14.07.2009 tarih ve 2009/15199 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın uygulamasına yönelik olarak Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin 2009/1 sayılı Tebliğ yayımlanmış ve en son 2011/1 sayılı Tebliğ([1]) ile bahse konu 2009/1 sayılı Tebliğ’de değişiklik yapılmıştır.

Bu bağlamda, Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın uygulamasına ilişkin olarak genel bilgiler ve 2011-54 sayılı SGK Genelgesi kapsamında işverenlerce yapılacak işlemler bu makalenin konusunu oluşturmaktadır.

II- DEVLET YARDIMI ALACAK YATIRIMLARIN KAPSAMI

Devlet yardımı kapsamındaki yatırımlar için yatırımın karakteristik değerlerini ihtiva eden, yatırımın bu değerler ve tespit edilen şartlara uygun olarak gerçekleştirilmesi halinde üzerinde kayıtlı destek unsurlarından istifade imkanı sağlayan, Karar’ın amaçları doğrultusunda gerçekleştirilecek yatırımlar için düzenlenen teşvik belgeli yatırımlardır. Bu yatırımlar; Ar-Ge yatırımları, büyük ölçekli yatırımlar, çevre yatırımları ve sabit yatırımları kapsamaktadır.

III- TEŞVİK BELGELİ YATIRIMLARA SAĞLANACAK DESTEK UNSURLARI

Teşvik edilmeyecek yatırım konuları ile aranan şartları sağlayamayan yatırım konuları hariç olmak üzere, Tebliğde yer alan, asgari sabit yatırım tutarının üzerindeki yatırımlar bölge ayırımı yapılmaksızın gümrük vergisi muafiyeti ile Katma Değer Vergisi (KDV) istisnasından yararlanırlar.

Bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar;

a) I.([2]) ve II.([3]) bölgelerde; gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi, yatırım yeri tahsisi ve 31.12.2011 tarihine kadar yatırıma başlanılması halinde sigorta primi işveren hissesi desteğinden,

b) III.([4]) ve IV.([5]) bölgelerde; gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi, yatırım yeri tahsisi, sigorta primi işveren hissesi desteği ve faiz desteğinden yararlanabilir.

c) Büyük ölçekli yatırımlara gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi, yatırım yeri tahsisi ve sigorta primi işveren hissesi desteği uygulanabilir. Ancak I. ve II. bölgelerde sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılabilmesi için 31.12.2011 tarihinden önce yatırıma başlanılması gerekir.

d) Ar-Ge ve çevre yatırımları gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası ve faiz desteğinden yararlanabilir.

IV- SİGORTA PRİMİ İŞVEREN HİSSESİ DESTEĞİNDEN YARARLANILACAK OLAN İŞYERLERİ

Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin 2009/1 sayılı Tebliğ’de öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden, Hazine Müsteşarlığı’nca düzenlenen teşvik belgesinin tamamlama vizesinin yapıldığı (yatırımın yapıldığı) işyerlerinden dolayı yararlanılabilecektir([6]).

2009/1 sayılı Tebliğ’de öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden, gerçek kişiler, adi ortaklıklar, sermaye şirketleri, kooperatifler, iş ortaklıkları, kamu kurum ve kuruluşları (genel ve özel bütçeli kurum ve kuruluşlar, il özel idareleri, belediyeler ve kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların sermaye bileşimindeki hisse oranları yüzde 50’yi geçen kurum ve kuruluşlar) ve kamu kuruluşu niteliğindeki meslek kuruluşları, dernekler ve vakıflar ile yurt dışındaki yabancı şirketlerin Türkiye’deki şubeleri istifade edebilecektir. Buna göre, bahse konu sigorta primi işveren hissesi desteğinden anılan Tebliğ’de öngörülen diğer şartların da sağlanmış olması kaydıyla özel nitelikteki işyeri işverenlerinin yanı sıra resmi nitelikteki işyeri işverenlerinin de yararlanması mümkün bulunmaktadır.

V- SİGORTA PRİMİ İŞVEREN HİSSESİ DESTEĞİNDEN YARARLANILMAYA BAŞLANILACAK TARİH

2009/1 sayılı Tebliğ’in 20/5. maddesinde; “Sigorta primi işveren hissesi desteği uygulamasına, 12. maddede yer alan işletmeye geçiş tarihinin SGK’ya bildirilmesini takip eden aydan itibaren başlanır. Uygulamanın ilk başladığı ay esas alınarak teşvik belgesinde belirtilen süre kadar yararlandırıldıktan sonra uygulamaya son verilir.” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm uyarınca, bahse konu sigorta primi işveren hissesi desteğinden, tamamlama vizesi yapılarak işletmeye geçen teşvik belgesine konu firma bilgilerinin Hazine Müsteşarlığı’nca SGK’nın ilgili birimine bildirilmesini takip eden aydan başlanılarak yararlanılacaktır. Bu bağlamda, Hazine Müsteşarlığı, sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanacak olan işyerleri ile ilgili bilgileri, SGK’ya elektronik posta ve ayrıca resmi bir yazı ile bildirilecektir.

Bahse konu sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılmaya başlanılacak ilk ayın tespitinde, konuya ilişkin bilgilerin Hazine Müsteşarlığı’nca elektronik ortamda SGK’ya gönderildiği tarih esas alınacaktır.

VI- SİGORTA PRİMİ İŞVEREN HİSSESİ DESTEĞİNDEN YARARLANILACAK SİGORTALILAR

2009/1 sayılı Tebliğ’in 20/1. maddesine göre söz konusu sigorta primi işveren hissesi desteğinden;

Büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel uygulama kapsamında desteklenen yatırımlardan, tamamlama vizesi yapılmış teşvik belgesinde kayıtlı istihdamı aşmamak kaydıyla;

a) Komple yeni yatırımlarda, teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla sağlanan,

b) Diğer yatırım cinslerinde yatırımın tamamlanmasını müteakip, yatırıma başlama tarihinden önceki son altı aylık dönemde (mevsimsellik özellik taşıyan yatırımlarda bir önceki yıla ait mevsimsel istihdam ortalamaları dikkate alınır) Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’ne verilen aylık prim ve hizmet belgesinde bildirilen ortalama işçi sayısına ilave edilen

sigortalılardan dolayı yararlanılabilecektir.

Komple yeni yatırım cinsi dışında düzenlenen teşvik belgeleri kapsamında sigorta primi işveren hissesi desteği, mevcut istihdam (ortalama işçi) sayısının üzerindeki ilave istihdam için uygulanacaktır. Aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı sigortalı sayısının mevcut istihdamın altında olması halinde ilgili ay için sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılamayacak, ancak söz konusu süre destek süresine dahil sayılacaktır.

Gerek komple yeni yatırımlarda sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılabilecek azami sigortalı sayısı, gerekse diğer yatırım cinslerinde mevcut istihdam (ortalama işçi) sayısı ile sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılabilecek azami sigortalı sayısı Hazine Müsteşarlığı’nca SGK’ya bildirilecektir.

Dolayısıyla bahse konu sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılabilecek sigortalı sayısı, komple yeni yatırımlarda; Hazine Müsteşarlığı’nca bildirilen sigortalı sayısını aşamayacağı gibi, diğer yatırım cinslerinde de; mevcut istihdam (ortalama işçi) sayısına ilave olarak işe alınan sigortalılar yönünden Hazine Müsteşarlığı’nca bildirilen sigortalı sayısının üzerinde olanlarından dolayı bahse konu sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılması mümkün olamayacaktır.

Sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılacak olan aylarda, çeşitli nedenlerle ay içinde çalışması bulunmayan ve ücret ödenmeyen (istirahat veya ücretsiz izin gibi nedenlerle aylık prim ve hizmet belgesinde “0 gün ve 0 kazançlı” olarak kayıtlı) sigortalıların bulunması halinde, söz konusu sigortalılar diğer yatırım cinslerinde, mevcut sigortalı sayısına dahil edilmeyecektir. Ayrıca, bir sigortalının ay içinde aynı işyerinde işten ayrılıp tekrar işe girdiği durumlarda, bu nitelikteki sigortalılar da bir sigortalı olarak dikkate alınacaktır.

Diğer taraftan, destekten yararlanılacak olan aylarda sosyal güvenlik destek primine tabi çalışan sigortalılar ve harp malulleri ile 3713 ve 2330 sayılı Kanunlara göre vazife malûllüğü aylığı alıp yalnızca kısa vadeli sigorta kollarına tabi olan sigortalılar çalıştırılıyor ise, diğer yatırım cinslerinde mevcut sigortalı sayısının tespitinde, söz konusu sigortalılar da hesaplamaya dahil edilecektir.

Bununla birlikte 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinde öngörülen sigorta primi işveren hisselerinin Hazine’ce karşılanması mümkün bulunduğundan, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışan sigortalılardan dolayı 2009/1 sayılı Tebliğ’de öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.

VII- SİGORTA PRİMİ İŞVEREN HİSSESİ DESTEĞİNDEN YARARLANILACAK SÜRE

Bahse konu sigorta primi işveren hissesi desteğinden kapsama giren sigortalılardan dolayı yararlanılacak süre 2011/1 sayılı Tebliğ ile söz konusu fıkra 01.01.2011 tarihinden geçerli olmak üzere;

şeklinde değiştirilmiş ve ayrıca anılan maddeye birinci fıkradan sonra gelmek üzere eklenen ikinci fıkra ile; yararlanılan sigorta primi işveren hissesi desteği tutarının, bölgesel uygulama kapsamında desteklenen yatırımlarda gerçekleşen sabit yatırım tutarının I. bölgede yüzde 6’sını, II. bölgede yüzde 8’ini, III. bölgede yüzde 10’unu ve IV. bölgede yüzde 14’ünü; büyük ölçekli yatırımlarda ise I. bölgede yüzde 2’sini, II. bölgede yüzde 3’ünü, III. bölgede yüzde 5’ini ve IV. bölgede yüzde 7’sini geçemeyeceği, bölgesel desteklerden yararlanan yatırımlar kapsamındaki KOBİ’ler için bu oranlara tüm bölgelerde 5’er puan ilave edileceği düzenlenmiştir.

Buna göre, bahse konu sigorta primi işveren hissesi desteğinden yatırımlarına;

a) 01.01.2011 tarihinden önce başlamış olan işverenler,

- Komple yeni yatırımlarda, teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla sağlanan,

- Diğer yatırım cinslerinde ise (tevsi, modernizasyon, ürün çeşitlendirmesi, entegrasyon yatırımlarında) Tebliğ’de belirtilen şekilde hesaplanan ortalama işçi sayısına ilave edilen

sigortalılardan dolayı yararlanabileceklerdir.

b) 01.01.2011 tarihinden sonra başlamış olan işverenler,

- Bölgesel uygulama kapsamında desteklenen yatırımlarda, sabit yatırım tutarının I. bölgede yüzde 6’sını, II. bölgede yüzde 8’ini, III. bölgede yüzde 10’unu ve IV. bölgede yüzde 14’ünü; işletmenin KOBİ olması halinde, I. bölgede yüzde 11’ini, II. bölgede yüzde 13’ünü, III. bölgede yüzde 15’ini ve IV. bölgede yüzde 19’unu,

- Büyük ölçekli yatırımlarda, sabit yatırım tutarının I. bölgede yüzde 2’sini, II. bölgede yüzde 3’ünü, III. bölgede yüzde 5’ini ve IV. bölgede yüzde 7’sini

aşmamak kaydıyla,

- Komple yeni yatırımlarda, teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla sağlanan,

- Diğer yatırım cinslerinde ise (tevsi, modernizasyon, ürün çeşitlendirmesi, entegrasyon yatırımlarında) Tebliğ’de belirtilen şekilde hesaplanan ortalama işçi sayısına ilave edilen

sigortalılardan dolayı yararlanılabileceklerdir.

Yatırımlarına 01.01.2011 tarihinden sonra başlamış ve teşvikten yararlanma süresi Hazine Müsteşarlığı’nca SGK’ya bildirilmiş olan işverenlerin yararlanabilecekleri destek tutarı ise yatırımın;

- Yapıldığı yere,

- “Bölgesel” veya “büyük ölçekli” olmasına,

- İşletmenin KOBİ olup olmamasına

göre değişkenlik arz etmektedir.

Dolayısıyla, yatırıma 01.01.2011 tarihinden sonra başlamış olan işverenler 2009/1 sayılı Tebliğ’de öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden, Hazine Müsteşarlığı’nca bildirilen süre aşılmamak kaydıyla, yatırımın “bölgesel” veya “büyük ölçekli” olduğuna, “bölgesel” olması halinde ayrıca işletmenin “KOBİ” olup olmadığına bakılarak teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarlarının yukarıda belirtilen oranlarına kadar yararlanabileceklerdir. Teşvik kapsamına giren işletmelerin “KOBİ” olup olmadıkları hususu da yine Hazine Müsteşarlığı’nca düzenlenecek teşvik belgesinde gösterilecektir.

Diğer taraftan, 2009/1 sayılı Tebliğ’in 23/1. maddesi kapsamında; tekstil, konfeksiyon ve hazır giyim, deri ve deri mamulleri sektörlerinde I. ve II. bölgelerdeki illerde faaliyette bulunan işletmelerin IV. bölgedeki illere taşınmaları ve bahse konu işyerlerinin Hazine Müsteşarlığı’nca “Sosyal Güvenlik Primi İşveren Hissesi Desteğinden Yararlanacak Olan ve Tamamlama Vizesi Yapılmış Bulunan Firmalara Ait Bilgiler” başlıklı tablo ile SGK’ya bildirilmesi halinde, söz konusu işyeri işverenleri de Hazine Müsteşarlığı’nca bildirilen süre zarfında bahse konu sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanabileceklerdir.

VII- SİGORTA PRİMİ İŞVEREN HİSSESİ DESTEĞİNDEN YARARLANABİLMEK İÇİN GEREKLİ DİĞER ŞARTLAR

1- Yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunmaması/yeniden yapılandırılmış veya tecil ve taksitlendirilmiş olması.

2- 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 22/A maddesi uyarınca Maliye Bakanlığı tahsilat dairelerine müracaat tarihinden önceki 15 gün içinde vadesi geçmiş borcunun bulunmaması.

3- Aylık prim ve hizmet belgelerinin 25510 no.lu Kanun numarası seçilerek yasal süresi içinde Kurum’a gönderilmesi.

4- Sigorta primlerinin yasal süresi içinde ödenmesi.

5- 2009/1 sayılı Tebliğ kapsamında Hazine’ce Karşılanacak Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteğinin Hesaplanması.

6- Alt İşvereni Bulunan Asıl İşverenlerin ve Alt İşverenlerin Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteğinden Yararlanmaları.

7- Yatırım Tamamlama Vizesi Yapılmış Teşvik Belgesi Kapsamındaki Makine ve Teçhizatın, Devir, Satış, İhraç veya Kiralanması.

8- Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteğinden Yararlanmamaları Gerektiği Halde Yararlanan İşverenlerle İlgili Yapılacak İşlemler.

9- Diğer Teşvik Kanunlarından Yararlanan İşverenlerin 2009/1 sayılı Tebliğ’de Öngörülen Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteğinden Yararlanmaları.

VIII- SONUÇ

Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin 2009/1 sayılı Tebliğ’de en son 11.05.2011 tarihinde yapılan önemli değişikliklerle yatırım yapılmasında Devlet desteği arttırılmış ve özellikle SGK prim desteği istihdamı arttırıcı nitelikte olmuştur. Ayrıca son değişiklikle, KOBİ tanımının getirilmesi, SGK’dan alınacak “borcu yoktur” yazısının alınma kolaylığı, teşvik sürelerinin uzatılması önemli düzenlemeler olarak yer almıştır.

Ö. Hakan ÇAVUŞ*

E-Yaklaşım

(*)        Dr., Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi

[1] Söz konusu Tebliğ, 11.05.2011 tarih ve 27931 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[2] I. Bölge: İstanbul, Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, İzmir, Bursa, Eskişehir, Bilecik, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova, Ankara.

[3] II. Bölge: Balıkesir, Çanakkale (Bozcaada, Gökçeada hariç), Aydın, Denizli, Muğla, Antalya, Isparta, Burdur, Adana, Mersin.

[4] III. Bölge: Konya, Karaman, Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye, Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak, Kayseri, Sivas, Yozgat, Zonguldak, Karabük, Bartın, Samsun, Tokat, Çorum, Amasya, Gaziantep, Adıyaman, Kilis.

[5] IV. Bölge: Kastamonu, Çankırı, Sinop, Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane, Erzurum, Erzincan, Bayburt, Ağrı, Kars, Ardahan, Iğdır, Van, Muş, Bitlis, Hakkari, Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Şırnak, Siirt, Bozcaada ve Gökçeada.

[6] Dolayısıyla, Hazine Müsteşarlığı’nca teşvik belgesinin düzenlendiği işyeri işvereninin, aynı veya farklı Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerinin/Sosyal Güvenlik Merkezlerinin tescilli birden fazla işyerinin olması halinde, tamamlama vizesi yapılmış teşvik belgesi hangi işyeri için düzenlenmiş ise sigorta primi işveren hissesi desteğinden de bu işyerinden dolayı yararlanılabilecektir.