Görüleceği üzere en yalın şekliyle aktarmaya çalıştığımız vergi inceleme süreci, rapor değerlendirme komisyonlarının değerlendirmesi ile son bulmaktadır. Bu aşamadan sonra ise mükelleflerin kullanabileceği çeşitli hukuki yollar söz konusudur. Hakkında vergi inceleme raporu tanzim edilen mükelleflerin önünde üç farklı yol bulunmaktadır. Bunlar; Uzlaşma, cezada indirim ve dava açmadır. Dilerseniz bunlara da bir göz atalım.

A- UZLAŞMA

1. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma

Öncelikle hakkınızda VUK’un 359. maddesinde yer alan Kaçakçılık Suçlarına teşmil eden bir fiil tespit edilmişse, uzlaşma hakkından faydalanamayacağınızı belirtmekte fayda vardır. Uzlaşmaya ilişkin hükümler VUK’ un Ek 1 ila 13. maddeleri arasında hüküm altına alınmıştır. Tarhiyat öncesi uzlaşma ise Ek 11. maddede vücut bulmuştur. Hakkınızda tarh edilen vergi, vergi ziyaı ve usulsüzlük cezaları tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamına girmektedir. Tarhiyat öncesi uzlaşma hakkından faydalanmak istemeniz halinde çalışmamızın III/G bölümünde yer vermiş olduğumuz vergi inceleme tutanaklarının tanzimi esnasında bu hususa yer verilmesi gerekmektedir. Daha sonra dilekçe ile de talepte bulunabilirsiniz. Ancak uygulamada genelde izlenen yol vergi inceleme tutanağında bu hususa yer verilmesidir.

Kanuni düzenlemeye ek olarak 31.10.2011 tarih ve 28101 sayılı Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği bu müesseseye yön vermektedir.

Söz konusu yönetmeliğin 5. maddesine göre;

Vergi müfettişlerince, Grup Başkanlıkları bulunan yerlerde yapılan vergi incelemeleri için oluşturulacak uzlaşma komisyonu, VDK tarafından belirlenecek biri başkan olmak üzere üç Vergi Müfettişinden oluşur. Ancak Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı dilerse Grup Başkanlıklarında oluşturulacak uzlaşma komisyonlarında görev alacak Vergi Müfettişlerinin belirlenmesi yetkisini Grup Başkanlıklarına devredebilir. Uygulamada Grup Başkanlıklarında, birden fazla komisyon bulunmaktadır.

Bilindiği üzere grup başkanlığı bulunmayan yerlerde de incelemeler yapılabilir. Bu tarz durumlarda komisyon; ekip başkanının başkanlığında, başkan dahil üç vergi müfettişinden oluşur. Komisyonun üç Vergi Müfettişinden oluşmasının mümkün olmadığı hallerde komisyon, iki Vergi Müfettişi ile ilgili vergi dairesi müdüründen (bağlı vergi dairelerinde malmüdürü) oluşabilecektir. İncelemeyi yapanın ekip başkanı olması halinde, komisyona bir başka Vergi Müfettişi seçilir. Komisyon üyelerinden en kıdemli Vergi Müfettişi, komisyon başkanı olur. Burada ekip başkanından kasıt grup başkanlığı bulunmayan yerde inceleme yapmak üzere görevlendirilen müfettişler arasından en kıdemli olanı ifade etmektedir.

İncelemeyi yürüten Vergi Müfettişi uzlaşma komisyonlarında yer alamaz. Ancak komisyon toplantısına açıklamalarda bulunmak üzere iştirak edebilir

Uzlaşmaya sizin adınıza noterden vekâlet vermiş olduğunuz bir şahsın katılması da mümkündür.

Hakkınızda yürütülen incelemeye ilişkin olarak vergi inceleme tutanağının imzalandığı tarih itibariyle tarh zamanaşımına 3 aydan az bir süre kaldıysa Vergi Müfettişi Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği’nin 9. maddesi gereği inceleme tutanağında uzlaşma talebiniz olup olmadığı hususuna değinmeyecektir. Bu size kastı olduğundan değil, bir zorunluluktan kaynaklanmaktadır. Bu takdirde sizin ayrı bir yazı ile uzlaşma talebinizin olduğunu ilgili müfettişe veya müfettişin bağlı olduğu grup başkanlığına bildirmeniz gerekmektedir.

Talebinize istinaden ilgili grup başkanlığı sizin adınıza bir uzlaşma davetiyesi gönderecektir. Belirlenen uzlaşma gün ve saati en az 15 gün önce tarafınıza bildirilecektir. Ancak kendi talebiniz olması halinde 15 günden daha kısa süre içerisinde de uzlaşma olanağınız mevcuttur. Tarafınıza bildirilen gün ve saatte uzlaşmaya gitmemeniz halinde uzlaşma temin edilememiş sayılacaktır. Uzlaşma gününden önce uzlaşma talebinizden vazgeçmeniz de mümkündür.

Uzlaşma komisyonları üyelerinin tamamının katılımı ile toplanır ve çoğunlukla karar alırlar. VUK’un 13. maddesinde yer alan mücbir sebep hallerinden herhangi birinin mevcut olması halinde uzlaşma görüşmesi bir başka tarihe ertelenebilir.

Tarafınıza tevdi edilen gün ve saatte uzlaşma komisyonu konuyu tartışır, uzlaşma sağlandığı takdirde durumu bir tutanakla tespit eder. Bu tutanak, komisyon başkan ve üyeleri ile sizin tarafınızdan imzalanır. Bu tutanağın bir nüshası size verilir. Bir nüshası da üç gün içerisinde, rapor ve ekleriyle birlikte ilgili vergi dairesine gönderilecektir.

Uzlaşma tutanağında;

a) Mükellefin adı soyadı/unvanı ve adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi kimlik numarası veya T.C. kimlik numarası,

b) İncelemenin konusu, dönemi, bulunan matrah farkı, tarh edilmesi öngörülen vergi tutarları,

c) Üzerinde uzlaşılan vergi miktarı,

ç) Uzlaşılan ceza miktarı,

d) İncelemeyi yapanın adı soyadı ve unvanı, gibi hususların yanı sıra uzlaşma ile ilgili açıklamalar yer alır.

Uzlaşma komisyonunun davetine icabet edilmemesi, uzlaşmaya iştirak edildiği halde uzlaşma tutanağının imzalanmaması veya bu tutanağın ihtirazi kayıtla imzalanmak istenmesi hallerinde uzlaşma temin edilememiş sayılır. Uzlaşma temin edilemediği takdirde, komisyonca bu konuyu belirtmek üzere düzenlenecek tutanağın birer nüshası anında hazır bulunan mükellefe veya vekili ile vergi incelemesi yapana komisyonda tebliğ olunur. Mükellefin uzlaşmaya icabet etmemesi veya tebellüğden kaçınması halinde, bu hususu belirten tutanağın bir örneğinin muhatabına posta ile gönderilmesi yanında bir örneği de inceleme yapana tevdi edilecektir.

Uzlaşma temin edilememiş veya uzlaşmaya varılamamış olması halinde, inceleme yapan bu hususu uzlaşma tutanağında veya düzenleyeceği inceleme raporunda belirtir ya da raporla birlikte göndereceği bir yazı ile vergi dairesine bildirir. Bu bildirim, vergi dairesine gönderilecek rapora uzlaşma tutanağının bir örneğinin eklenmesi suretiyle de yapılabilir.

Uzlaşma görüşmeleri sırasında kısmi uzlaşma talebinde bulunmanız mümkündür. Ancak inceleme raporunda eleştirilen matrah farklarından hangilerine ilişkin uzlaşma talep edildiği ve bunlara ilişkin olarak uzlaşılan vergi ve ceza miktarının ayrı ayrı belirtilmesi gerekmektedir.

Uzlaşma talep edildiği halde görüşmeler sonucunda uzlaşılamayan matrah farklarına ilişkin uzlaşma komisyonunun teklif ettiği miktarlar uzlaşılamadığına ilişkin tarafınıza verilen tutanakta yer alır. Bir nevi bu tutar komisyonun son teklifidir. Bu şekilde düzenlenen uzlaşma tutanağı ile vergi inceleme raporunun vergi dairesine intikali üzerine, vergi dairesince yapılacak tarhiyatın dava açma süresinin son gününün mesai saati bitimine kadar komisyonun teklif ettiği miktarı kabul ettiğinizi belirten bir dilekçe ile vergi dairesine başvurmanız halinde başvuru tarihi itibarıyla hakkınızda uzlaşma vaki olmuş sayılır ve buna göre işlem tesis edilir.

Uzlaşmanın tesis edildiği andan itibaren geri dönüşü olmayan bir yola girmişsiniz demektir. Çünkü uzlaşma tutanaklarında yer alan tutarlar kesindir ve vergi dairesince anında işlem tesis edilir. Üzerinde uzlaşılan veya tutanakla tespit edilen hususlar hakkında dava açamazsınız ve hiçbir mercie şikayette bulunamazsınız. Bu nedenle imzayı atmadan önce iki kere düşünmenizde fayda var. Hatta tarhiyat öncesi uzlaşmanın temin edilememesi halinde Tarhiyat sonrası uzlaşma da talep etmeniz mümkün değildir.

Uzlaşma konusu yapılan vergi ve cezada uzlaşma vaki olduğu takdirde uzlaşma tutanağı düzenlenir ve derhal ilgili vergi dairesine intikal ettirilir. Bu tutanak tahakkuk fişi yerine geçer. Uzlaşma tutanağı vergi ve cezaların ödeme zamanlarından önce ilgiliye tebliğ edilmesi durumunda kanuni ödeme zamanlarında; ödeme zamanları kısmen veya tamamen geçtikten sonra tebliğ edilmesi halinde ise ödeme süreleri geçmiş olanlar uzlaşma tutanağının tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenecektir.

2. Uzlaşma (Tarhiyat Sonrası)

Bir önceki bölümde bahsettiğimiz üzere, henüz tarhiyat gerçekleşmemişken tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunmanız ve vergi müfettişlerinden oluşan uzlaşma komisyonu ile uzlaşmanız mümkündür. Bununla beraber vergi inceleme raporunun vergi dairesine intikali ve tarhiyatın yapılmasından sonra da uzlaşma talep edilebilir. Ancak tarhiyat öncesi uzlaşmanın vaki olmaması halinde tarhiyat sonrası uzlaşma talep edilemez. Özel usulsüzlük cezaları tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamına girmekle beraber, tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamına girmemektedir. Vergi ve vergi ziyaı cezaları için ise tarhiyat yapıldıktan sonra uzlaşmaya girmeniz mümkündür. Bu yolun tercih edilmesi halinde yalnızca özel usulsüzlük cezaları için dava yolunun açık olduğu tabiidir.

Tarhiyat sonrası gerçekleştirilecek uzlaşma taleplerinizi adınıza düzenlenmiş ihbarnamenin tebliği tarihinden itibaren 30 gün içinde ilgili vergi dairesine yazılı olarak bildirmeniz gerekmektedir.

B- VERGİ ZİYAI, USULSÜZLÜK VE ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARINDA İNDİRME

Tanzim edilen vergi inceleme raporlarında tarh edilmesi istenen vergiler ve önerilen usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için ihbarnamenin tebliğinden itibaren 30 gün içinde indirim talebinde bulunmak mümkündür. Ancak bu talebinizin karşılanması için bir takım şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Öncelikle indirim sonrası kalan ve ödenmesi gereken vergi ve ceza tutarlarını vadesinde veya teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğinizi bağlı olduğunuz vergi dairesine bildirmeniz gerekmektedir. Bu takdirde;

1. Vergi ziyaı cezasında birinci defada yarısı, müteakiben kesilenlerde üçte biri,

2. Usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezalarının üçte biri indirilecektir.

Ancak mükellef veya vergi sorumlusu ödeyeceğini bildirdiği vergi ve vergi cezasını kanunda yazılı süre içinde ödemez veya dava konusu yaparsa bu haktan faydalandırılmaz. Kanuni düzenleme VUK’un 376. maddesinde yer almaktadır. Uzlaşma henüz vaki olmamışsa bu haktan faydalanılabilir. Ancak uzlaşmanın vaki olması ile beraber bu hükümden faydalanma hakkınızda sona erer.

C- DAVA AÇMA HAKKI

VUK’da yer alan cezada indirim ve uzlaşma haklarından faydalanılmaması halinde ihbarnamenin tebliğinden itibaren 30 gün içinde vergi mahkemelerinde dava açılabilir. Vergi mahkemesinde dava açabilmek için verginin tarh edilmesi, cezanın kesilmesi, tadilat ve takdir komisyonları kararlarının tebliğ edilmiş olması; tevkif yoluyla alınan vergilerde istihkak sahiplerine ödemenin yapılmış ve ödemeyi yapan tarafından verginin kesilmiş olması lazımdır. Mükellefler beyan ettikleri matrahlara ve bu matrahlar üzerinden tarh edilen vergilere karşı dava açamayacaklardır.

V-İNCELEMENİN SONUÇLANMASI VE ÖDEME

Çalışmamızın 4. bölümünde açıklamaya çalıştığımız hukuki yolların tüketilmesi sonucu hakkınızda düzenlenen vergi inceleme raporunda yer alan vergi ve ceza tutarlarını içeren bir ihbarname bağlı olduğunuz vergi dairesince tanzim edilerek tarafınıza tebliğ edilir. İhbarnamenin tarafınıza tebliğini izleyen tarihi takip eden günden itibaren 1 ay içerisinde söz konusu ihbarnamede yer alan vergi ve ceza tutarlarını ilgili vergi dairesine ödemeniz gerekmektedir. Vade tarihinden itibaren her geçen gün için borcunuza 6183 sayılı Amme Alacaklarını Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca gecikme zammı uygulanacaktır.

Mustafa Sefa KARA E-Yaklaşım / Haziran 2017 / Sayı: 294

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.