Evlenme veya çeyiz parası kavramı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 37. maddesinde açıklanmıştır. Buna göre “Evlenmeleri nedeniyle, gelir veya aylıklarının kesilmesi gereken kız çocuklarına evlenmeleri ve talepte bulunmaları halinde almakta oldukları aylık veya gelirlerinin iki yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak peşin ödenir. Evlenme ödeneği alan hak sahibinin aylığının kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde yeniden hak sahibi olması halinde, iki yıllık sürenin sonuna kadar gelir veya aylık bağlanmaz, bu durumda olanlar 60. maddenin birinci fıkrasının (f) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır. Evlenme ödeneği verilmesi halinde, diğer hak sahiplerinin aylık veya gelirleri evlenme ödeneği verilen sürenin bitimini takip eden ödeme döneminden itibaren 34. maddeye göre yeniden belirlenir.” denilmektedir.
Yukarıdaki madde metnini şöyle açıklayabiliriz. Sigortalının veya sürekli iş göremezlik geliri ile malullük veya yaşlılık aylığı almakta olanların ölümü halinde gelir veya aylık bağlanmasına hak kazanan hak sahibi konumundaki kız çocuklarının evlenmeleri durumunda Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan almış oldukları gelir veya aylıkları kesilmektedir.
Evlenmeleri nedeniyle gelir veya aylıkları kesilmesi gereken kız çocuklarına Kurum’dan talepte bulunmaları halinde almakta oldukları aylık veya gelirlerin iki yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak peşin ödenir. Yalnız bu ödemede gelir veya aylıklarla birlikte ödenen ek ödemeler dikkate alınmaz.
Yine 5510 sayılı Yasa’nın yürürlük tarihinden önce ölen 4/1-(b) sigortalılarının hak sahibi kız çocuklarının aylık almakta iken Kanun’un yürürlük tarihinden sonra evlenmeleri halinde bunlara da evlenme ödeneği verilecektir.
Burada önemli bir kaç ayrıntıya değinmekte fayda var.
1- Evlenme ödeneği alan hak sahibinin aylığının kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde yeniden hak sahibi olması halinde iki yıllık sürenin sonuna kadar gelir ve aylıklar bağlanmaz.
2- Evlenme ödeneği verilmesi halinde diğer hak sahiplerinin gelir ve aylıkları, evlenme ödeneği verilen sürenin bitimini takip eden ödeme döneminden itibaren Yasa’nın ilgili hükümlerine göre yeniden belirlenecektir.
3- Evlenme ödeneği alan hak sahibinin gelir ve aylığının kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde yeniden hak sahibi olması halinde, bu süre içinde tekrar gelir ve aylık bağlanmayacak bu gibi durumlarda kız çocuklarına bağlanacak ölüm gelir ve aylıklarının başlangıcı, iki yıllık sürenin dolduğu tarihi takip eden aybaşı olacaktır.
4- Anne veya babasından dolayı tarafına evlenme ödeneği verilen kız çocuğunun iki yıl içerisinde eşinin ölümü halinde, eşten dolayı tarafına ölüm aylığı bağlanacaktır.
Sosyal Güvenlik Kurumu’nca ödenen evlenme ödeneği ile ilgili önemli hususları toparlayacak olursak;
- Evlenme ödeneği hak sahibi konumundaki kız çocuklarına verilir.
- Evlenme ödeneğini alabilmek için mutlak surette Kurum’dan talepte bulunmak gerekir.
- Alınan aylık veya gelirlerin (ek ödemeler hariç) iki yıllık tutarı verilir.
- Yine bu ödenek sadece bir defaya mahsus verilmektedir.
- İki yıl içinde yeniden hak sahibi olunması durumunda iki yıllık sürenin sonuna kadar gelir ve aylıklar bağlanmaz. Ahmet KURTULUŞ* Yaklaşım / Ağustos 2018 / Sayı: 308