Bilindiği üzere VUK’nun 176’ncı maddesi defter tutma bakımından tüccar sınıflarını, 177- 178 inci maddeleri birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutma hadlerini, 179–180-181’nci maddeleri ise sınıf değiştirme konularını düzenlemiştir.

Vergi Usul Kanununda yer alan maktu hadler ile asgari ve azami miktarları belirtilmiş olan para ile ödenecek ceza miktarları her yıl Kanunun Mükerrer 414’üncü maddesinin üçüncü fıkrası hükmü doğrultusunda belirlenerek yayınlanan tebliğ ile ilan edilmektedir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı; 24.11.2022 tarih 32023 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 542) ile 2022 yılı için yeniden değerleme oranını %122,93 (yüz yirmi iki virgül doksan üç) olarak tespit etmiştir.

Vergi Usul Kanununun 176 ncı maddesinde “I inci sınıf tüccarlar, bilanço esasına göre, II nci  sınıf tüccarlar, işletme hesabı esasına göre, defter tutarlar.” hükmü yer almaktadır. I inci sınıfa dahil tüccarlara ilişkin 177 nci maddenin (1-3) fıkralarında yer alan hadlerinde yer aldığı VUK genel tebliği ise henüz yayımlanmamıştır.

2023 yılında gerçek kişi tacirler tarafından tutulacak defterlerin tespitinde; 2022 yılında içinde bulunulan sınıf dikkate alınarak, faaliyet dönemi iş hacimleri ile aynı yıl içinde (Aralık ayında) yayımlanan 01.01.2023 tarihinden geçerli olan hadlerin kıyaslanması gerekmektedir.

Yeni yılda kullanılacak defterlerin açılış onaylarının, aralık ayı sonuna kadar yaptırılması zorunluluğu nedeniyle sürenin azalması dikkate alınarak, tutulacak defterlerin belirlenmesinde ihtiyaç duyulacak 01.01.2023 tarihinden itibaren uygulanacak, VUK. Md. 177 – Bilanço esasına göre defter tutma hadleri, VUK’nun Mük. 414 üncü maddesi doğrultusunda;

olarak hesaplanmıştır.

Cumhurbaşkanı, VUK’nun mük. 414 üncü maddesine göre tespit edilen maktu had ve miktarları yarısına kadar artırmaya veya indirmeye yetkilidir.

Cezalı işlemlerle karşılaşılmaması bakımından 2023 faaliyet döneminde gerçek kişi tacirler tarafından tutulacak defterlerin belirlenmesinde; ekte yer alan tüccar sınıfları, defter tutma hadleri, sınıf değiştirmeye ilişkin açıklamalar ve özelge örneklerinin dikkate alınmasında yarar bulunmaktadır.

2022 yılında mükelleflerin Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre işletme hesabı esası ve bilanço esasına göre sınıf değiştirmede dikkate almaları gereken hadler

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 176’ncı maddesinde tüccarlar defter tutma bakımından ikiye ayrılmış; I’nci Sınıf Tüccarların Bilanço Esasına göre, II’nci Sınıf Tüccarların ise İşletme Hesabı Esasına göre defter tutacakları belirtilmiştir.

Hangi mükelleflerin I’inci Sınıf Tüccar ya da II’nci Sınıf Tüccar sayılacağı, sınıfların tespitine ilişkin hadler ve sınıflar arasındaki geçişe ilişkin düzenlemelere, VUK’nun 177-181’inci maddeleri arasında yer verilmiştir.

İşletme hesabı esası ve bilanço esasına göre defter tutma ayrımına ilişkin hadler, Vergi Usul Kanunu Tebliğleri ile yayımlanmaktadır. 2020¹, 2021² ve 2022³ yılları için belirlenmiş olan bu hadler aşağıdaki gibidir.

¹ 27.12.2019 tarihli ve 30991 (2. Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 490 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği’nde belirlenen tutarlar
² 29.12.2020 tarihli ve 31349 (1. Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 522 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği’nde belirlenen tutarlar
³ 21.12.2021 tarihli ve 31696 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 534 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği’nde belirlenen tutarlar

Önceki yıllarda uygulamada görülen görüş farklılıklarından dolayı işletme hesabı esası ve bilanço esasına göre defter tutma ve sınıf değiştirmede Vergi Usul Kanunu Tebliğlerinde yer alan hangi yıla ilişkin had ve tutarların dikkate alınması gerektiğine ilişkin tereddütlerin giderilmesini teminen Gelir İdaresi Başkanlığı’ndan Birliğimizce görüş istenilmiştir.

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından Birliğimize gönderilen 28.08.2019 tarihli ve E.121077 sayılı yazıda; 2020 yılına ilişkin tüccar sınıfının (tutulacak defter türünün) belirlenmesi açısından 2019 yılı faaliyetlerine ilişkin iş hacminin, Vergi Usul Kanunu’nun 177 nci maddesine ilişkin olarak 01/01/2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere mezkur Kanunun mükerrer 414 üncü maddesi kapsamında yayımlanacak hadlerle kıyaslanması gerektiği açıklanmıştır.

Buna göre; öteden beri işletme hesabı esasında defter tutmakta olan bir mükellefin 2022 yılında tutması gereken defterlerin tespitinde 2021 yılı alış, satış ve gayrisafi iş hasılatı tutarları 2022 yılı için yayımlanan 534 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile açıklanan ve 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan hadler ile karşılaştırılarak karar verilmelidir.

Vergi Usul Kanunu’nun düzenlemeleri, ilgili Tebliğlerde açıklanan tutarlar ve GİB yazısı dikkate alınmak suretiyle 2022 yılında I’nci ve II’nci sınıf tüccarların sınıf değiştirmede dikkate almaları gereken hadlere ilişkin olarak aşağıdaki tablolar düzenlenmiştir.