I- GİRİŞ 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu 13.01.2011 tarihinde TBMM’de kabul edilmiş ve 14.02.2011 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Kanun 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girecektir. Türk Ticaret Kanunu’nun 178. maddesi hükmü ile işyeri devrinin işçilere ve iş sözleşmelerine etkisi bakımından 4857 sayılı İş Kanunu’nun 6. madde hükmüne aykırı ve farklı bir düzenleme getirilmiştir. Aynı şekilde 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girecek 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 428. maddesi hükmü, İş Kanunu’nun 6. maddesi hükmüne uygun düzenleme içermektedir. www.ozdogrular.com İş sözleşmesi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle iş görmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. İşçinin işverene bir hizmeti kısmi süreli olarak düzenli biçimde yerine getirmeyi üstlendiği sözleşmeler de iş sözleşmesidir. İş sözleşmesi, Kanun’da aksine bir hüküm olmadıkça özel bir şekle bağlı değildir. Bir kimse, durumun gereklerine göre ancak ücret karşılığında yapılabilecek bir işi belli bir zaman için görür ve bu iş de işveren tarafından kabul edilirse, aralarında iş sözleşmesi kurulmuş sayılır(1). II- İŞYERİNİN VEYA BİR BÖLÜMÜNÜN DEVRİ (İŞ KANUNU MD. 6) İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukukî bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya bir bölümünde mevcut olan iş sözleşmeleri bütün hak ve borçları ile birlikte devralana geçer. Devralan işveren, işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda, işçinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür. Devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar. Ancak bu yükümlülüklerden devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır. Tüzel kişiliğin birleşme veya katılma ya da türünün değişmesiyle sona erme halinde birlikte sorumluluk hükümleri uygulanmaz. www.ozdogrular.com Devreden veya devralan işveren iş sözleşmesini sırf işyerinin veya işyerinin bir bölümünün devrinden dolayı feshedemez ve devir işçi yönünden fesih için haklı sebep oluşturmaz. Devreden veya devralan işverenin ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut iş organizasyonu değişikliğinin gerekli kıldığı fesih hakları veya işçi ve işverenlerin haklı sebeplerden derhal fesih hakları saklıdır. İflas dolayısıyla malvarlığının tasfiyesi sonucu işyerinin veya bir bölümünün başkasına devri halinde devir hükümleri uygulanmaz. III- İŞ İLİŞKİLERİNİN GEÇMESİ (TÜRK TİCARET KANUNU MD. 178) Tam veya kısmi bölünmede, işçilerle yapılan hizmet sözleşmeleri, işçi itiraz etmediği takdirde, devir gününe kadar bu sözleşmeden doğan bütün hak ve borçlarla devralana geçer. www.ozdogrular.com İşçi itiraz ederse, hizmet sözleşmesi kanuni işten çıkarma süresinin sonunda sona erer; devralan ve işçi o tarihe kadar sözleşmeyi yerine getirmekle yükümlüdür. Eski işveren ile devralan, işçinin bölünmeden evvel muaccel olmuş alacakları ile hizmet sözleşmesinin normal olarak sona ereceği veya işçinin itirazı sebebiyle sona erdiği tarihe kadar geçen sürede muaccel olacak alacaklarından müteselsilen sorumludur. Aksi kararlaştırılmadıkça veya hâlin gereğinden anlaşılmadıkça, işveren hizmet sözleşmesinden doğan hakları üçüncü bir kişiye devredemez. İşçiler muaccel olan ve muaccel olacak alacaklarının teminat altına alınmasını isteyebilirler. Devreden şirketin bölünmeden önce şirket borçlarından dolayı sorumlu olan ortakları, hizmet sözleşmesinden doğan ve intikal gününe kadar muaccel olan borçlarla, hizmet sözleşmesi normal olarak sona ermiş olsaydı muaccel hâle gelecek olan veya işçinin itirazı sebebiyle hizmet sözleşmesinin sona erdiği ana kadar doğacak olan borçlardan müteselsilen sorumlu olmakta devam ederler. www.ozdogrular.com IV- İŞYERİNİN TAMAMININ VEYA BİR BÖLÜMÜNÜN DEVRİ (BORÇLAR KANUNU MD. 428) İşyerinin tamamı veya bir bölümü hukuki bir işlemle başkasına devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya bir bölümünde mevcut olan hizmet sözleşmeleri, bütün hak ve borçları ile birlikte devralana geçer. İşçinin hizmet süresine bağlı hakları bakımından, onun devreden işveren yanında işe başladığı tarih esas alınır. Devir hâlinde, devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan, devreden ve devralan işveren müteselsilen sorumludurlar. Ancak, devreden işverenin bu yükümlülüklerden doğan sorumluluğu, devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır. www.ozdogrular.com V- TÜRK TİCARET KANUNU’NUN 178. MADDESİ İLE İŞ KANUNU’NUN 6. MADDESİNİN KARŞILAŞTIRILMASI 1- Her iki yasal düzenleme gereği devredilen işyerindeki iş ilişkileri devralana kendiliğinden, tüm hak ve borçları ile birlikte geçmektedir. İşyerini devralan işverenin iş ilişkilerini devralmaktan kaçınma hakkı yoktur(1). 2- Her iki yasal düzenleme gereği devreden ve devralanın işçilik alacaklarından birlikte sorumlu oldukları esası kabul edilmektedir. 3- İş Kanunu hükmünde işçiye devre itiraz hakkı tanınmamış iken Türk Ticaret Kanunu hükmünde itiraz hakkı tanınmakta ve ancak işçi itiraz etmediği takdirde iş sözleşmelerinin devralana geçeceği öngörülmektedir. 4- İş Kanunu hükmünde devrin işçi bakımından bir haklı fesih sebebi oluşturmadığı kabul edilmekte iken Türk Ticaret Kanunu hükmünde işçinin itirazı halinde iş sözleşmesinin sona ereceği öngörülmektedir. www.ozdogrular.com 5- İş Kanunu hükmünde birleşme ve tür değiştirme halinde müteselsil sorumluluk doğmayacağı belirtilmiş iken Türk Ticaret Kanunu hükmünde özel olarak birleşme, bölünme ve tür değiştirme halinde müteselsil sorumluluk öngörülmektedir. 6- Türk Ticaret Kanunu hükmünde birlikte sorumluluğun kapsamı ve süresi İş Kanunu hükmüne kıyasla genişletilmiştir. 7- Türk Ticaret Kanunu hükmünde işçilere alacakları için teminat talep etme hakkı tanınmaktadır. İş Kanunu hükmünde ise düzenlemenin bir karşılığı yoktur. VI- İŞÇİNİN İTİRAZ HAKKI VE İŞ SÖZLEŞMESİNİN SON BULMASI İş Kanunu hükmü gereği işyeri devrinde işçiye bir itiraz hakkı tanımamıştır. Aksine açıkça işyeri devrinin işçi bakımından haklı fesih sebebi oluşturmadığı belirtilmiştir. İşyeri devri ile iş sözleşmeleri de yasa gereği başka bir işleme gerek olmaksızın devredilir ve işyerini devralan işveren ile devam ederler. İşçinin yeni işveren ile çalışmak istememesi halinde başvurabileceği tek yol İş Kanunu’nun 17. maddesinde düzenlenen 2-8 haftalık bildirim süresine uyarak işten ayrılmasıdır. İşçi bu durumda hizmet süresi koşulu şartını yerine getirmesine rağmen kıdem tazminatı alamayacağı gibi bildirim süresine uymaması halinde işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda da kalabilecektir. www.ozdogrular.com Türk Ticaret Kanunu hükmünde işçiye devre itiraz hakkı tanınmaktadır. Yasa hükmü uyarınca ticaret şirketlerinin tam veya kısmi bölünmesi halinde iş sözleşmeleri ancak işçi itiraz etmez ise devralana geçecektir. Bu şekliyle işyeri devirlerinde iş sözleşmeleri otomatik olarak devralan işverene geçmeyecek, işçi itiraz ederek iş sözleşmesi devrini engelleyebilecektir. www.ozdogrular.com Türk Ticaret Kanunu’nun “işçi itiraz ederse, hizmet sözleşmesi kanuni işten çıkarma süresinin sonunda sona erer” hükmü gereği işçinin itirazı halinde iş sözleşmesi İş Kanunu’nun 17. maddesinde düzenlenen 2-8 haftalık bildirim süresi sonunda sona erecektir. İş sözleşmesinin son bulduğu tarihte işçinin hak kazandığı tüm ücretleri ile kullanmadığı yıllık izin karşılığı ücreti ödenecektir. Devre itiraz ile iş sözleşmesinin sona bulmasında işverenin fesih iradesi yoktur. Bu nedenle devre itiraz eden işçi işe iade veya kötüniyet tazminatı davası açamaz. Bildirim süresi sonuna kadar işçi ve işveren iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadırlar. VII- SONUÇ Ticaret şirketlerinin tam veya kısmi bölünmesine bağlı olarak gerçekleşen işyeri devirlerinde 01.07.2012 tarihinden itibaren Türk Ticaret Kanunu 178. madde hükmü, geri kalan (satış, kira vb.) işyeri devri durumlarında ise İş Kanunu’nun 6 ve Türk Borçlar Kanunu’nun (01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girecek) 428. madde hükmü uygulanacaktır. Ticaret şirketlerinin tam veya kısmi bölünmesine bağlı olarak gerçekleşen devirlerde 01.07.2012 tarihinden itibaren Türk Ticaret Kanunu’nun 178. madde hükmü ile İş Kanunu’nun 6. maddesi arasında kanaatimce bir ihtilaf, çelişki söz konusudur. İş Kanunu hükmü gereği işyeri devrinde işçiye bir itiraz hakkı tanımamış iken Türk Ticaret Kanunu hükmünde işçiye devre itiraz hakkı tanınmaktadır. Diğer bir ifadeyle işyeri devirlerinde iş sözleşmeleri otomatik olarak devralan işverene geçmeyecek, işçi itiraz ederek iş sözleşmesi devrini engelleyebilecektir. Devri kabul etmeyen ve iş sözleşmesini sona erdiren işçiye iş sözleşmesinin son bulduğu tarihte hak kazandığı tüm ücretleri ile kullanmadığı yıllık izin karşılığı ücreti ödenecektir.www.ozdogrular.com Türk Ticaret Kanunu, İş Kanunu’na göre yeni tarihli olduğundan kanaatimizce öncelikle uygulanacaktır. Getirilen düzenleme işçiyi koruyan bir düzenlemedir. İş hukukunun işçiyi koruma amacına uygun olarak İş Kanunu’nun 6. maddesi ile Türk Borçlar Kanunu’nun 428. maddesi hükümlerinin de işçiye itiraz hakkını ve itirazın sonuçlarını düzenleyecek şekilde yeniden düzenlenmesi gerektiği kanaatindeyiz. Cumhur Sinan ÖZDEMİR* Yaklaşım * İş Başmüfettişi (1) Ayrıntılı Bilgi İçin Bkz. Cumhur Sinan ÖZDEMİR, Yargıtay Karar İçtihatlı ve Açıklamalı İş Kanunu, Mart 2012, Maliye Postası Yayınları, Ankara. (1) http://calismatoplum.org/sayi32/alp.pdf ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
