A-UYGULAMADAN KİMLER YARARLANACAK

İş sağlığı ve güvenliği teşvikinden kamu kurum ve kuruluşları hariç olmak üzere ondan az çalışanı bulunanlardan, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri uygulamadan faydalanacak. Uygulama 01.01.2014 tarihinden itibaren başladı. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda Devletin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini desteklemesi öngörülmüştü. İş sağlığı ve güvenliğinde Devlet teşvikini düzenleyen İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik(1) 01.01.2014 tarihinde yürürlüğe girdi.

B- İŞYERİ KRİTERLERİ

Destekten yararlanacak işyerlerinin tespitinde, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tescil edilmiş işyeri kayıtları esas alınacak.

Destekten Türkiye genelinde ondan az çalışanı bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin işverenleri faydalanacak. Çalışan sayısının ondan az olup olmadığının tespitinde:

• Aynı işverenin Türkiye genelinde birden fazla tescilli işyerinin bulunması halinde, aynı işveren tarafından 31.05.2006 tarih ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında Türkiye genelinde tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalıştırılan toplam sigortalı sayısı esas alınacak.

• İşverenden iş alan alt işverenlerce çalıştırılan sigortalılar toplam çalışan sayısına dâhil edilecek.

• İşyerinde çeşitli nedenlerle ay içinde çalışması bulunmayan ve ücret ödenmeyen sigortalılar toplam çalışan sayısına dâhil edilecek.

• Her bir ayda Kuruma verilmiş asıl ve ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısından, iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısı düşülecek.

• Ay içinde işe giren veya işten çıkan sigortalılar da sigortalı sayısına dâhil edilir.

• 05.06.1986 tarih ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler çalışan sayısının tespitinde dikkate alınmayacak.

Ayrıca işyerinin, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nün İSG-KATİP’e kayıtlı onaylanmış ve devam eden iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin verilmesine ilişkin, hizmet sunucusu ile yapılmış bir sözleşmesinin olması gerekiyor.

Destekten yararlanacak işverenlerce destekten yararlanılabilmesi için aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmesi gerekiyor(2).

C- BAŞVURU VE DESTEĞİN ÖDENME ŞEKLİ

İş Sağlığı ve GüvenliğiGenel Müdürlüğü sözleşme yapan ve ödeme kapsamında olan işyerlerinin 4. maddede belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde tespit edilmesini sağlamak amacıyla Kuruma İSG-KATİP’e erişim yetkisi sağlayacak.

Sosyal Güvenlik Kurumu, kapsama giren işverenlere sağlanan hizmetin bedelini, üçer aylık dönemler halinde hesaplayacak ve dönem sonundaki tutarları takip eden ikinci ayın sonunda işverene ödeyecek.

Örnek: 2014 Ocak ayına ait iş güvenliği teşviki Mart ayı sonu itibariyle hesap edilecek. Ancak ödeme Mayıs ayı sonundan itibaren ödenecek. Teşvikin ödeme süresi oldukça uzun.

Kuruma yasal süresi içerisinde ödenmemiş prim ve prime ilişkin borcun bulunması halinde, destek tutarları bu borca mahsup edilecek.

Destek kapsamında yer alan işverenlerce destekten yararlanmak için başvuru yapılması gerekiyor. Yapılacak başvuru ve ödeme ile ilgili uygulamaya ilişkin diğer hususlar Bakanlığın uygun görüşü doğrultusunda Sosyal Güvenlik Kurumu belirleyecek.

D- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMET BEDELLERİNİN TESPİTİ

Ondan az çalışanı bulunan işverenlere sağlanacak iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedelleri işyerinin tehlike sınıfı ve Kuruma bildirilen sigortalı sayısı ile sigortalıların çalıştıkları gün sayısı esas alınarak her bir işyeri için ayrı ayrı tespit edilecek.

(Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için sağlanacak iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedelinin sigortalı başına günlük miktarı 16 yaşından büyük sigortalılar için belirlenen prime esas kazanç alt sınırının günlük tutarının sırasıyla %1,4 ve %1,6’sı olacak. Sağlanacak iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedelinin tutarı, belirtilen %1.4 ve %1.6 yüzdelerin aylık prim ve hizmet belgesi ile bildirilen prim ödeme gün sayısı ile çarpılması suretiyle tespit edilecek. Çalışan ay içerisinde bir aydan az çalışıyorsa çalıştığı günler dikkate alınarak destek hesaplanacak.

E- DESTEK HİZMETİNİN ALINACAĞI KİŞİ, KURUM VEYA KURULUŞLAR

İşyerleri, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili destek hizmetlerini İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği uyarınca hizmet sunucusundan alacak. Bir başka deyimle ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden alacak. Ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin yanı sıra İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nce yetkilendirilmiş kişi, kurum veya kuruluşlara da destek hizmeti verilebilecek.

F- DESTEĞİN KESİLMESİ VE PARANIN İADESİ

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile Kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden veya mahkeme ilamına istinaden çalıştırdıkları sigortalıları Kuruma bildirmedikleri tespit edilen işverenler, tespitin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanılarak sağlanan destekten üç yıl süreyle faydalanamayacak ve kayıt dışı çalışanın işe başladığı aydan itibaren yapılan ödemeler Kurumca yasal faizi ile birlikte geri alınacak(3).

G- DESTEKTEN YOKSUN BIRAKILMA SÜRESİ

Birden fazla işyeri bulunan işverenlere ait işyerlerinde kayıt dışı çalışanı bulunduğunun tespiti halinde, gerek tespitin yapıldığı işyeri için, gerekse diğer işyerleri için kayıt dışı çalışanın işe başladığı aydan itibaren yapılan ödemeler Kurumca yasal faizi ile birlikte geri alınacak. Söz konusu işverenler tespitin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanılarak sağlanan destekten üç yıl boyunca yararlanamayacak.

III- 10’DAN FAZLA ÇALIŞANI BULUNAN ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA YER ALAN İŞYERLERİNE GETİRİLEN TEŞVİK

A- KİMLER YARARLANACAK

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 04.04.2015 tarihli ve 6645 sayılı Kanun ile getirildi. Teşvik, çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 10’dan fazla çalışanı bulunan işyerlerini kapsıyor.

B- TEŞVİK NASIL UYGULANACAK

Teşvikten bir işyerinin yararlanabilmesi için işyerinin;

• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında çok tehlikeli sınıfta yer alması,
• 10’dan fazla çalışanı bulunması,
• 3 yıl içinde ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmemiş olması, gerekiyor.

İşyerlerinde çalışanların işsizlik sigortası işveren payı, teşvik olarak bir sonraki takvim yılından geçerli olmak üzere ve üç yıl süreyle %1 olarak alınacak. Türkiye genelinde birden fazla kayıtlı çok tehlikeli sınıfta yer alan işyeri bulunan işverenin çalıştırdığı toplam çalışan sayısı esas alınacak. Örneğin çok tehlikeli işyerleri olmak koşulu ile İstanbul’da 5 işçi, Adıyaman’da 3 işçi ve Malatya’da 4 işçi çalıştıran bir işveren bu teşvikten yararlanabilecek. Dolayısıyla bu düzenleme teşvikten yararlanacak işveren sayısını artıracaktır.

Mevcut durumda işverenler yüzde 2 oranında işsizlik sigortası primi ödüyor. Getirilen teşvik uygulaması ile işverenlerin ödedikleri işsizlik sigortası işveren payında indirime gidiliyor. işverenlerin ödeyeceği işsizlik sigortası primi yüzde 1’e düşürülüyor. Dolayısı ile işverenin ödeyeceği işsizlik sigortası işveren payı prim miktarı yüzde 50 azalmış olacak(4).

C- TEŞVİK HANGİ HALLERDE KESİLECEK  

Ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmesi halinde takip eden aydan itibaren bu teşvik uygulamasına son verilecek. İşverenler öngörülen şartları tekrar sağlamaları ve talepleri halinde bu teşvikten yeniden yararlanacaklar. Teşvikten yararlanan işverenlerden; iş kazalarını bildirmeyenler, iş kazasının meydana geldiği tarihten itibaren yararlandıkları primleri yasal faizi ile birlikte geri ödeyecekler ve bu teşvikten beş yıl süre ile yararlanmaları yasaklanacak. Haklarında yasaklama kararı verilen tüzel kişilerin şahıs şirketi olması halinde, şirket ortaklarının tamamı hakkında; sermaye şirketi olması halinde ise sermayesinin yarısından fazlasına sahip olan gerçek veya tüzel kişi ortaklar hakkında yasaklama kararı verilecek. Haklarında yasaklama kararı verilenlerin gerçek veya tüzel kişi olması durumuna göre; ayrıca bir şahıs şirketinde ortak olmaları halinde bu şahıs şirketi hakkında da, sermaye şirketinde ortak olmaları halinde ise sermayesinin yarısından fazlasına sahip olmaları kaydıyla bu sermaye şirketi hakkında da aynı şekilde yasaklama kararı verilecek. Arif TEMİR Yaklaşım / Mart 2018 / Sayı: 303