Tarhiyat öncesi uzlaşma müessesesi Vergi Usul Kanunu’nun Ek 11’inci maddesinde düzenlenmiştir.
31.10.2011 tarih ve 28101 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği ile müesseseye ilişkin usul ve esaslar yeniden belirlenmiştir.
Tarhiyat öncesi uzlaşma nedir?
Tarhiyat Öncesi Uzlaşma en basit anlatımıyla, vergi incelemesine dayanılarak tarh edilecek vergilerle kesilecek cezaların miktarının belli usuller takip edilerek mükellefle yapılacak uzlaşma sonucunda belirlenmesidir.
Neden yönetmelik çıktı?
Esasen tarhiyat öncesi uzlaşmaya ilişkin usul ve esasları belirleyen ve hali hazırda uygulanan bir yönetmelik vardı. Yeni yönetmeliğin hazırlanması, vergi inceleme birimlerinin birleştirilmesi sonrasında bağlı mevzuatın da yeniden düzenlenmesi gereğinden kaynaklanmıştır.
Yeni ne var?
Aslında esaslı bir değişiklik yok. Pek çok yayın organında yeni esaslar getirilmiş gibi sunulması daha çok vergi mevzuatına yönelik bilgisizlik ve ilgisizlikten kaynaklanıyor.
Her ne kadar vergi idaresi son yıllarda mükelleflerin bilgilendirilmesine yönelik faaliyetlerini artırmış olsa da bu konuda daha alınacak çok mesafe olduğu görülmekte.
Biz de üzerimize düşeni yaparak yeni yönetmelik düzenlemesi doğrultusunda tarhiyat öncesi uzlaşmaya ilişkin önemli hususları tekrar ele alma ihtiyacı hissettik.
Kapsam
Yapılan vergi incelemelerine dayanılarak tarh edilecek ve vergi dairelerinin tarha yetkili olduğu bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları Tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamına girmektedir. Kaçakçılık suçlarından dolayı vergi ziyaına sebebiyet verilmesi durumunda ise tarhiyat öncesi uzlaşma talep edilememektedir.
Komisyonların Oluşumu
Vergi Müfettişlerince yapılacak vergi incelemelerinde, Grup Başkanlıkları bulunan yerlerde yapılan vergi incelemeleri için oluşturulacak uzlaşma komisyonları, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı’nca belirlenecek biri başkan olmak üzere üç Vergi Müfettişinden oluşacak. Geçici çalışma yerlerinde, yani turnelerde yapılan incelemelerde ise ekip başkanının başkanlığında, başkan dahil üç Vergi Müfettişinden oluşacak.
İncelemeyi yapanlar oluşacak komisyonlara üye olamayacaklar. Ancak komisyon toplantısına açıklamalarda bulunmak üzere iştirak edebilecekler.
Uzlaşma talebi
Uzlaşma için nezdinde vergi incelemesi yapılan kimsenin bizzat veya noterden alınmış vekaletnameye dayanarak vekili vasıtasıyla ve yazılı olarak incelemeyi yapana veya bağlı bulunduğu birime yahut ekip Başkanlığına başvurması şarttır.
Uzlaşma talebinin inceleme tutanağında yer alması, ilgili merciye yapılmış yazılı başvuru yerine geçmektedir. Bu durumda ayrıca yazılı başvuru yapılması gerekmemektedir.
Nezdinde vergi incelemesi yapılan kimseler, incelemenin başlangıcından, inceleme ile ilgili son tutanağın düzenlenmesine kadar geçen süre içerisinde her zaman uzlaşma talebinde bulunabilirler.
Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca yapılacak uzlaşmaya davet hallerinde ise davet yazısının tebliğ tarihinden itibaren en geç 15 gün içerisinde uzlaşma talebinde bulunulabilir.
İncelemenin sonuçlandığı tarihte tarh zamanaşımının sona ermesine üç aydan az bir zaman kalması halinde ise mükellefe uzlaşma talebinde bulunup bulunmadığı sorulmaz ve uzlaşma talebinde bulunmaya davet edilmez. Bu düzenlemenin sebebi, olası suistimalleri önleyerek tarh zamanaşımına uğramadan incelemenin bir an önce sonuçlandırılması gereğinden kaynaklanmaktadır.
Uzlaşmaya davet
Belirlenen uzlaşma gün ve saati, bir yazı ile uzlaşma gününden en az 15 gün önce mükellefe bildirilir veya inceleme tutanağına yazılır. Mükellefin istemesi halinde 15 günlük süreye bağlı kalmaksızın daha önceki bir tarih uzlaşma günü olarak belirlenebilir. Mükellefin aksi yönde talebi olmadığı sürece 15 günlük azami süre verilmek zorundadır.
İnceleme raporunun bir örneği davet yazısına eklenmelidir. Yapılan vergi incelemeleri sonucu, uzlaşmaya konu tarh edilecek vergi ve kesilmesi öngörülen ceza miktarı, incelemeyi yapan tarafından düzenlenecek bir raporla uzlaşma gününden en az 15 gün önce yetkili uzlaşma komisyonuna ve ilgiliye bildirilir.
Mükellefin uzlaşma görüşmesine gitmeden önce nezdinde yazılan raporu görme ve inceleme hakkı olduğu unutulmamalıdır.
Uzlaşmaya davet yazısının tebliğ edilememesi veya yazıda bildirilen yer ve tarihte uzlaşma davetine uyulmaması hallerinde uzlaşma temin edilmemiş sayılır.
Mükellef, tayin edilen uzlaşma gününden önce yazılı olarak vergi inceleme raporunu düzenleyene veya komisyona sekreterya hizmeti veren birime bu talebinden vazgeçtiğini bildirebilir. Bu durumda mükellef uzlaşma istememiş gibi işlem tesis edilir.
Belirlenen uzlaşma günü bildirildikten sonra mükellefin mücbir sebeple toplantıya katılamayacak olması veya komisyonun herhangi bir nedenle toplanamaması hallerinde ise uzlaşma görüşmesi bir başka tarihe ertelenebilir.
Uzlaşma toplantısına katılabilecekler
Uzlaşma görüşmeleri sırasında mükellef isterse bağlı olduğu meslek odasından bir temsilci ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre kurulan meslek odalarından bir meslek mensubu bulundurabilir. Bu kişiler uzlaşma görüşmelerinde sadece görüş açıklayabilirler, görüşmeler sonucunda düzenlenecek tutanaklara imza atamazlar.
Noterden alınan vekaletname ile mükellef vekili veya kanuni temsilcisi de uzlaşmaya katılabilmektedir. Dikkat edilmesi gereken bir husus, vekiller için vekaletnamelerinde uzlaşmaya katılabilecekleri ibaresinin bulunması gereğidir.
Uzlaşma tutanağının düzenlenmesi
Uzlaşma tutanağında; incelemenin konusu, dönemi, bulunan matrah farkı, tarh edilmesi öngörülen vergi tutarları, üzerinde uzlaşılan vergi ve ceza miktarına mutlaka yer verilir.
Mükellefin, uzlaşma komisyonunun davetine icabet etmemesi, uzlaşmaya geldiği halde uzlaşma tutanağını imzalamaması veya bu tutanağı ihtirazi kayıtla imzalamak istemesi hallerinde uzlaşma temin edilememiş sayılır.
Uzlaşma temin edilemediği takdirde, komisyonca bu konuyu belirtmek üzere düzenlenecek tutanağın birer nüshası anında hazır bulunan mükellefe veya vekili ile vergi incelemesi yapana komisyonda tebliğ olunur.
Uzlaşma temin edilememiş veya uzlaşmaya varılamamış olması halinde, inceleme yapan bu hususu uzlaşma tutanağında veya düzenleyeceği inceleme raporunda belirtir ya da raporla birlikte göndereceği bir yazı ile vergi dairesine bildirir.
Tarhiyat öncesi uzlaşmanın herhangi bir nedenle temin edilememesi veya uzlaşmaya varılamaması hallerinde, mükellefler verginin tarhı ve cezanın kesilmesinden sonra tarhiyat sonrası uzlaşma talep edemezler.
Reddettiğiniz teklifi sonradan kabul edebilirsiniz
Uzlaşma talep edildiği halde görüşmeler sonucunda uzlaşılamayan matrah farklarına ilişkin uzlaşma komisyonunun teklif ettiği miktarlar tutanaklarda yer alır.
Bu şekilde düzenlenen uzlaşma tutanağı ile vergi inceleme raporunun vergi dairesine intikali üzerine, vergi dairesince yapılacak tarhiyatın dava açma süresinin son gününün mesai saati bitimine kadar komisyonun teklif ettiği miktarı kabul ettiğini belirten bir dilekçe ile vergi dairesine başvuran mükellefle, başvuru tarihi itibarıyla uzlaşma vaki olmuş sayılır ve buna göre işlem tesis edilir.
Kısmi uzlaşma hakkınız da var
Verginin matrah farkları itibariyle bölünebildiği durumlarda kısmi uzlaşma talep edilebilir. Kısmi uzlaşma mükellefin yasal hakkı olup geçerli bir gerekçe gösterilmeden reddedilemez.
Uzlaşma görüşmeleri sırasında kısmi uzlaşma talebinde bulunulması halinde, tutanağın açıklama bölümünde inceleme raporunda eleştirilen matrah farklarından hangilerinde uzlaşma talep edildiği ve bunlara ilişkin olarak uzlaşılan vergi ve ceza miktarı belirtilir.
Kısmi uzlaşma yapılması durumunda, uzlaşma talep edilmeyen veya uzlaşılamayan matrah farkları için gerekli tarhiyat yapılmak üzere inceleme raporu vergi dairesine gönderilir.
Uzlaşmanın kesinliği
Uzlaşma komisyonlarının, uzlaşma neticesinde düzenleyecekleri uzlaşma tutanakları kesin olup, gereği vergi dairelerince derhal yerine getirilir.
Üzerinde uzlaşılan veya tutanakla tespit edilen hususlar hakkında dava açılamaz ve hiçbir merciye şikayette bulunulamaz.
Ödeme zamanı
Uzlaşma tutanağı vergi ve cezaların ödeme zamanlarından önce ilgiliye tebliğ edilmişse kanuni ödeme zamanlarında; ödeme zamanları kısmen veya tamamen geçtikten sonra ilgiliye tebliğ edilmiş ise ödeme süreleri geçmiş olanlar uzlaşma tutanağının tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir.
Üzerinde uzlaşılan vergi miktarına ayrıca bu verginin normal vade tarihinden uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için Vergi Usul Kanunu’nun 112’nci maddesine göre gecikme faizi hesaplandığı göz ardı edilmemelidir. E&Y/http://www.ozdogrular.com/content/view/17488/
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.