506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda yer alan zamanaşımı ve hak düşürücü sürelere ilişkin hükümler ayrı ayrı açıklanmıştır. Buna göre;
1) Gelir ve Aylıklar Açısından;
01.10.2008 öncesinde; iş kazalarıyla meslek hastalıkları ve ölüm sigortalarından hak kazanılan gelir ve aylıklar 5 yıl içinde istenmezse zamanaşımına uğrar ve istendiği tarihi takip eden aybaşından itibaren başlar.
01.10.2008 tarihinden sonra ise; iş kazası, meslek hastalığı, vazife malûllüğü ve ölüm hallerinde bağlanması gereken gelir ve aylıkların 5 yıl içinde istenmeyen kısmı zamanaşımına uğrar. (5 yıldan daha uzun bir süre sonra istenmişse 5 yılı geçen kısmı zamanaşımına uğrar.)
01.10.2008 öncesinde, bu tarihten sonra da olduğu gibi, kısa vadeli sigorta kollarından kazanılan diğer haklar, hakkın doğduğu tarihten itibaren beş yıl içinde istenmezse düşer. Ancak, 1.10.2008 tarihinden sonrası için ölüm sigortasından kazanılan diğer haklar da, hakkın doğduğu tarihten itibaren beş yıl içinde istenmezse düşer.
2) Kurum Alacakları Açısından;
- a)12.1993 tarihi öncesine ilişkin olanlar için 10 yıllık,
- b)12.1993- 06.07.2004 tarihleri arasına ilişkin olanlar için 5 yıllık,
- c)07.2004-01.10.2008 tarihleri arasına ilişkin olanlar için 10 yıllık,
- d)10.2008 tarihinden sonrasına ilişkin olanlar için 10 yıllık zamanaşımı süresi uygulanmaktadır.
3) İdari Para Cezaları Açısından
- a)05.1993- 06.08.2003 tarihleri arasına ilişkin olanlar için 10 yıllık,
- b)08.2003-01.10.2008 tarihleri arasına ilişkin olanlar için 5 yıllık,
- c) 10.2008 tarihinden sonrasına ilişkin olanlar için ise 10 yıllık zamanaşımı söz konusudur.
5510 sayılı Kanun’un 93. maddesinin ikinci fıkrasında; Kurum’un prim ve diğer alacaklarının ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak on yıllık zamanaşımına tâbi olduğu belirtilmektedir. Aynı fıkrada farklı durumlar için zamanaşımının hangi tarihten itibaren başlayacağı açıklanmaktadır. Ancak, burada Kurum’un prim ve diğer alacaklarının, denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden doğmuş ise rapor tarihinden itibaren, zamanaşımının on yıl olarak uygulanacağı ifade edilmektedir. Bu durum ise aynı tarihte doğan iki alacağın zamanaşımı süresinin farklı olmasına sebep olmaktadır.
Pirim ve diğer alacaklar için dikkate alınması gereken zamanaşımı tarihleri
Sonuç olarak, İzmir 11. İş Mahkemesi tarafından verilen 17.7.2012 gün ve E:2012/134-K:2012/168 sayılı karar uyarınca da işverenden 2001 dönemi ile ilgili talep edilen SGK primi ÖİV ile ilgili olarak kurum tarafından 01.02.2012 tarihinde tebliğ edilen ödeme emri zamanaşımına uğradığı için iptal edilmiştir. Mahkeme kararının gerekçesi 6183 sayılı kanunun 103. maddesine dayandırılmıştır. Söz konusu madde hükmü gereğince 5 yıl içerisinde kamu alacağının takip ve tahsilinin gerekeceği bu nedenle idare tarafından 5 yıl içerisinde tahsil edilmeyen amme alacağı zamanaşımına uğrar.[1]
----------------
[1] ALPASLAN Mustafa- KAYA Eda- ALPASLAN Nazlı Gaye- Ödeme Emri, Ekim 2017-İzmir
Zamanaşımı borçları “eksik borç” olacak!
Zamanaşımına uğramış olan alacak, borçluluk niteliğini sona erdirmeyecek; "eksik bir borç" haline dönüştürecek. Yani, borcun takibi yapılmasa da borçlu sistemde görülmeye devam edilecek; borçlar ortadan kaldırmadığından bu kişiler SGK’ya karşı borçlu sayılacak.
Bu nedenle zamanaşımına girmiş borçlar;
- SGK’ya verilecek borcu yoktur yazılarında veya yapılacak borç sorgulamalarında,
- SGK tarafından uygulanan teşvik, destek ve indirimlerde,
- Primlerini kendileri ödeyen sigortalıların sağlık hizmetlerinden yararlanılmasında,
- KDV Mahsubu ile prim ödenmesinde kullanılan “Borç Döküm Formunda”, borç olarak dikkate alınacak.
İhale konusu veya özel bina inşaatlarında yapılan araştırma işlemi sonucunda saptanan fark işçilik borçlarının işverene tebliği üzerine söz konusu borçların işverence zamanaşımına girdiği ile ilgili itiraz edilmese bile, bu borçlar ödenmeden ihale konusu işlerde teminatın iadesi ve özel bina inşaatlarında ise iskân için ilişiksizlik belgesi verilmeyecek. İbrahim Işıklı