|
Bilindiği gibi, işverenlerce yasal süresi geçirildikten sonra Sosyal Güvenlik Kurumu’na kendiliğinden verilen;
I- GİRİŞ - İşe giriş bildirgelerine aylık asgari ücret tutarında, - Aylık prim ve hizmet belgesine ise, aylık asgari ücretin iki katı aşılmamak kaydıyla, belge asıl nitelikte olması halinde belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına aylık asgari ücretin beşte biri, ek nitelikte olması halinde belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına asgari ücretin sekizde biri tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Yine bilindiği gibi, denetim ve kontrolle görevli memurlarca düzenlenen tutanaklara/mahkeme kararlarına/resmi kurum ve kuruluşlardan alınan yazılara istinaden; - İşe giriş bildirgesinin verilmediğinin tespiti halinde, her bir bildirge başına iki aylık asgari ücret tutarında, - İşyeri esas alınmak suretiyle sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmediğinin aynı yıl içinde ikinci defa tekrarı halinde, her bir bildirge başına beş aylık asgari ücret tutarında, - Aylık prim ve hizmet belgesinin verilmediğinin tespiti halinde ise, her bir belge başına iki aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Kanun’da yer alan bu düzenlemelere istinaden, bu yazımızda, yapılan denetimler sırasında çalıştıkları tespit edilen sigortalılara ilişkin denetimin yapıldığı tarih itibariyle henüz yasal verilme süresi geçmemiş olan sigortalı işe giriş bildirgelerinin ve aylık prim ve hizmet belgelerinin; 1- Yasal süresi geçirildikten sonra Kurum’a verilmesi halinde, işverenlerce kendiliğinden verilmiş gibi mi, yoksa yapılan denetime istinaden verilmiş gibi mi değerlendirilerek idari para cezası uygulanacağına, 2- Kurum’ca yapılan tebligata rağmen bir aylık süre içinde verilmemesi halinde yapılması gereken işlemlere yer verilmiştir. II- UYGULANMASI GEREKEN İDARİ PARA CEZALARI Yapılan denetimler sırasında, çalıştığı tespit edilen sigortalılara ilişkin sigortalı işe giriş bildirgelerinin ve aylık prim ve hizmet belgelerinin denetimin yapıldığı tarih itibariyle yasal verilme süresi geçmiş ise, söz konusu belgelerin işverenlerce düzenlenip düzenlenmediği üzerinde durulmaksızın her bir sigortalı işe giriş bildirgesi ile aylık prim ve hizmet belgesi başına iki aylık asgari ücret tutarında (işe giriş bildirgesinin verilmediğinin aynı yıl içinde ikinci defa tespiti halinde, beş aylık asgari ücret tutarında) idari para cezası uygulanması gerekmektedir. Buna karşın, yapılan denetimler sırasında çalıştıkları tespit edilen sigortalılara ilişkin denetimin yapıldığı tarih itibariyle henüz yasal verilme süresi geçmemiş olan sigortalı işe giriş bildirgelerinin ve aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi geçirildikten sonra işverenlerce Kurum’a verildiği durumlarda, söz konusu belgelerin işverenlerce kendiliğinden verilmiş gibi değerlendirilerek, - Sigortalı işe giriş bildirgelerine bir aylık asgari ücret tutarında, - Aylık prim ve hizmet belgelerine ise aylık asgari ücretin iki katı aşılmamak kaydıyla: belge asıl nitelikte ise belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına asgari ücretin beşte biri, ek nitelikte ise belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına asgari ücretin sekizde biri tutarında idari para cezası uygulanması icap etmektedir. Örnek-1:Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca bina inşaatı işyerinde 20.06.2011 tarihinde yapılan denetim sırasında, (A) sigortalısının 15.06.2011 tarihinde (B) sigortalısının ise 20.06.2011 tarihinde çalışmaya başladığının tespit edildiği ve anılan sigortalılara ilişkin işe giriş bildirgesi ile 2011/Haziran ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinin işverence 28.07.2011 tarihinde (yasal süresi dışında) Kurum’a verildiği varsayıldığında, - Tespitin yapıldığı tarih itibariyle yasal verilme süresi geçmiş (A) sigortalısına ilişkin işe giriş bildirgesinden dolayı 796,50 x 2 = 1.593,00 TL tutarında, - Tespitin yapıldığı tarih itibariyle henüz yasal verilme süresi geçmemiş (B) sigortalısına ilişkin işe giriş bildirgesinin yasal süresi dışında verilmesinden dolayı 796,50 x 1= 796,50 = 796,00 TL tutarında, - Tespitin yapıldığı tarih itibariyle henüz yasal verilme süresi geçmemiş 2011/Haziran ayına ilişkin asıl nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresi dışında verilmesinden dolayı 796,50 x 5 / 2 = 318,60 = 318,00 TL tutarında idari para cezası uygulanması gerekmektedir. Bu bağlamda, denetimin yapıldığı tarih itibariyle çalıştığı tespit edilen sigortalılara ilişkin yasal verilme süresi geçmemiş olan sigortalı işe giriş bildirgelerinin ve aylık prim ve hizmet belgelerinin işverenlerce yasal süresi geçirildikten sonra kendiliğinden verilmesi halinde, bu belgelerin verilmediğinin denetim ve kontrolle görevli memurlarca yapılan denetimler sonucunda tespit edilmiş gibi idari para cezası uygulanmasına imkan bulunmamaktadır. Dolayısıyla, sigortalı işe giriş bildirgelerine ve aylık prim ve hizmet belgelerine yapılan denetimlere istinaden idari para cezası uygulanabilmesi için, denetimin yapıldığı tarih itibariyle belge veya bildirgenin yasal verilme süresinin geçmiş olması icap etmektedir. Nitekim, Kanun’un lafzına bakıldığında bu durum açık bir şekilde anlaşılacaktır. III- ÇALIŞTIĞI TESPİT EDİLEN SİGORTALILARA İLİŞKİN AYLIK PRİM VE HİZMET BELGESİ İLE İŞE GİRİŞ BİLDİRGELERİNİN KURUM’CA İSTENİLMESİ ÜZERİNE YASAL SÜRESİ DIŞINDA VERİLMESİ HALİNDE YAPILACAK İŞLEMLER Yapılan denetimler sırasında çalıştıkları tespit edilen sigortalılara ilişkin denetimin yapıldığı tarih itibariyle henüz yasal verilme süresi geçmemiş olan sigortalı işe giriş bildirgelerinin ve aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal verilme süresinin geçmesine rağmen verilmemesi halinde, Sosyal Güvenlik Kurumu’nca bir aylık süreli tebligat ile söz konusu belgeler işverenlerden istenilmektedir. Kurum’ca yapılan tebligat üzerine, çalıştıkları tespit edilen sigortalılara ilişkin sigortalı işe giriş bildirgelerinin ve aylık prim ve hizmet belgelerinin işverenlerce Kurum’a yasal süresi geçirildikten sonra verilmesi halinde, bu belgelerin, tespitin yapıldığı tarih itibariyle henüz yasal verilme süresi geçmediğinden yine işverenlerce kendiliğinden verilmiş gibi değerlendirilerek idari para cezası uygulanması gerektiği düşünülmektedir. Örnek-2: Sosyal Güvenlik Kurumu’nun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca bina inşaatı işyerinde 12.06.2011 tarihinde yapılan denetim sırasında, (A) sigortalısının 06.06.2011 tarihinde (B) sigortalısının ise 12.06.2011 tarihinde çalışmaya başladığının tespit edildiği ve anılan sigortalılara ilişkin işe giriş bildirgesi ile 2011/Haziran ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinin yasal verilme süresinin geçmesine rağmen Kurum’a verilmediğinin tespiti üzerine, söz konusu bildirge ve belgelerin verilmesi hususunun Kurum’ca bir ay süreli tebligat ile işverenden istenildiği ve işverence söz konusu belgelerin 17.08.2011 tarihinde Kurum’a verildiği varsayıldığında, - Tespitin yapıldığı tarih itibariyle yasal verilme süresi geçmiş olan (A) sigortalısına ilişkin işe giriş bildirgesine 2 aylık asgari ücret, - Tespitin yapıldığı tarih itibariyle yasal verilme süresi geçmemiş olan (B) sigortalısına ilişkin işe giriş bildirgesine 1 aylık asgari ücret, - Asıl nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesine ise, aylık asgari ücret / 5 x 2 tutarında idari para cezası uygulanması gerekmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de, yasal süresi dışında Kurum’a verilen aylık prim ve hizmet belgelerindeki prim ödeme gün sayılarının, sigortalıların işe başladığı tarih ile tutanağın düzenlendiği tarih arasında geçen gün sayısının üzerinde olması halinde, bu belgelerin Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin, “Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Sonradan Verilmesi” başlıklı 103. maddesine istinaden doğrudan işleme alınıp alınamayacağıdır. Yapılan denetimler sırasında çalıştıkları tespit edilen sigortalılara ilişkin denetimin yapıldığı tarih itibariyle henüz yasal verilme süresi geçmemiş olan aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal verilme süresinin sonundan itibaren üç aylık süre içinde verilmesi halinde, her ne kadar sigortalı işe giriş bildirgesi yasal süresi dışında verilmiş olsa da sigortalının işe girdiği tarihin denetim ve kontrolle görevli memurlarca tespit edilmiş olması nedeniyle, aylık prim ve hizmet belgesinin herhangi bir denetime gidilmeksizin doğrudan işleme alınması gerektiği düşünülmektedir. Örnek-3: 2 no.lu örnekteki işveren tarafından yasal süresi dışında Kurum’a verilen aylık prim ve hizmet belgesindeki sigortalıların prim ödeme gün sayılarının; (A) sigortalısının 23 gün, (B) sigortalısının ise 17 gün olduğu varsayıldığında bahse konu prim belgesi, yasal verilmesi gereken sürenin sonundan itibaren üç aylık süre içinde verilmiş olması ve sigortalıların işe giriş tarihlerinin denetim ve kontrolle görevli memurlarca tespit edilmiş olması nedeniyle, herhangi bir denetime gidilmeksizin doğrudan işleme alınabilecektir. IV- ÇALIŞTIKLARI TESPİT EDİLEN SİGORTALILARA İLİŞKİN AYLIK PRİM VE HİZMET BELGESİ İLE İŞE GİRİŞ BİLDİRGELERİNİN KURUM’CA İSTENİLMESİNE RAĞMEN VERİLMEMESİ HALİNDE YAPILACAK İŞLEMLER Yapılan denetimler sırasında çalıştıkları tespit edilen sigortalılara ilişkin denetimin yapıldığı tarih itibariyle henüz yasal verilme süresi geçmemiş olan aylık prim ve hizmet belgelerinin verilmesinin Sosyal Güvenlik Kurumunca bir aylık süreli tebligat ile işverenlerden istenilmesine rağmen, söz konusu belgelerin işverenlerce Kurum’a verilmediği durumlarda, tutanakta kayıtlı sigortalılara, işe başladıkları tarih ile tutanağın düzenlendiği tarih arasında geçen gün sayısı kadar prim ödeme gün sayısı verilmek suretiyle re’sen aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenmesi, kayıt dışı istihdamla mücadele çerçevesinde isabetli bir işlem olmayacaktır. Örnek-4: Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca bina inşaatı işyerinde 19.05.2011 tarihinde yapılan denetim sırasında, (A) sigortalısının 10.05.2011 tarihinde, (B) sigortalısının ise 19.05./2011 tarihinde çalışmaya başladığının tespit edildiği ve anılan sigortalılara ilişkin işe giriş bildirgesi ile 2011/Mayıs ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinin Kurum’ca istenilmesine rağmen bir aylık süre içinde verilmediği varsayıldığında, aylık prim ve hizmet belgesinin (A) sigortalısının prim ödeme gün sayısının 10 gün, (B) sigortalısının ise 1 gün olarak re’sen düzenlenmesi gibi bir durum söz konusu olamayacaktır. Şöyle ki, bu sigortalıların tespitin yapıldığı tarihe kadar çalışmış oldukları kabul edildiğinde, tespitin yapıldığı tarih itibariyle de işten ayrılmış olduklarının kabul edilmesi, haliyle işten ayrılış bildirgelerinin de 10 günlük süre içinde verilmemiş olması nedeniyle ayrıca her bir sigortalı işten ayrılış bildirgesine bir aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanması gerekecektir. Dolayısıyla, sigortalıların işten ayrıldığı tarih tespit edilmeden, tutanağın düzenlendiği tarihte ayrılmış gibi kabul edilerek, başka bir ifade ile işlenen suç kesin delillerle kanıtlanmadan, farazi bir şekilde idari para cezası uygulanması doğru olmayacaktır. Kaldı ki, kayıt dışı istihdamla mücadelenin Kurum’un en büyük hedefi olduğu göz önüne alındığında, tespitin yapıldığı tarih itibariyle çalıştıkları tespit edilen sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin işverenlerce verilmediği durumlarda, aylık prim ve hizmet belgelerinin, Kurum’ca, sigortalıların işe giriş tarihi ile tutanağın düzenlendiği tarih arasında geçen gün sayısı üzerinden düzenlenmesi, yapılabilecek en zayıf işlem olacağı gibi, Kurum’un hedeflemiş olduğu doğrultuda yapılan bir işlem de olmayacaktır. Bu bağlamda, tespitin yapıldığı tarih itibariyle çalıştıkları tespit edilen sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin Kurum’ca istenilmesine rağmen işverenlerce verilmediği durumlarda, yeniden denetim yapılması ve gerekli işlemlerin her iki denetim sonucunda tespit edilen bilgilere bakılarak yapılması gerektiği düşünülmektedir. V- SONUÇ Yapılan denetimler sırasında çalıştıkları tespit edilen sigortalılara ilişkin, denetimin yapıldığı tarih itibariyle henüz yasal verilme süresi geçmemiş olan sigortalı işe giriş bildirgelerinin ve aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi geçirildikten sonra Kurum’a verilmesi halinde, denetime istinaden verilmiş gibi değil, işverenlerce kendiliğinden verilmiş gibi değerlendirilerek, - İşe giriş bildirgelerine bir aylık asgari ücret tutarında, - Aylık prim ve hizmet belgelerine ise aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla belge asıl nitelikte ise belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına asgari ücretin beşte biri tutarında, ek nitelikte ise belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına asgari ücretin sekizde biri tutarında idari para cezası uygulanması gerekmektedir. Diğer taraftan, yapılan denetimler sırasında çalıştıkları tespit edilen sigortalılara ilişkin denetimin yapıldığı tarih itibariyle henüz yasal verilme süresi geçmemiş olan aylık prim ve hizmet belgelerinin verilmesinin Sosyal Güvenlik Kurumu’nca bir aylık süreli tebligat ile işverenlerden istenilmesine rağmen, söz konusu belgelerin işverenlerce Kurum’a verilmediği durumlarda, tutanakta kayıtlı sigortalılara, sigortalıların işe başladığı tarih ile tutanağın düzenlendiği tarih arasında geçen gün sayısı kadar prim ödeme gün sayısı verilmek suretiyle re’sen aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenmesi doğru olmayacağından, bu nitelikteki işyerlerinde yeniden denetim yapılması gerekecektir. Sonuç olarak, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamındaki kararlılığını kayıt dışı sigortalı çalıştıran işverenlere hissettirmesi, dolayısıyla kayıt dışı istihdamla mücadelenin etkin bir şekilde yürütülebilmesi için, bu nitelikteki işyerlerindeki denetimlere sabırla ve ısrarla devam edilmesi gerektiği düşünülmektedir. Eyüp Sabri DEMİRCİ* Yaklaşım * Sosyal Güvenlik Kurumu, Prim Tahsilat Daire Başkanlığı Şube Müdürü |
