Çalışma ve tatil süreleri hakkında hepimiz bilgi sahibiyiz. Bu konuda bildiklerimizin hepsi doğru mu, Kanun’u okuyunca  hepimiz aynı sonuca mı ulaşıyoruz? Uygulamada farklılıklar gördüğümüz için herkesin Kanun’dan aynı sonuca ulaşmadığını anlıyoruz. Belki biraz kendimize yontuyoruz. 

Çalışma süreleri, ara dinlenmeler, hafta tatili, yıllık izin, çalışılmış sayılan haller, fazla çalışma (mesai), telafi çalışması, gece çalışması ve benzeri konularda Kanun maddelerini inceleyerek bunları iş hayatımızda nasıl uyguladığımız üzerinde paylaşımlarda bulunacağız. 

Bu bilgilerin her biri ayrı bir konu başlığı olmakla birlikte birbirini ilgilendiren konular olduğundan bu yazı dizisi içerisinde her birini ayrı başlık altında incelerken; diğer konu ile olan bağlantılarda ise atıfta bulunarak ilerleyeceğiz. 

Çalışma Süreleri 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 63’üncü maddesine göre çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Aksi kararlaştırılmamışsa, eşit dağılan süreyi taraflar anlaşarak günde 11 saati aşmamak koşuluyla çalışma saatleri işyerinde haftanın çalışılan günlerine farklı şekilde dağıtılabilir. Süreyi farklı dağıtma konusu karşımıza denkleştirme süresini getirmektedir. Kanun’a göre günde 11 saati aşmamak üzere, haftanın çalışılan günlerine dağıtılan çalışma süresi 2 aylık süre içerisinde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi normal haftalık çalışma süresini aşamaz. 

İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde, haftanın iş günlerinin birinde kısmen çalışılan işyerlerinde bu süre haftalık çalışma süresinden düşülerek, kalan süre çalışma günlerine bölünmek suretiyle günlük çalışma süresinin belirlenebileceği bildirilmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 63’üncü maddesi Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nin 4’üncü maddesine istinaden çalışma saatleri konusunda aşağıdaki şekilde planlama yapmak yanlış olmayacaktır.

• Haftada 6 gün, günde 7,5 saat çalışma ile toplam 45 saat
• Haftada 5 gün, günde 9 saat çalışma ile toplam 45 saat
  
• Haftada 5 gün, günde 8 saat ve Cumartesi günü 4 saat çalışma ile 44 saat (Cumartesi 5 saat çalışarak toplam 45 saat)
  
• Haftada 5 gün, günde 8,5 saat ve Cumartesi günü 2,5 saat çalışma ile toplam 45 saat
• Haftada 4 gün, günde 11 saat çalışma ile toplam 44 saat

Kanun, haftalık en çok çalışma sınırını getirmiş olup; bu süre 45 saati aşmamalıdır. İşin gerekliliğine istinaden çalışma süreleri farklı şekilde belirlenebilir. Yine Kanun’un, tarafların anlaşmasına dayandırdığı farklı şekilde dağıtıma ilişkin olarak; ''Eğer çalışma sürelerinde ve/veya günlerinde bir değişiklik yapılacak ise uygulamaya konmuş çalışma saatlerini de taraflar anlaşarak değiştirebilir'' şeklinde yorumlamak yanlış olmayacaktır. Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde belirtildiği üzere, çalışma sürelerinin başlama, bitiş ve ara dinlenme saatleri çalışanlara uygun araçlarla duyurulmalıdır.

Haftalık 45 saat çalışma konusunda maden ve yer altı işlerinde çalışanlar için ayrıcalık getirilmiştir. Günlük çalışma süresi 7,5 saatten, haftalık çalışma süresi 37,5 saatten fazla olamaz. 23.04.2015 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren bu madde, öncesinde günde 6 saat, haftada 36 saat olarak düzenlenmişti. Bu durumda işçiler haftada 6 gün toplam 36 saat çalışmaktaydı. Yapılan bu değişiklik ile günde 7,5 saat çalışma imkanı getirilince, haftada 5 gün toplam 37,5 saat çalışma imkanı gelmiş oldu. Uygulama başarılı şekilde uygulanabilir ise maden ve yer altı işlerinde çalışanlar önceki Kanun’a göre haftada 1,5 saat daha fazla çalışmak durumunda kalacak ancak, haftada 1 yerine 2 gün hafta tatili yapma imkanı bulacaklar. 

Denkleştirme

Kanun, çalışma saatlerini 2 aylık sürede ortalama çalışma süresinin haftalık çalışma saatlerini aşmayacak şekilde günde en fazla 11 saat olarak düzenlenebilmesine imkan tanımıştır. İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği, ''Denkleştirme dönemi içinde günlük ve haftalık çalışma süreleri ile denkleştirme süresi uygulamasının başlangıç ve bitiş tarihleri işverence belirlenir'' diye belirtmiştir.

Sonuç olarak; çalışma saatleri haftada 45 saati aşmamak kaydıyla, tarafların anlaşması şartıyla, işin gerekliliklerine göre, kanun ve yönetmeliklere aykırı olmayacak biçimde, günde 11 saatlik çalışma süresini aşmayacak şekilde haftanın çalışılan günlerine dağıtılabilir. Bu durumda haftada 4 gün boyunca günde 11 saat çalışarak 4 günde toplam 44 saat çalışıp, haftanın geri kalanını dinlenerek geçirebiliriz.  Bahadır Dinçyürek http://www.kpmgvergi.com

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.