Anonim ve limited şirket yönetimleri ve pay sahipleri tarafından yeterince önemsenmeyen ve önemi anlaşılamayan hususlardan birisi de yedek akçe ayrımıdır.
Bu ayrım adeta pay sahiplerinin kâr paylarını azaltan bir unsur olarak algılanmaktadır. Oysa, bir benzetme yapmak gerekirse, yedek akçeler, şirketlerin "yastık altı" paralarıdır, malum atasözümüze de uyarlar isek şirketlerin "kara gün dostu"dur. Oysa, bilindiği üzere, Türk Ticaret Kanunu, bu hususu şirketlerin ihtiyarına bırakmamış, 466ncı ve 534üncü maddeleri ile anonim ve limited şirketlere kanuni yedek akçe ayırma zorunluluğu getirmiştir.
Bu itibarla, anonim ve limited şirketlerin her yıl safi kârlarının yirmide birini, ödenmiş esas sermayelerinin beşte birini buluncaya kadar, I.tertip kanuni yedek akçe olarak ayırmaları gerekmektedir. TTK.na göre, I.tertip KYA ayrımının koşulları, şirketin safî ticari kâr elde etmiş olması ve de kanuni tavanın, yani ödenmiş esas sermayenin % 20'sinin veya ana sözleşme ile belirlenmiş daha yüksek bir oranın aşılmamış olmasıdır. Kanun, I.tertip KYA konusunda sayılan haller dışında bir koşul aramamaktadır. Buna karşılık, bazı anonim ve limited şirketlerin, genel kurul toplantısı yapmamalarını ya da kâr dağıtımı kararı alınmamasını gerekçe göstererek I. Tertip KYA ayrımından imtina ettiklerine şahit olunmaktadır. Oysa, genel kurul toplantısının yapılıp yapılmaması yahut kârın dağıtılıp dağıtılmaması I. Tertip KYA ayrımını etkilememektedir. Genel kurul toplanmasa veya kâr dağıtımı yapılmasa bile, şirket safî ticari kâr elde etmişse, I.tertip KYA ayrımı zorunluluğu doğmuş sayılır.
Yine, TTK gereği, safî kârdan, I.tertip KYA ile pay sahipleri için % 5 kâr payı ayrıldıktan sonra, pay sahipleriyle kara iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılmış olan kısmın onda birinin II.tertip KYA olarak ayrılması gerekmektedir. I.tertip KYA için sözkonusu olan ödenmiş sermayenin beşte biri şeklindeki tavan, ikinci tertip KYA için sözkonusu değildir. Dolayısıyla, ikinci tertip KYA, şartları oluştuğu takdirde ayrılmak zorundadır. Peki, II. Tertip KYA ayrımının koşulları nelerdir? İkinci tertip KYA ayrımının koşulları; şirketin safî kâr elde etmiş olması, bu kârdan I. tertip KYA ayrımı ile birlikte pay sahipleri ile kâra iştirak eden diğer kimselere %5'ini aşan oranda kâr dağıtma kararı alınmış olmasıdır. Kârın dağıtılmasına karar verecek olan organ ise, anonim şirketlerde genel kurul, limited şirketlerde ortaklar genel kuruludur. Bu itibarla, şirket safî kâr elde etmiş olsa dahi, genel kurul toplantısı yapılmamış ve/veya herhangi bir kâr dağıtımı kararı alınmamış ise, II. Tertip KYA ayrımı yapılmaz. II.tertip KYA, ancak genel kurulun toplanması ve kâr dağıtımına karar vermesi durumunda ayrılır.
Anonim ve limited şirketlerce, kanuni yedek akçe ayrımı zorunluluğuna uyulmaması yahut eksik ayrılması, Kanuna aykırılık teşkil eder ve TTK'nın 336 ile 556ncı maddeleri gereği anonim şirketlerde yönetim kurulunun, limited şirketlerde ise müdürlerin sorumluluğunu doğurur.
Bu nedenle, anonim ve limited şirketlerin yetkili organlarının kanuni yedek ayrımına dikkat etmeleri ve koşulların varlığında usulüne uygun şekilde ve eksiksiz olarak kanuni yedek akçe ayırmaları gerekmektedir. Konuya ilgi duyanlar Vedat Kitapçılık tarafından yayımlanmış olan "Sermaye Şirketlerinde, Halka Açık Anonim Ortaklıklarda, Kooperatiflerde Yedek Akçe Ayrımı ve Kullanımı" adlı kitabımıza bakabilirler.
Soner ALTAŞ / Sanayi ve Ticaret Bak. Müfettişi
http://www.dunyagazetesi.com.tr/yedek-akce-ayirmayi-unutmayi...