5510 sayılı kanuna göre 4b sigortalısına aylık bağlanabilmesi için; sigortalının genel sağlık sigortası primleri dâhil, prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekmektedir.  Bağkur hizmetleri ile 4a veya 4c kapsamında aylık bağlanması için yine 4b hizmetlere ait prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekmektedir.

7143 sayılı kanun ile 31.05.2018 tarihi öncesi Bağ-Kur hizmet süresi ve borçları silindiği için bu tarihten önce tahsis talebinde bulunan sigortalıların aylık başlangıç tarihi sigortalının borcunu sildirmek için Kuruma başvuru yapıp yapmamasına göre değişmektedir. 31.5.2018 tarihi öncesi emeklilik talebinde bulunmasına rağmen Bağ-Kur borcu olduğu için aylığı bağlanmayan sigortalı 01.06.2018-31.7.2018 tarihleri arası Kuruma 76, maddeye göre borçlarını sildirmek için başvuru yaparsa aylık borcun silindiği ayı takip eden aybaşından başlatılmaktadır. Düzenleme sayesinde sigortalı prim borcunu ödemekten kurtulmakta aylığı da bir an önce bağlanmış olmaktadır. Aksi halde aylığı; sigortalı borcunu ne zaman öderse o ayı takip eden aybaşından başlatılmaktadır.

Örnek-1: 31.12.2017 tarihinde emeklilik başvurunda bulunan sigortalının 650 gün Bağ-Kur süresi ve bu süreye ait prim borcu bulunmaktadır. Prim borcundan dolayı aylık bağlanamamaktadır. Sigortalı 06.06.2018 tarihinden 76. maddeye göre Bağ-Kur sürelerinin silinmesi için talepte bulunmuştur. Bu süreler silinse de aylığa hak kazanma koşullarını sağlamaktadır. Bu durumda sigortalının daha önceki tahsis talebi geçerli olacak ama aylık borcun silinmesi için başvurduğu ayı (6.6.2018) takip eden aybaşı 01.07.2018 tarihinden başlatılmaktadır. Yeni düzenleme yapılmamış olsaydı sigortalı borcunu öde(ye)mediği için aylığı bağlanmayacaktı.

Eğer sigortalı 31.07.2018 tarihine 7143 sayılı Kanun’un 76. maddesinden faydalanmak için başvuru yapmazsa borcunun olduğu süreler 01.08.2018 tarihi itibariyle Kurum tarafından resen silinmekte bu durumda aylık başlangıç tarihi borcun silindiği ayı takip eden aybaşı 01.09.2018 tarihi itibariyle başlatılmaktadır.

Örnek-2: Örnek-1’deki sigortalı 76, maddeden faydalanmak için 06.06.2018 tarihinden başvuruda bulunmasa borcu 01.08.2018 tarihinde Kurumca resen silineceğinden aylık 01.09.2018 itibariyle başlatılacaktı.

2829 sayılı Kanun’un 8. maddesine göre birleştirilmiş hizmet süreleri toplamı üzerinden; son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde fiili hizmet süresi fazla olan statüye göre, hizmet sürelerinin eşit olması halinde ise eşit hizmet sürelerinden sonuncusunun tabi olduğu statüye göre, aylık bağlanmaktadır. Yani son 1260 gün hangi statüde hizmeti varsa aylık o statüden bağlanmaktadır. 76. maddeye göre Bağ-Kur hizmetlerinin silinmesi sonucu bazı sigortalıların 2829 sayılı Kanun’a göre aylık bağlanacak statüyü değiştirmiş aylık bağlanmasını sağlamıştır.

Örnek-3: Sigortalının 4a kapsamında çalışmasından sonra vergi kaydı olduğu için son 7 yıllık süre içinde Bağ-Kur hizmetleri fazla ve emeklilik için Bağ-Kur şartlarına tabidir. Sigortalının sigortalı çalışmasından sonraki bu sürelere ait prim borcu mevcuttur. 76 maddeye göre bu sürelerin silinmesi durumunda sigortalı 4a kapsamında aylık bağlama şartlarını sağlamaktadır. Bu durumda sigortalı 76 maddeden faydalanarak Bağ-Kur sürelerini sildirip 4a kapsamında aylık almaya başlayabilmektedir. Düzenleme yapılmamış olsaydı sigortalı 4a kapsamında aylık bağlanması için bağ kurdan sonra en az 3,5 yıl yani 1260 gün sigortalı çalışmak zorunda kalacak ve bu sürede emekli aylığı alamayacaktı. Düzenleme sayesinde bazı sigortalılar sigortalı çalışmak zorunda kalmadan daha önceki çalışmalarıyla erkenden emekli olmuş oldu. Aynı zamanda da Bağ-Kur prim borcundan kurtuldu. Bu durumda olabilecek olan sigortalıların Kuruma başvurarak emeklilik durumuna kontrol etmeleri önem arz etmektedir.

Ölüm aylıklarında ise prim borcunun aylık başlangıcına etkisi 5.12.2017 tarihindeki yönetmelik değişikliği ile kalmamıştır. Lakin yine de Bağ-Kur prim borcu ödenmeden ölüm aylığı hak sahiplerine bağlanmamaktadır. 76. Maddeye göre prim borcu olan süreler silinince kalan hizmetlerle hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabiliyorsa aylık başlangıç tarihi yönetmelik değişikliğinin öncesi ve sonrası olmasına göre değişmektedir. Ölüm tarihi 5.12.2017 tarihi öncesi olanlara ölüm tarihini/hak sahibi olma niteliğinin kazanıldığı tarihi takip eden aybaşından, 5.12.2017 tarihinden sonra olanlara ise takip eden aybaşından aylık bağlanmaktadır.

Örnek-4: Sigortalı 12.10.2016 tarihinde vefat etmiş olup eşi 10.11.2016 tarihinde dul aylığı talebinde bulunmuştur. Lakin sigortalının Bağ-Kur prim borcundan dolayı aylık bağlanamamaktadır. Sigortalının 76. Madde kapsamında borcu olduğu süreler silinmiş ve kalan hizmetleriyle hak sahibine dul aylığı bağlanabilmektedir. Bu durumda hak sahibi eşin aylığı 5.12.2017 tarihini takip eden aybaşı 01.01.2018 tarihinden itibaren dul aylığı bağlanmaktadır. Bağ-Kur prim borcundan dolayı dul aylığı alamayan eş yeni düzenleme sayesinde hem prim borcundan kurtulmuş hem de 01.01.2018 tarihinden itibaren dul aylığı almaya başlamıştır.

76. madde sayesinde bazı hak sahipleri için de ölüm aylığı bağlanması için yeni fırsat doğmuş oldu.

Örnek.5 Sigortalının 01.01.2005-30.05.2005 arası 150 gün 4a hizmeti 01.10.2008-30.06.2010 arası 810 gün Bağ-Kur hizmeti 01.07.2010-02.07.2010 arası 2 gün 4a hizmeti ve 02.07.2017-30.01.2018 arası 208 gün 4b hizmeti mevcuttur. Sigortalının son 208 günlük 4b süresine ait prim borcu bulunmaktadır.  Sigortalı 30.1.2018 tarihinde vefat etmiş eşi 15.2.2011 tarihinde dul aylığı talebinde bulunmuştur. Sigortalın vefatından sonra son çalışma 4b olduğundan dul aylığı talebi 2829 sayılı kanuna göre 4b yönünden değerlendirilmektedir. Sigortalının toplam 1170 gün olduğundan 1800 günü olmadığından eşe aylık bağlanamamaktadır. 4a çalışmaları ayrı değerlendirildiği zaman da 152 gün olup 900 olmadığından aylık bağlanamamaktadır. 76. Madde kapsamında 208 gün süre borcuyla birlikte silinmesi durumunda sigortalının son statüsü 4a olmaktadır. Sigortalının 5 yılı ve 900 günü (4a ve 4b toplam 962 gün) olduğundan eşe dul aylığı bağlanabilecektir. Düzenleme sayesinde sigortalı dul aylığına kavuşacaktır. Bu durumda olan sigortalı sayısı az da olsa mevcuttur. Bu durumda olanların Kuruma tekrar başvuruda bulunmaları önem arz etmektedir. Kurum tarafından bu durumda olanların takip edilmesi bulunması ve aylık bağlanması pek mümkün değildir.

Sigortalı veya hak sahibi 76. Maddeye göre silinen sürelerini istediği zaman başvuru yaparak ihya edebilecektir. Durdurulan sürelerin tamamı başvuru tarihindeki prime esas kazanç üzerinden hesaplanıp tebliğ tarihinden itibaren üç ay içinde ödenmesi halinde geçerli olmaktadır. Kısmi ödemeler dikkate alınmamaktadır. Her ne kadar sigortalı ve hak sahipleri kısmi ödeme talep etse de bu konuda bir düzenleme yapılmamıştır. 

7143 sayılı kanunla daha önce dondurulan süreleri ihya etmek isteyen sigortalılar için önemli bir düzenleme yapılmıştır. Silinen hizmet sürelerini normal şartlarda ihya etmek istenildiğinde başvuru tarihinde geçerli olan prim tutarları üzerinden ihya hesaplaması yapılmaktaydı. 7143 sayılı kanun Resmi Gazetede yayımlandıktan sonra iki ay içerisinde ihya borçlanması için başvuranların bu borçları borcun olduğu dönem Bağ-Kur primleri esas alınarak yeniden hesaplanmakta ve bu borçlar da kanun kapsamında yeniden yapılandırılmaktadır. Böylece dondurulan süreleri 7143 sayılı kanun kapsamında ihya eden sigortalı ve hak sahipleri için çok büyük avantaj sağlamış oldu. Öyle ki yüz bin olan borç tutarları otuz bine kadar düşmektedir. Aynı zaman da ihya edilen sürelerle emekli olabilecek olan sigortalılara Ziraat Bankası aracılığıyla kredi sağlanarak sigortalının emekli olması sağlanmıştır. Uygulama 31 Temmuz itibariyle sona ermektedir. İhya yaparak emekli olan sigortalıların aylığı ihyayı ödedikleri ayı takip eden aybaşından başlamaktadır.

Ölüm aylıklarında 05.12.2017 tarihinden sonra Bağ-Kur prim borcunun ödendiği tarih aylık başlangıcını değiştirmese de ihya ile Bağ-Kur hizmetinin kazanılması durumunda aylık başlangıç tarihi ihyanın ödendiği tarihi takip eden aybaşı olmaktadır. Cemil UZUN* E-Yaklaşım / Ağustos 2018 / Sayı: 308