|
Çalışma ilişkileri açısından bir iş sözleşmesinin kurulması kadar sona ermesi de olağan bir durumdur. Ancak bu olağan durumun, mevzuata ve prosedürlere uygun sonuçlandırılmaması halinde, işçi ve işveren taraf için hiç de istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. İşten çıkarma prosedürleri içerisinde en önemli başlıklardan birisi ise işten çıkarma nedeninin tespiti ve buna uygun SGK kodunun seçilmesidir. Bu makalemizde SGK işten çıkış kodları ve işten çıkarmalarda kodlarla ilgili dikkat edilmesi gereken hususlar üzerinde duracağız.
SGK çıkış kodu nedir?
Bir işveren tarafından işe başlatılan sigortalı Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirildiği gibi, işten ayrılan/çıkarılan kişinin de en geç 10 gün içerisinde SGK’ya bildirilmesi gerekir. Bu bildirim Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan (Ek-5) Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesi ile yapılır. Söz konusu bildirgenin (16) numaralı bölümüne sigortalının işten ayrılış kodu yazılmaktadır. Bu kod, aynı bildirgenin arka sayfasında yer alan ve aşağıda yer verdiğimiz listeden seçilmektedir. Sigortalının işten çıkış sebebi listede yer alan sebeplerden hangisine uyuyorsa, o kodun seçilmesi ve bildirgede (16) numaralı kutucuğa yazılması gerekmektedir.
2017 Yılında Geçerli İşten Çıkış Kodları
1- Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi
2- Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi
3- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa)
4- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi
5- Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi
8- Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle
9- Malulen emeklilik nedeniyle
10- Ölüm
11- İş kazası sonucu ölüm
12- Askerlik
13- Kadın işçinin evlenmesi
14- Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması
15- Toplu işçi çıkarma
16- Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer işyerine nakli
17- İşyerinin kapanması
18- İşin sona ermesi
19- Mevsim bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa "4" nolu kod kullanılır)
20- Kampanya bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa "4" nolu kod kullanılır)
21- Statü değişikliği
22- Diğer nedenler
23- İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih
24- İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih
25- İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih
26- Disiplin Kurulu kararı ile fesih
27- İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih
28- İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih
29- İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih
30- Vize süresinin bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa "4" nolu kod kullanılır.)
31- Borçlar Kanunu, Sendikalar Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih
32- 4046 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih
33- Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi
34- İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih
36- OHAL/KHK
37- KHK ile Kamu Görevinden Çıkarma
Çıkış Kodu Neden Önemlidir?
Çıkış kodunun seçimi basit bir formalite değildir. Aksine, hem işveren hem de işçi için önemli sonuçları olan bir işlemdir. İşçinin kıdeme bağlı hakları, fesih sonrası takip edeceği yol ve işsizlik ödeneği alıp alamayacağı gibi hususlar doğrudan çıkış koduyla ilgilidir. Hatalı bir kod seçimi, işçiyi veya işvereni mağdur edebileceği gibi her iki tarafı karşı karşıya getirebilecektir. Hatanın düzeltilmesi mümkün olmakla birlikte, bu da ayrı bir uğraş gerektirecektir. Dolayısıyla SGK çıkış kodu seçilirken dikkatli olunması gerekmektedir.
Çıkış Kodu Seçilirken Nelere Dikkat Edilmelidir?
SGK çıkış kodu seçilirken dikkat edilmesi gereken temel husus, fiili duruma en uygun kodun seçilmesidir. Yani kod seçiminde esas olan iş sözleşmesinin sona ermesine sebep olan durumdur. Dolayısıyla çıkış kodunun da bu sebeplere en uygun şekilde seçilmesi gerekir. Şimdi sırasıyla hangi kodun hangi durumlarda seçileceğine bakalım. Tablo, iskanunu.com
Not; Tablo’ daki; 3 nolu çıkış kodunda ki ihbar tazminatı İŞVEREN açısından geçerlidir.
1- Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi: İş Kanunu 15. maddesi, işçi ve işveren arasında 2 aya kadar deneme süresi belirlenmesine izin vermektedir. Bu süre toplu iş sözleşmeleriyle 4 aya kadar çıkarılabilmektedir. Deneme süresi içerisinde taraflar bildirim süresine gerek kalmaksızın ve tazminatsız olarak iş sözleşmesini sona erdirebilmektedir. Eğer deneme süresi içerisinde veya sonunda sözleşme işveren tarafından sonlandırılmışsa, SGK çıkış kodu olarak bu kod seçilecektir. Bu kodla çıkış yapılması halinde işçiye işsizlik sigortası yardımları yapılmayacaktır.
2- Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi: Deneme süresi içerisinde veya sonunda sözleşme işçi tarafından sona erdirilmişse bu kod seçilecektir. Bu kodun seçilmesi halinde yine işçiye tazminat ödenmeyecek ve işsizlik sigortası yardımları yapılmayacaktır.
3- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa): İşçi - işveren arasındaki sözleşme belirsiz süreli ise ve işçi tarafından sona erdirilmişse bu kod seçilecektir. İşçi tarafından fesihte herhangi bir neden gösterilmemişse bu kod seçilecek, ancak (23), (24) veya (25) numaralı kodlarda belirtilen nedenlerden birisi belirtilmiş ise söz konusu kodlar seçilecektir. (3) numaralı kodun seçilmesi halinde işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanamayacaktır.
4- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi: Belirsiz süreli iş sözleşmesi işveren tarafından feshediliyor ve haklı bir neden bildirilmiyorsa bu kod seçilecektir. İşçinin kıdeme bağlı haklarının ödenerek çıkarıldığı durumlarda bu kod seçilir ve işçi işsizlik sigortası yardımlarına da hak kazanır.
5- Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi: İş sözleşmesi belirli süreli ise, sürenin dolmasıyla birlikte sözleşme kendiliğinden sona ermiş olmaktadır. Bu durumda bu kod seçilecek ve işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanacaktır.
8- Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle: İşçi sosyal güvenlik kurumlarından emekli aylığına veya toptan ödemeye hak kazanacak şekilde işten ayrılıyorsa bu kod seçilir. İşçinin normal emekliliği halinde bu kod seçilecek, malulen emeklilik durumunda ise (9) numaralı kod seçilecektir. Engelli raporuyla erken emeklilik ile malulen emeklilik birbirinden farklı olup, engelli raporuyla emekli olan kişiler için de bu kod (8) seçilecektir. Bu kodla çıkış yapılması halinde kişiye kıdeme bağlı hakları ödenecek ancak işsizlik sigortası yardımları yapılmayacaktır.
9- Malulen emeklilik nedeniyle: En az %60 oranında iş göremezlik raporu alan işçi, prim günü şartını da yerine getirilmiş olması halinde malulen emekli olabilmektedir. Malulen emekli olarak işten ayrılan işçi için bu kod seçilecek, kıdeme bağlı hakları ödenecek fakat işçi işsizlik sigortası yardımlarından yararlanamayacaktır.
10- Ölüm: İşçinin ölümü halinde çıkış kodu olarak bu kod seçilecektir.
11- İş kazası sonucu ölüm: İşçinin ölümü iş kazasına bağlı olarak gerçekleşmişse bu kod seçilecektir. Ancak işçinin ölümünün iş kazasına bağlı olup olmadığı henüz bilinmiyorsa bu kod yerine (10) numaralı kod seçilecektir.
12- Askerlik: İşçi askerlik görevini yerine getirmek üzere işten ayrılmışsa bu kod seçilecektir.
13- Kadın işçinin evlenmesi: 1475 sayılı İş Kanunu, kadın işçiye evlilik sebebiyle iş akdini feshetme ve tazminat alma hakkı tanımıştır. Kadın işçi evlendiği tarih itibariyle bir yıl içerisinde evlilik gerekçesiyle iş akdini feshetmişse, çıkış kodu olarak bu kod seçilir. Ancak kadın işçi bu kodla çıkış yapılması halinde işsizlik sigortası yardımları alamayacaktır.
14- Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması: Çalışanların emeklilik için sağlamaları gereken prim günü, sigortalılık süresi ve yaş olmak üzere üç şart bulunmaktadır. Bir çalışan, yaş dışında prim günü ve sigortalılık süresi şartlarını sağlamışsa ve bunları sağladığına dair yazılı belgeyi SGK’dan alarak işverene ibraz etmişse, kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilmektedir. Bu durumda çıkış kodu olarak bu kodun seçilmesi gerekmektedir. Bu kodla çıkarılan işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanamayacaktır.
15- Toplu işçi çıkarma: İşveren İş Kanunu 29. maddesi gereği toplu olarak işçi çıkarabilmektedir. Bu durumda toplu çıkarma kapsamında olan işçiler için bu kod seçilecektir. Bu kodla çıkarılan işçiler, diğer şartları da sağlamaları halinde işsizlik sigortası yardımlarından yararlanabileceklerdir.
16- Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer işyerine nakli: Aynı gerçek veya tüzel kişi işverene ait birden fazla işyeri arasında işçinin nakledilmesi durumunda bu kod seçilecektir.
17- İşyerinin kapanması: İşyerinin herhangi bir sebeple kapanması ve faaliyetinin sona ermesi durumunda işten çıkarılan işçiler için bu kod seçilecektir. Bu durumda işçiler işsizlik sigortası yardımlarından yararlanabileceklerdir.
18- İşin sona ermesi: Belirli bir proje, inşaat veya üretimin gerçekleşmesi amacını taşıyan işlerde amacın gerçekleşmesi ile iş de sona ermiş olacaktır. Bu durumda iş sözleşmeleri de sona ermekte ve çıkış yapılan işçiler için bu kod seçilmektedir.
19- Mevsim bitimi: Mevsimlik işlerde mevsimin bitimi ile birlikte işçiler için çıkış verilmekte fakat takip eden aynı mevsimde tekrar girişleri yapılmaktadır. Bu durumda çıkış kodu olarak bu kod seçilecektir. Ancak eğer çıkış verilen işçiler takip eden sezonda tekrar işbaşı yaptırılmayacaksa, bu kod yerine (4) numaralı kod seçilecektir.
20- Kampanya bitimi: Bazı işyerlerinde kampanyalı üretim yapılmaktadır (şeker fabrikaları gibi). Bu işyerlerinde kampanya bitiminde işçilere çıkış verilmekte, bir sonraki kampanyaya kadar iş akdi askıda kalmaktadır. Söz konusu çıkışlarda bu kodun seçilmesi gerekmektedir. Eğer çıkış verilen işçiler takip eden kampanyada tekrar işbaşı yaptırılmayacaksa, bu kod yerine (4) numaralı kod seçilecektir.
21- Statü değişikliği: Bazen işyerinde sigortalı (4/a) olarak çalışan bir işçi aynı işyerine/şirkete ortak olabilmektedir. Bu durumda 5510 sayılı Kanunun 53. maddesi gereği bir kişi ortağı olduğu şirkette 4/a’lı olamayacağından, bu kişinin çıkışı yapılmakta ve 4/b (Bağ-Kur) sigortalısı olarak sigortalılığı devam ettirilmektedir. Bu tür statü değişiklikleri durumunda yapılan çıkışlarda bu kod seçilmektedir.
22- Diğer nedenler: İşçinin çıkış nedeni bu kod listesinde hiçbir kategoriye uymuyorsa, bu kod seçilmelidir. Bu durumda işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanamayacaktır.
23- İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih: İşyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa işçi iş akdini feshedebilmektedir (4857/24/III). Bu durumda çıkış kodu olarak bu kod seçilir. Bu durumda işçi işsizlik sigortası yardımları için başvurabilecektir.
24- İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih: İş sözleşmesi işçi tarafından sağlık nedeniyle (4857/24/I) sona erdiriliyorsa bu kod seçilecektir. Sağlık nedeniyle fesihte sağlık sorununun raporla belgelendirilmesi gerekmektedir. Bu durumda işçi işsizlik sigortası yardımları için başvurabilecektir.
25- İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih: İş sözleşmesi işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı sebebiyle işçi tarafından feshediliyorsa (4857/24/II), bu kod seçilecektir. Bu durumda da işçi işsizlik sigortası yardımları için başvurabilecektir.
26- Disiplin Kurulu kararı ile fesih: Disiplin kurulu bulunan işyerlerinde kurulun aldığı kararla işçini sözleşmesi feshedilmişse bu kod seçilecektir. Bu durumda işçi işsizlik sigortası yardımlarından yararlanamayacaktır.
27- İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih: İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması veya işçinin tutukluluğu halinde, iş sözleşmesi işveren tarafından sona erdirilebilmektedir (4857/25/III). Bu durumda çıkış kodu olarak bu kod seçilecek ve işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanabilecektir.
28- İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih: Sağlık nedenleriyle iş akdini feshetme hakkı işçiye tanındığı gibi işverene de tanınmıştır. İş Kanunu 25. madde birinci fıkrasında sayılan sağlık nedenlerinin ortaya çıkması halinde, işveren tarafından iş akdi sona erdirilebilecek ve çıkış kodu olarak bu kod seçilecektir. İşçi bu durumda işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanabilecektir.
29- İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih: İş Kanunu 25/II maddesi kapsamında, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı sebebiyle işveren tarafından iş sözleşmesi feshedilebilecektir. Bu durumda bu kod seçilecek ve işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanamayacaktır.
30- Vize süresinin bitimi: İş sözleşmesinin devamı işçi ve işveren dışında üçüncü bir kurum veya kuruluşun vizesine bağlı ise ve vize süresi sona ermişse bu kod seçilecektir. Vize süresinin sona ermesiyle birlikte iş akdi askıda sayılmakta, yeniden vize alınmasıyla birlikte devam etmektedir. Ancak vize süresinin bitiminden sonra işçi tekrar işe başlatılmayacaksa bu kod yerine (4) numaralı kod seçilmelidir.
31- Borçlar Kanunu, Sendikalar Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih: İşçi, kendi istek ve kusuru dışında kanunların işverene tanıdığı fesih yetkisi kapsamında işten çıkarılmışsa bu kod seçilecektir. Bu durumda işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanabilecektir.
32- 4046 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih: Özelleştirilen bir işyerinden bu sebeple çıkarılan işçi için bu kod seçilecektir. Bu durumda işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanabilecektir.
33- Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi: İş sözleşmesi gazeteci tarafından, Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 7 nci maddesi ile 11 inci maddesi kapsamında sona erdirilmişse bu kod seçilecektir. Bu durumda gazeteci işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanabilecektir.
34- İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih: İşçinin çıkarılma sebebi işyerinin bir başka işyerine devri ya da işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi ise bu kod seçilir. Bu durumda da işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanabilecektir.
36- OHAL/KHK ile İşyerinin Kapatılması: 21 Temmuz 2016 tarihi itibariyle başlayan Olağanüstü Hal uygulaması kapsamında 667 ve 668 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamelerle bazı işyerleri kapatılmıştır. Kapatılan işyerlerine dair SGK işlemlerininin ne şekilde yürütüleceği SGK tarafından yayımlanan 2 Ağustos 2016 tarih ve 2016/16 sayılı Genelge ile açıklanmıştır. Buna göre söz konusu KHK'larla kapatılan işyerlerinden çıkışı yapılacak sigortalılar için bu kod seçilecektir. Bu kodla çıkışı yapılan sigortalılar işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanacaktır.
37- KHK ile Kamu Görevinden Çıkarma: Fetö/Pdy nedeni ile Kamu Görevinden çıkarılanların işten çıkış kodları 37 olarak bildirilecektir.
Hatalı kod seçimi düzeltilebilir mi?
Çıkış kodunun, yukarıda açıklandığı üzere iş sözleşmesinin sona erme durumuna uygun olarak seçilmesi gerekmektedir. Ancak bazen hatalı kod seçilmesi söz konusu olabilmektedir. Bu durumda iş sözleşmesinin sona erdiği tarihi takip eden 10 günlük süre içerisinde internet üzerinden elektronik ortamda düzeltme yapılabilmektedir. Ancak 10 günlük süre geçtikten sonra SGK müdürlüğüne dilekçe verilmek suretiyle düzeltme talep edilmesi gerekmektedir. Düzeltme sonrasında işçi işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanabilecekse, SGK ve İŞKUR tarafından ayrıca kıdem tazminatının ödendiğine dair banka dekontu ve makbuzlar da istenebilmektedir. Sadettinorhan.com
Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.
|
