I- GİRİŞ
5510 sayılı Kanun hazırlanırken bütün sigortalılar arasında norm birliği sağlanması amaçlanmıştı ancak bazı sigortalıların çalışma şartları, statüleri gereği pozitif ayrımcılık yapılarak kolay sigortalılık oluşturuldu. Kolay sigortalılıkta maksat; daha az prim ödenerek tam sigortalılık sağlamaktır. www.ozdogrular.com
Yazımızda kolay sigortalılığın kimler için ve nasıl uygulandığı konusu izah edilecektir.
II- KOLAY SİGORTALILIK KİMLERİ KAPSAR?
Kolay sigortalılık aşağıdaki sigortalılar için uygulanır.
A- TARIM VEYA ORMAN İŞLERİNDE HİZMET AKDİYLE SÜREKSİZ OLARAK ÇALIŞANLAR
Bu sigortalılık daha önce tarım SSK’lılık olarak adlandırılmıştı. Tarım SSK’lığı düzenleyen 2926 sayılı Kanun 5510 sayılı Kanunla iptal edilmiş ve Tarım SSK’lılık kaldırılmıştı. 6111 sayılı Kanun’un 51. maddesiyle Kanun’a 01.03.2011 tarihinden itibaren ek 5. madde ilave edilmiş ve yeniden uygulanmasına başlanılmıştır. Bu madde ile kamu idarelerinde tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışanlar hariç olmak üzere tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışanlar 4-1(a) kapsamında sigortalı sayılmıştır.
1- Sigortalılık Şartları
Kanun’un ek 5. maddesine göre tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışıp 01.03.2011 tarihinden itibaren sigortalı olmak için müracaat edenlerin bu kapsamda sigortalı sayılabilmesi için;
- Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamında çalışmaması,
- İsteğe bağlı sigortalı veya isteğe bağlı iştirakçi olmaması,
- 506 sayılı Kanun’un geçici 20. maddesi kapsamında sigortalı olmaması,
- Kendi sigortalılıklarından dolayı Kanun ile 506 sayılı Kanun’un geçici 20. maddesine göre gelir veya aylık almaması,
- 2925 sayılı Kanun’a göre sigortalı sayılmaması,
- 18 yaşını doldurmuş olması
şartları aranacaktır.
2- Başvuru İşlemi
Bu şartları taşıyanlardan tarım işlerinde süreksiz çalışanlar “Tarım İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi”ni sürekli ikametlerinin bağlı bulunduğu muhtarlık ile ikamet ettikleri veya çalıştıkları il ya da ilçede bulunan tarım müdürlüklerine onaylatıp, sürekli ikametlerinin bağlı olduğu veya çalıştıkları sosyal güvenlik il müdürlüğüne ya da sosyal güvenlik merkezine müracaat edecekler, sigortalılıkları da müracaat ettikleri tarih itibariyle başlatılacaktır. Orman köylülerinden Kanun’un ek 5. maddesine göre sigortalı olmak isteyenler “Orman İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi”ni sürekli ikametlerinin bağlı bulunduğu muhtarlık ile sürekli ikametlerinin bulunduğu veya çalıştıkları yerin bağlı olduğu çevre ve orman il müdürlükleri ya da orman bölge müdürlüğü, işletme şeflikleri veya kalkındırma kooperatiflerine onaylatıp sürekli ikametlerinin bağlı olduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’ne ya da sosyal güvenlik merkezine müracaat ederek sigortalılıkları başlatılacaktır. Ayrıca bu kapsamdaki sigortalılar başvuru belgesi ile birlikte işin kooperatife ya da köy tüzel kişiliğine verilmesi halinde kooperatif ya da köy tüzel kişiliği ile Çevre ve Orman Bakanlığı’nın ilgili birimi arasında yapılan sözleşme ile kooperatif üyelerini ya da köy tüzel kişiliğince çalıştırılacakların listesini, köylülerle yapılması halinde ise sözleşmeyi ekleyeceklerdir. www.ozdogrular.com
Kamu idarelerinin tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalıştırılanlar Kanun’un 4-1(a) bendine tabi sigortalı sayıldıklarından ek 5. madde hükümleri bu sigortalılar için uygulanmayacaktır.
3- Sona Ermesi
Kanun’un ek 5. maddesine göre tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanların sigortalılığı;
- 4. maddeye istinaden sigortalı olarak çalışmaya başlamaları halinde çalışmaya başladıkları tarihten,
- Sigortalılıklarını sona erdirme talebinde bulunanların talep tarihinden,
- Prim borcu bulunanlardan talepte bulunanların primi ödenmiş son günden,
- Gelir ya da aylık talebinde bulunanların aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden,
- Ölen sigortalının ölüm tarihinden
itibaren sona erdirilecektir.
Kanun’un ek 5. maddesi kapsamındaki sigortalılığı 4. maddeye göre çalışması nedeniyle sona erenlerin ek 5. maddeye tabi sigortalılığı zorunlu çalışmalarının sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren kendiliğinden başlatılacaktır. Bunlardan ayrıca “Tarım İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi” veya “Orman İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi” alınmayacaktır.
B- ŞEHİR İÇİ TOPLU TAŞIMA ARAÇLARINDA ÇALIŞANLAR
5510 sayılı Kanun’un ek 6. maddesinde belirtilen sigortalılardandır.
1- Sigortalılığın Şartları
6111 sayılı Kanun’un 51. maddesiyle Kanun’a eklenen ek 6. madde ile 01.03.2011 tarihinden itibaren ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarında çalışanlar ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanların kendileri tarafından 30 gün üzerinden prim ödemelerine imkan sağlanmış olup, bu madde kapsamında ödenen primler 4-1(a) bendi kapsamında sigortalılık sayılacaktır.
Kanun’un 4-1(a) bendi kapsamında tam süreli çalışanlar, uzun vadeli sigorta kollarına tabi olan sigortalılar, (b) ve (c) bentlerine tabi sigortalılar, isteğe bağlı sigortalılar, 506 sayılı Kanun’un geçici 20. maddesi kapsamındaki sigortalılar ile kendi sigortalılıklarından dolayı gelir veya aylık almakta olanlar, ek 6. madde kapsamında sigortalı sayılmayacaklardır. Aylık alan sigortalılar ek 6. madde kapsamında sigortalı olamayacaklarından, bunlar hakkında Kanun’un sosyal güvenlik destek primine ilişkin hükümleri de uygulanmayacaktır. Ticari taksi, dolmuş ve diğer toplu taşıma araçları sahiplerinin yanında ücret karşılığında tam süreli çalışanlar 4-1(a) kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar. Hizmet akdine tabi çalıştıkları taksi, dolmuş ve diğer toplu taşıma araçlarında ay içinde 10 günden az çalışmaları bulunanlar Kanun’a 01.03.2011 tarihinden itibaren eklenen ek 6. madde ile 4-1(a) kapsamında sigortalı sayılacaklar, bu durumdaki sigortalılar 30 gün süre ile primlerini kendileri ödeyeceklerdir. www.ozdogrular.com
2- Sigortalılığın Başvurusu
Kanun’un ek 6. maddesi kapsamında sigortalı olmak isteyenler “Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi” ve araç sahibiyle şoför arasında imzalanan kısmi süreli iş sözleşmesi ile şoförlük mesleğini yaptıkları ilin sosyal güvenlik il müdürlüğüne ya da sosyal güvenlik merkezine müracaat edeceklerdir. Şoförün ay içerisinde birden fazla toplu taşıma aracı sahibinin yanında çalışması veya yeni bir toplu taşıma aracı sahibiyle çalışmaya başlaması halinde, her bir araç sahibiyle yapmış olduğu kısmi süreli iş sözleşmeleri SGK verilecektir. Ancak, ay içerisinde her bir sözleşme için ayrı ayrı prim ödenmeyecek, yalnızca 30 gün prim alınacaktır. Ticari araç sahipleri tarafından 10 günden az çalıştırılan şoförlerin ek 6. madde kapsamında sigortalı sayılması durumunda 10 günden az çalışılan süre için ticari araç sahibi tarafından başka bir bildirim yapılmayacaktır.
“Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi”nde toplu taşıma aracı sahibinin (taksi, dolmuş ve diğer toplu taşıma araçları) ay içinde 10 günden az çalıştırdığı sigortalıya ilişkin beyanı ile ek 6. madde kapsamında sigortalı olacak kişinin beyanı bulunacak, söz konusu bildirge ayrıca toplu taşıma aracı sahibinin bağlı olduğu oda (şoförler odası, minibüsçüler odası, otobüsçüler odası ve diğer) ya da meslek kooperatiflerince onaylanacaktır. Toplu taşıma aracı sahibinin beyanı ve bağlı olduğu odanın onayının bulunmadığı bildirgeler işleme alınmayacaktır. www.ozdogrular.com
3- Sona Ermesi
Şehir içi toplu taşıma aracındaki çalışanların sigortalılığı;
- 4. maddeye istinaden sigortalı olarak çalışmaya başlamaları halinde çalışmaya başladıkları tarihten,
- Sigortalılıklarını sona erdirme talebinde bulunanların talep tarihinden,
- Gelir ya da aylık talebinde bulunanların aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden,
- Ölen sigortalının ölüm tarihinden
itibaren sona erdirilecektir. www.ozdogrular.com
C- GÜZEL SANATLARDA ÇALIŞAN SANATÇILAR
Şehir içi toplu taşıma aracındaki çalışanlara sağlanan sigortalılık ile aynı maddede 5510 sayılı Kanun’un ek 6. maddesinde düzenlenmiştir.
1- Sigortalılığın Şartları
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılanlardan ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanların kendileri tarafından 30 gün üzerinden prim ödemelerine imkan sağlanmış olup, bu madde kapsamında ödenen primler 4-1(a) bendi kapsamında sigortalılık sayılacaktır.
Kanun’un 4-1(a) bendi kapsamında tam süreli çalışanlar, uzun vadeli sigorta kollarına tabi olan sigortalılar, (b) ve (c) bentlerine tabi sigortalılar, isteğe bağlı sigortalılar, 506 sayılı Kanun’un geçici 20. maddesi kapsamındaki sigortalılar ile kendi sigortalılıklarından dolayı gelir veya aylık almakta olanlar, ek 6. madde kapsamında sigortalı sayılmayacaklardır. Aylık alan sigortalılar ek 6. madde kapsamında sigortalı olamayacaklarından, bunlar hakkında Kanun’un sosyal güvenlik destek primine ilişkin hükümleri de uygulanmayacaktır. www.ozdogrular.com
2- Sigortalılığın Başvurusu
Kanun’un ek 6. maddesi kapsamında sigortalı olmak isteyenler “Sanatçı Olarak Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi” ve sanatçı ve işvereni arasında imzalanan kısmi süreli iş sözleşmesi ile ikamet edilen ilde bulunan sosyal güvenlik il müdürlüğüne ya da sosyal güvenlik merkezine müracaat edeceklerdir. İşveren ile çalışanın bağlı olduğu meslek birliği veya sendika ya da Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın merkez veya taşra birimleri tarafından onaylanmamış “Sanatçı Olarak Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi” işleme alınmayacaktır. Kanun’un ek 6. maddesi kapsamındaki sigortalıların ay içerisinde birden fazla işverenin veya ek 6. madde kapsamında yeni bir işveren yanında çalışmaya başlamaları halinde, her bir işverenle yapmış oldukları kısmi süreli iş sözleşmeleri SGK ayrı ayrı verilecek, ancak ay içerisinde her bir sözleşme için prim ödenmeyip yalnızca 30 gün prim ödenecektir. www.ozdogrular.com
3- Sona Ermesi
Sanatçıların sigortalılığı;
- 4. maddeye istinaden sigortalı olarak çalışmaya başlamaları halinde çalışmaya başladıkları tarihten,
- Sigortalılıklarını sona erdirme talebinde bulunanların talep tarihinden,
- Gelir ya da aylık talebinde bulunanların aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden,
- Ölen sigortalının ölüm tarihinden
itibaren sona erdirilecektir.
D- GELİR VERGİSİNDEN MUAF KADIN SİGORTALILAR
5510 sayılı Kanun’un geçici 16. maddesinin üçüncü fıkrasında 6111 sayılı Kanun’un 50. maddesiyle yapılan düzenlemeyle getirilmiş bir haktır.
1- Sigortalılığın Şartları
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde belirtilen vergiden muaf işleri hizmet akdiyle herhangi bir işverene tabi olmaksızın sürekli ve kazanç getirici nitelikte yaptıklarını vergi dairelerinden alacakları yazılar ya da SGK denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından düzenlenen raporlar ile tespit ettiren kadınlar isteğe bağlı sigortalı olarak primlerini her yıl birer puan artırılmak suretiyle ödeyebileceklerdir. www.ozdogrular.com
2- Sigortalılığın Başvurusu
Bu düzenleme ile 01.10.2008 tarihinden önce kayıt ve tescili yapılan isteğe bağlı sigortalılar ile 25.02.2011 tarihinden itibaren tescilleri yapılan kadınların bu madde kapsamında prim ödemek istemeleri durumunda vergiden muaf işleri 01.10.2008 tarihinden önce veya sonra yaptıkları araştırılmayacak, vergiden muaf işleri yaptıklarını belgelemeleri halinde isteğe bağlı sigortalılık talep tarihini takip eden günden itibaren başlatılacaktır. Ancak, 6111 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden önce talepte bulunup 01.10.2008 tarihinden sonra vergiden muaf işleri yapmaları nedeniyle sigortalılıkları başlatılmayanlardan yeniden talep alınacaktır.
3- Sona Ermesi
Gelir vergisinden muaf olup sanatçıların sigortalılığı;
- 4. maddeye istinaden sigortalı olarak çalışmaya başlamaları halinde çalışmaya başladıkları tarihten,
- Sigortalılıklarını sona erdirme talebinde bulunanların talep tarihinden,
- Gelir ya da aylık talebinde bulunanların aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden,
- Ölen sigortalının ölüm tarihinden
itibaren sona erdirilecektir.
III- KOLAY SİGORTALILIĞIN PRİM ÖDEME UYGULAMASI
Kolay sigortalılıkta prim ödeme miktarı şu şekilde hesaplanır. www.ozdogrular.com
A- TARIM VEYA ORMAN İŞLERİNDE HİZMET AKDİYLE SÜREKSİZ OLARAK ÇALIŞANLAR
Kanun’un ek 5. maddesine göre tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışanlar için ay 30 gün, yıl ise 360 gün olarak dikkate alınacaktır. Süreksiz tarım sigortasına müracaat eden sigortalılar 01.03.2011 tarihinden itibaren Kanun’un 82. maddesine göre belirlenen prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak kaydıyla sigortalı tarafından belirlenen günlük kazancın otuz katının % 34,5’i oranında prim ödeyeceklerdir. Primin % 20’si malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, % 12,5’i genel sağlık sigortası, % 2’si iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası primi olacaktır.
01.01.2013-30.06.2013 tarihleri arasında;
Aylık kazanç alt sınırına göre: 32,62 TL x 20 x % 34,5 = 225,08 TL
Aylık kazanç üst sınırına göre: 212,03 TL x 20 x % 34,5 = 1.463,01 TL
B- KANUN’UN EK 6. MADDESİNE GÖRE SİGORTALI OLANLAR (ŞEHİR İÇİ ULAŞIM ŞOFÖR VE SANATÇILAR)
Kanun’un ek 6. maddesine göre sigortalı olacaklar 01.03.2011 tarihinden itibaren 82. maddeye göre belirlenen prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak kaydıyla sigortalı tarafından belirlenen günlük kazancın otuz katının % 32,5’i oranında prim öderler. Bu prim oranının % 20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, % 12,5’i genel sağlık sigortası primidir. Bu sigortalılardan 4447 sayılı Kanun’a tabi olmak isteyenler % 3 sigortalı ve işveren hissesi oranındaki işsizlik sigortası primi de ödeyebilirler. İşsizlik sigortası priminin ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmemesi halinde o aya ait işsizlik sigortası primi ödeme hakları düşer.
01.01.2013-30.06.2013 tarihleri arasında işsizlik sigortası primi ödemek istemeyenler;
Aylık kazanç alt sınırına göre: 32,62 TL x 20 x % 32,5 = 212,03 TL,
Aylık kazanç üst sınırına göre: 212,03 TL x 20 x % 32,5 = 1.378,20 TL,
01.01.2013-30.06.2013 tarihleri arasında işsizlik sigortası primi ödeyecekler,
Aylık kazanç alt sınırına göre: 32,62 TL x 20 x % 35,5 = 231,60 TL,
Aylık kazanç üst sınırına göre: 212,03 TL x 20 x % 35,5 = 1.505,41 TL
ödeyeceklerdir. www.ozdogrular.com
C- GELİR VERGİSİNDEN MUAF KADIN SİGORTALILAR
5510 sayılı Kanun’un geçici 16. maddesine göre sigortalı olan isteğe bağlı kadın sigortalılar;
01.01.2013 ila 30.06.2013 tarihleri arasında; 32,62 TL x 20 x % 32 = 208,77 TL*,
01.07.2013 ila 31.12.2013 tarihleri arasında; 34,05 TL x 20 x % 32 = 217,92 TL
prim ödeyeceklerdir. www.ozdogrular.com
IV- SONUÇ
Kolay sigortalılık uygulaması prim ödenecek gün sayısı her yıl bir puan arttırılacak uygulanacaktır. Buna göre ileride herhangi bir düzenleme olamaması halinde 2023 yılında 30 gün ödemeleri halinde 30 gün kazanacaklardır. Kolay sigortalılıkta gaye; çalışma statülerine göre kişileri kayıt içine almaktır.
Ersin UMDU*
Yaklaşım
*Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.