I- GİRİŞ
Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanacak olanların 506 ve 5510 sayılı Kanunlardaki kolay emeklilik ile ilgili düzenlemesi, makalemizin konusu olup, bu kapsamda özürlüler için vergi indirimi uygulaması ile ilgili vergi boyutu ve alınması gerekli olan sağlık kurulu raporu hususunda açıklamalarda bulunulacaktır.
II- ÖZÜRLÜLER İLE İLGİLİ VERGİ İNDİRİMİNDEN YARARLANMA UYGULAMASININ SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATI AÇISINDAN İNCELENMESİ
506 sayılı Kanun’un 60. maddesinin C-b1 fıkrasına göre; Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılardan ilgili mevzuatı uyarınca;
I. derece sakatlığı olanlar, yaşları ne olursa olsun en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün,
II. derece sakatlığı olanlar, yaşları ne olursa olsun en az 18 yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4000 gün
III. derece sakatlığı olanlar, yaşları ne olursa olsun en az 20 yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4400 gün, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar. Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanması dolayısıyla yaşlılık aylığına hak kazanarak yaşlılık aylığı alanlar Kurumca kontrol muayenesine tabi tutulabilir.
506 sayılı yasanın geçici 87.2 maddesi ile 5510 sayılı yasanın geçici 10. maddesinde sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden faydalanacakların işe giriş tarihleri itibariyle emekli olacakları tarihlerin kademeleri düzenlenmiştir.
a) 06.08.2003 tarihinde; 12 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi bulunanlar hakkında, sakatlık derecesi ne olursa olsun, 15 yıl ve 3600 gün, ab: 01.10.2008 tarihinden önce sigortalı olanlardan, I. derece sakat olanlar hakkında 15 yıl ve 3600 gün,
b) 07.08.1991 ile 06.08.1994 tarihleri arasında işe girenlerden; II. derece sakatlığı olanlar için 15 yıl 8 ay sigortalılık süresi ve 3680 gün, III. derece sakatlığı olanlar 16 yıl sigortalılık süresi ve 3760 gün,
c) 07.08.1994 ile 06.08.1997 tarihleri arasında işe girenlerden II. derece sakatlığı olanlar 16 yıl 4 ay sigortalılık süresi ve 3760 gün, III. derece sakatlığı olanlar 17 yıl sigortalılık süresi ve 3920 gün,
d) 07.08.1997 ile 06.08.2000 tarihleri arasında işe girenlerden II. derece sakatlığı olanlar 17 yıl sigortalılık süresi ve 3840 gün, III. derece sakatlığı olanlar 18 yıl sigortalılık süresi ve 4080 gün,
e) 07.08.2000 ile 06.08.2003 tarihleri arasında işe girenlerden II. derece sakatlığı olanlar 17 yıl 8 ay sigortalılık süresi ve 3920 gün, III. derece sakatlığı olanlar 19 yıl sigortalılık süresi ve 4240 gün,
f) 06.08.2003 ile 01.10.2008 tarihleri arasında işe girenlerden, II. derece sakatlığı olanlar 18 yıl sigortalılık süresi ve 4000 gün, III. derece sakatlığı olanlar 20 yıl sigortalılık süresi ve 4400 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar. www.ozdogrular.com
01.10.2008 tarihinden itibaren sigortalı olanların, sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yaralanmaları 5510 sayılı Yasa’nın 28. maddesinde düzenlenmiştir. Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce, çalışma gücündeki kayıp oranının;
—60 olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 15 yıldan beri sigortalı olmaları ve 3960 gün,
- % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,
- % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaş şartları aranmaksızın yaşlılık aylığına hak kazanırlar.
III- ÖZÜRLÜLER İLE İLGİLİ VERGİ İNDİRİMİNDEN YARARLANMA UYGULAMASININ VERGİ MEVZUATI AÇISINDAN İNCELENMESİ
A- SAKATLIK İNDİRİMİ DÜZENLEMESİ
aa- 193 sayılı gelir vergisi kanunun 31. maddesinde sakatlık indirimi düzenlenmiştir. Buna göre çalışma gücünün;
asgari %80 ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı 1.derece sakat, asgari %60 ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı 2. derece sakat, asgari %40 ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı 3.derece sakat, sayılır.
ab- Özürlülük ölçütü, sınıflandırılması ve özürlüler için verilecek sağlık kurulu raporları hakkındaki yönetmelik[1]3 14.01.2012 tarihinde yayınlanmış ve 16.12.2010 tarih 27787 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan eski yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır. www.ozdogrular.com
Bu yönetmeliğe göre;
1- Özür oranı %50 ve üzeri olanlara ağır özürlü denir.
2- Özürlü sağlık kurulunda iç hastalıkları, göz, kbb, genel cerrahi veya ortopedi, nöroloji ve ruh sağlığı uzmanının bulunması gerekir.
3- Özürlü sağlık kurulu raporunun sonuç bölümünde ağır özürlü kısmında evet veya hayır mutlaka belirtilir boş bırakılmaz.
4- Gerekirse rapor süreleri düzenlenebilir.
5- Özürlü sağlık kurulu raporları başvuru tarihinden itibaren 20 gün içinde sonuçlandırılmalıdır.
6- Özürlü sağlık kurulu raporunu özür grubu birden fazla işaretlenir ancak boş bırakılamaz.
Kişinin birden fazla özrü varsa Balthazard formülü ile özür oranı birleştirilerek tek özür oranı belirlenir. Balthazard formülü ile ilgili tablo yönetmelik ekinde mevcuttur. Tablodan iki özrü birleştirmek için büyük değer tablonun dikey sol kenarına konup tablonun altındaki küçük değerle kesişme noktası iki özrün birleşiminden kaynaklanan özür oranını göstermektedir.
Kişinin birden fazla özrünün tek hale getirilmesi tablo olmaksızın şu şekilde hesaplanabilir. Özür oranları ayrı ayrı hesaplanan hizmet erbaplarının özür oranlarını sıraya konarak yüksek oran 100 den çıkartılır, kalan sayı ikinci sıradaki özür oranıyla çarpılıp 100 e bölünür, çıkan sayı en yüksek özür oranı ile toplanır.
ÖRNEK:
%40, %30,%20 gibi üç değişik özür olduğunu varsayalım.
—40 ile %30 unun birleştirilmesi
100–40 = 60
60x30/100 = 18
40+18 = %58 (%40 ve %30’luk iki özür oranının birleştirilmesi)
- % 58 ile % 20 sinin birleştirilmesi
100–58 = 42
42x20/100 = 8,4
58+8,4=%66 (%40,%30,%20’lik üç özür oranının birleştirilmesi)
B- MÜRACAAT VE YAPILACAK İŞLEMLER
— Öncelikle çalışanın, çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge ile nüfus cüzdanı fotokopisi ve 3 adet fotoğrafı ekleyerek, Vergi Dairesi Müdürlüğü’ne yazacakları dilekçeyle müracaat etmelidirler.
— İlgili vergi dairesi, hizmet erbabını en yakın yetkili sağlık kuruluna sevk edeceklerdir. Yetkili saklık kuruluşu tarafından verilecek raporlar Maliye Bakanlığı merkez sağlık kuruluna gönderilecektir. Bu kurul ilgilinin çalışma gücünün ne kadarını kaybettiğine karar verecek ve raporlar ilgili defterdarlığa gönderilecektir. İlgili defterdarlık tespit edilen bu derecelere göre çalışanın sakatlık indiriminden yararlanmasını işverene yazı ile bildirecektir. Kalıcı hastalık için, raporun bir defa verilmesi yeterlidir ve bu durumda olanların raporuna sürekli sütunu işaretlenir. Eğer özür durumunun değişmesi söz konusu ise raporun geçerlilik süresi yazılır. Bu durumdaki hizmet erbabının işyerini değiştirmesi durumunda, tekrar rapor almasına gerek yoktur, ilgili vergi dairesine yeni işyeri adresini bildirmesi yeterlidir.
C- SAĞLIK RAPORLARINA İTİRAZ
Özürlü yada raporu isteyen kurum İl Sağlık Müdürlüğü’ne dilekçeyle itiraz edebilir. Sağlık Müdürlüğü yakındaki başka bir hastaneye gönderir raporlar aynıysa rapor kesinleşir. Raporlar farklıysa kişinin ikametine en yakın hakem hastaneye gönderilir. Hakem hastane yeni bir rapor düzenler ve verilen rapor kesindir.www.ozdogrular.com
D- SAĞLIK KURULU RAPORLARI İLE İLGİLİ KAZANILMIŞ HAKLAR
Özürlüler için sağlık kurulu raporları, özür oranları, çalışma gücü kayıp oranları, vücut iş görme gücü kaybı oranları, tüm vücut fonksiyon kaybı oranları gibi isimleri içeren raporlar da geçerlidir. Bunlar ile ilgili yeni bir rapor düzenlenmez.
IV- SONUÇ
— 06.08.1991 tarihinden önce sigortalı olup birinci derece, ikinci derece veya üçüncü derece sakatlık indirimlerinden faydalananlar, 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemek şartıyla, yaş şartı aranmaksızın yaşlılık aylığından yararlanabilirler.
— 01.10.2008 tarihinden önce sigortalı olanlardan, I. derece sakatlığı olanlar 15 yıl ve 3600 gün şartı ile yaşlılık aylığından yararlanabilirler.
— 07.08.1991 ile 30.09.2008 tarihleri arasında sigortalı olan birinci derece, ikinci derece ve üçüncü derece sakatlık indiriminden yararlananlar, 15 yıl 3600 gün ile 20 yıl 4400 gün arasındaki şartlarda kademelendirilmiştir.
— 01.10.2008 tarihinden itibaren sigortalı olanların, sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yaralanmaları 5510 sayılı Yasa’nın 28. maddesinde düzenleme yapılmıştır. Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce çalışma gücünün;
—60’ını kaybedenler 15 yıl 3960 gün,
—50 ila %59 arasında kaybedenler 16 yıl 4320 gün,
—40 ila %49 arasında kaybedenler 18 yıl 4680 gün
malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaş şartları aranmaksızın yaşlılık aylığına hak kazanırlar.
Ali TERZİOĞLU*
Seyithan ÇEÇEN**
Fatih DURSUN***
E-Yaklaşım
* Başmüfettiş
** Müfettiş Yrd.
*** Müfettiş Yrd.
1 29.07.2003 tarih 4958 sayılı Kanun’un 34. madde
2 29.07.2003 tarih 4958 sayılı Kanun 54. madde
3 14.01.2012 tarih ve 28173 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.