Sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden faydalanmak için genel olarak ilgili kanundaki teşvik şartlarının (ortalama sigortalı sayısı, APHB süresinde kuruma vermek, Prim borcu ve İdari Para Cezası olmaması….vb) sağlaması gerekmekle birlikte, ayrıca makalemizin konusunu oluşturan işyerinde yapılan kontrol ve denetimlerde veya kamu kurum ve kuruluşlarından sosyal güvenlik kurumuna gelen evraklardan çalıştırılan kişilerin sigortalı olarak bildirilmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalıştırılmadığı yönünde tespitin bulunmamasıdır.

Sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden gerekli şartları yerine getiren işverenlerimiz belirlenen süreler kadar faydalanırken, kayıt dışı sigortalı ve sahte sigortalılık tespiti sonrasında teşviklerden faydalanmasına izin verilmemektedir.

 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun da 01.04.2017 tarihinde yürürlüğe giren değişiklik öncesinde; 81. maddenin dördüncü ve Ek 2. maddesinin dördüncü fıkrasında “Yapılan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi hâlinde, işverenler bir yıl süreyle bu maddeyle sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz. Bu madde kapsamındaki teşvikten yersiz olarak faydalanıldığının tespiti hâlinde, yararlanılan teşvik tutarı işverenden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilir.”[3] Cümlesi ifade edilmekle birlikte mahrumiyet süresinin 1(bir) yıl olduğu görülmektedir.

İşyerlerinde yapılan kayıt dışı sigortalılık ve sahte sigortalılık tespitinde Beş Puanlık İndirim (5510 s.K. 81.md/1.fıkra (ı) bendi ) Yurtdışına Götürülen İşçilere Yönelik GSS Beş Puanlık İndirim (5510 s.K. 81.md/1.fıkra (i) bendi ), 51 İlde Uygulanan İlave 6 Puanlık indirim(5510 s.K. 81 md/ 2. fıkra ), Yatırımlarda Devlet Yardımı Hakkında Kararlar Kapsamında Teşvik (5510 s.K. Ek 2.md) , Genç, Kadın ve Mesleki Belge Sahibi Olanların İstihdamına Yönelik Teşvik(4447 s.K. Geçici 10. Md ), İşbaşı Eğitim Programını Tamamlayanların İstihdamına Yönelik teşviklerinde(4447 s.K. Geçici 15. Md.) bir yıl işverenler teşviklerden faydalanamazdı.

08.03.2017 tarih ve 30001 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6824 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 17. maddesi ile 5510 sayılı kanuna ek 14 madde ilave edilerek teşviklerden men (yasaklanma) edilme sürelerinde yeni düzenleme yapılmıştır. “EK MADDE 14- Mahkeme kararıyla veya yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalıyı fiilen çalıştırmadığı tespit edilen işyerleri ilk tespitte bir ay süreyle, ilk tespit tarihinden itibaren üç yıl içinde tekrar eden her bir tespit için ise bir yıl süreyle bu Kanun, 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununda yer alan sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden yararlanamaz. Bu Kanun ve 3294 sayılı Kanun ile 4447 sayılı Kanunda bu maddeye aykırı olan hükümler uygulanmaz.

Bu madde hükümleri 4447 sayılı Kanun’un 50. maddesinin beşinci fıkrası ve geçici 17. maddesi ile bu Kanunun geçici 71. maddesi; bildirilen sigortalıyı fiilen çalıştırmadığına yönelik tespitlerde ise 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. ve geçici 15. maddeleri ile 3294 sayılı Kanun’un Ek 5. maddesi hakkında uygulanmaz.

Beş kişiden fazla olmamak koşuluyla çalıştırılan toplam sigortalı sayısının %1’ini aşmayan sayıda, çalıştırılanların sigortalı olarak bildirilmediğinin veya bildirilen kişilerin fiilen çalışmadığının tespit edilmesi hâlinde birinci fıkra hükümleri uygulanmaz.

Mahkeme kararıyla veya yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırılanların sigortalı olarak bildirilmediğinin veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi nedeniyle bu Kanun, 3294 sayılı Kanun ve 4447 sayılı Kanunda yer alan sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden ilgili Kanun hükümleri nedeniyle bir yıllık yararlanamama kapsamına giren ve bu maddenin yürürlük tarihinde bu bir yıllık yararlanamama süresi devam eden işyerleriyle ilgili olarak yararlanamamaya esas olan tespitler bu maddenin birinci fıkrası kapsamında ilk tespit sayılır, ancak bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önceki dönemlerde yararlanılmayan sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden de yararlanılamaz.” denilmektedir.

Kanun maddesinde yapılan değişiklikle birlikte teşviklerden mahrumiyet süresi: incelemeye veya tespite konu işyerinde ilk defa kayıt dışı sigortalı veya sahte sigortalı tespit edilmesi halinde bir (1) ay süreyle teşviklerden faydalanamayacak, ilk tespit tarihinden itibaren üç yıl içinde yeniden kayıt dışı sigortalı veya sahte sigortalı tespit edilmesi halinde bir (1) yıl süreyle teşviklerden faydalanamayacaktır.

Örnek-1: A limited şirketinde yapılan 08.09.2017 tarihinde yapılan ilk tespitte 1 kayıt dışı olduğu görülmüş ve işyerinin toplam çalışan ve %1 e tekabül eden sigortalı sayısı kontrol edildikten sonra %5 teşviki 1 ay süreyle kesilmiştir.

Örnek-2: örnek 1 yer alan A işyerinde 08.09.2017 tarihinde yapılan İlk tespitten itibaren üç yıl içinde tekrardan kayıt dışı veya sahte sigortalı tespit edilmesi halinde teşvikten mahrumiyet süresi bir yıl olacaktır.

Üç yıllık teşviklerden yasaklanma süresinin bitiminden sora aynı işyerinde tekrar kayıt dışı veya sahte sigortalılık tespit edilmesi halinde ilk defa tespit edilmiş gibi işlem yapılacaktır.

ÖNEMLİ: 5510 sayılı Kanun, 3294 sayılı Kanun ve 4447 sayılı Kanunda yer alan sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden ilgili Kanun hükümleri nedeniyle bir yıllık yararlanamama kapsamına giren ve 01.04.2017 tarihinde bu bir yıllık yararlanamama süresi devam eden işyerleriyle ilgili olarak sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden yararlanmamaya esas olan tespitler Ek 14. maddenin birinci fıkrası kapsamında ilk tespit sayılacak, ancak 01.04.2017 tarihinden önceki dönemlerde yararlanılmayan sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden de yararlanılmayacak, ama bu işyerlerine yasaklama işlemi 01.04.2017 tarihi itibariyle kaldırılacaktır.

5510 sayılı Kanun’un Ek 14. maddesi 01.04.2017 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, 01.04.2017 tarihinden itibaren, 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin dördüncü fıkrası, aynı Kanunun Ek 2. maddesinin dördüncü fıkrası, 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinin sekizinci fıkrası ile geçici 15. maddesinin beşinci fıkrası ve 3294 sayılı Kanun’un Ek 5. maddesinin dördüncü fıkrasında 5510 sayılı Kanun’un Ek 14. maddesine aykırı olan hükümler uygulanmayacaktır[4].

Teşviklerden mahrumiyet süresinin başlangıcının tespiti için; tutanağın düzenlendiği aya/ mahkeme kararının kesinleştiği aya/ resmi kurum ve kuruluşlardan alınan yazıların Kuruma intikal ettiği aya ilişkin olarak Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı toplam sigortalı sayısının %1’ini aşması veya toplam sigortalı sayısının %1’ini aşmamakla birlikte beşten fazla olması halinde, tespitin yapıldığı işyerleri için söz konusu fiillere ilişkin yasaklamayı gerektiren bu Genelge eki tabloda belirtilen sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden 5510 sayılı Kanun’un Ek 14. maddesinin birinci fıkrası uyarınca ilk tespitte bir ay, ilk tespit tarihinden itibaren üç yıl içinde tekrar eden ve yasaklama kapsamına giren her bir tespit için birer yıl süreyle yasaklama işlemi yapılacaktır.

Toplam sigortalının tespitinde; Kuruma verilen asıl ve ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısından, iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısı düşülmek suretiyle hesaplanacak, mükerrer kayıtlar dikkate alınmayacak olup, ay içinde işe giren veya işten çıkan sigortalılar ile sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışan sigortalılar ile çeşitli nedenlerle ay içinde çalışması bulunmayan ve ücret ödenmeyen (istirahat veya ücretsiz izin gibi nedenlerle aylık prim ve hizmet belgesinde (0) gün ve (0) kazançlı olarak kayıtlı) sigortalılar da hesaplamaya dahil edilecek ise hesaplamaya dahil edilecektir, ayrıca aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, staja tabi tutulan öğrenciler ile üniversitelerde kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler ve Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen eğitimlere katılan kursiyerler dikkate alınmayacaktır.

Yasaklama işlemleri dosya bazında olup kayıt dışı ve sahte sigortalı tespitinin dosya üzerinden yapılmakla birlikte, asıl işverenlerimizden iş alan taşeronların da kayıt dışı sigortalı veya sahte sigortalı bildiriminde bulunmaları halinde taşeron firma ve asıl işverenlerimizde teşvikten belirtilen süreler kadar faydalanmayacaktır.

Kayıt dışı sigortalılığın ve/veya sahte sigortalılığın tespitinde, faydalanılacak teşvik sürelerinde yapılan değişiklikle birlikte yasaklama süresinin ilk tespitte pişman olan işyerleri de düşünülerek 1 ay olması, ilk tespitten sonra üç yıl içinde tekrardan tespit edilmesi halinde 1yıl teşviklerden yasaklanma süresinin konması işverenlerimiz için olumlu olduğu, bununla birlikte sahte sigortalılık ve/veya kayıt dışı sigortalılığın işveren, sigortalı, kurum ve ülke ekonomisinin uğrayacağı zararların içinde bulunan zamanda ve ileri dönemlerde daha büyük sıkıntılar oluşturacağı kanaatindeyiz.  Mehmet DEMİRCİ E-Yaklaşım / Nisan 2018 / Sayı: 304