecek isterse doğrudan giderlere yansıtabilecektir.

Katma değer vergisi;

3065 Sayılı KDV Kanunu’nun 29’uncu maddesinde katma değer vergisi vergi indiriminin usul ve esasları belirlenmiş, 30’uncu maddesinin (b) bendinde ise, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin indirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır. www.ozdogrular.com

Ancak, 23 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nin "1.Binek Otomobillerinin Katma Değer Vergisi" başlıklı bölümünde; mükelleflerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilme amacı dışında iktisap ettikleri binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin indiriminin mümkün olmadığı, indirim konusu yapılamayan bu verginin, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabileceği ve bu uygulamanın binek otomobil işletmeciliği ile uğraşan mükelleflerin işletme amacı dışında satın aldıkları binek otomobilleri için de geçerli olduğu belirtilmektedir.

Bu kapsamda, serbest meslek erbabı satın almış olduğu binek otomobili envantere dahil edeceği değeri tespit ederken; satın alma bedeli ve nakliye giderini bu değerin tespitinde dikkate almak zorundadır. Ancak, noter masrafı, komisyon gideri, finansman için ödenen faiz giderleri ile özel tüketim vergisi ve katma değer vergisini bu değerin tespitinde dikkate almak veya doğrudan gider olarak dikkate almakta serbesttir.

Binek Otoya İlişkin Giderler;         

Serbest meslek erbabının faaliyetini gerçekleştirirken kullandığı taşıtların giderlerine 193 sayılı GVK’nın 68/5’inci maddesinde yer verilerek; serbest meslek erbabının kiraladığı veya envanterine dahil ettiği taşıtların giderlerini, kazancın tespitinde gider olarak dikkate alabileceği, 221 Seri No.lu GVK Genel Tebliği’nde de söz konusu giderlerin nelerden olduğu açıklamasına yer verilmiştir.

 Buna göre, serbest meslek erbabı işte kullanmış olduğu taşıtların akaryakıt, tamir bakım, zorunlu trafik sigortası ve kasko sigortası giderleri, amortisman giderlerini, serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak dikkate alabilecektir. Ancak, binek otolara ilişkin motorlu taşıtlar vergisi kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınamayacaktır. Söz konusu giderlerden amortisman giderleri özellik arz etmektedir.

Amortisman giderleri;

213 Sayılı VUK’un 313’üncü maddesinde; "İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269'uncu madde gereğince gayrimenkul gibi  değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder.” denilmiş,

Yine VUK’un 320’nci maddesinde ise; "Amortisman süresi kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür. Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.

Her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede nazara alınabilir.

Amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz.” hükmüne yer  verilmiştir.

Bununla birlikte, amortisman uygulamasına ilişkin usul ve esaslar 333, 339, 365, ve 389 Sıra No.lu VUK Genel Tebliğ'lerinde belirlenmiştir.

333 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği’ne ekli listenin  “6.1. Otomobiller ve taksiler (Jipler ve  arazi taşıtları  dahil)” bölümünde değerlendirilerek, faydalı ömrünün 5 yıl, amortisman oranının ise %20 olarak dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir. 

Buna göre, serbest meslek erbabı binek otomobil için iktisap ettiği yıl için,  iktisap ettiği ay kesrini tam ay dikkate alarak kalan ay süresi kadar amortisman ayıracak, diğer yıllarda tam yıl amortisman ayrılacak, ilk yıl ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilecektir. www.ozdogrular.com

3. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ:

Serbest meslek erbabı faaliyetinin icrasında ulaşım ihtiyaçlarını genellikle kendilerine ait binek otomobil veya kiraladıkları binek otomobillerle sağlamaktadır.

Serbest meslek erbabı satın almış olduğu binek otomobili envanterine maliyet bedeli üzerinden dahil edecek, maliyet bedelini tespit ederken, satın alma bedeli ve nakliye giderini dikkate almak zorunda, ancak, noter masrafı, komisyon gideri, finansman için ödenen faiz giderleri ile özel tüketim vergisi ve katma değer vergisini ise tercihine bağlı olarak ya maliyet bedeline dahil edecek ya da doğrudan gider olarak dikkate alabilecektir. Bununla birlikte, envanterine dahil ettiği binek otomobile ilişkin akaryakıt, tamir bakım, zorunlu trafik sigortası ve kasko sigortası giderleri, amortisman giderlerini, serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak dikkate alabilecektir.

KAYNAKÇA

T.C. Yasalar (10.01.1961). 213 sayılı Vergi Usul Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (10703 sayılı)

T.C. Yasalar (06.01.1961). 193 sayılı Gelir Vergi Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (10700 sayılı)

ERCAN, İbrahim (2011). “Serbest Meslek Faaliyeti Ve Serbest Meslek Kazancının Tespiti” Vergi ve Muhasebeciyle Diyalog. 273, (2011).116-127.

Maliye Bakanlığı (19/02/1999). Gelir Vergisi 221 Seri No.lu Genel Tebliği. Ankara: Resmi Gazete (23616 sayılı)

Maliye Bakanlığı (28/04/2004). Vergi Usul Kanunu 33 Sıra No.lu Genel Tebliği. Ankara: Resmi Gazete (25446A sayılı)

Maliye Bakanlığı (18/07/1986). Katma Değer Vergisi Kanunu 23 Seri No.lu Genel Tebliği. Ankara: Resmi Gazete (19169 sayılı)

İbrahim ERCAN*
E-Yaklaşım
____________________________
*   Vergi Müfettişi

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.