Ölen sigortalının hesaplanan aylığı aşağıda belirtilen oranlar ve durumlar dikkate alınarak hak sahiplerine paylaştırılır.

A- DUL EŞE AYLIK BAĞLANMASI VE ÖRNEKLER

Ölen sigortalının dul eşine % 50 oranında aylık bağlanır. Dul eşin aylık bağlanmış çocuğunun olmaması, 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması (cezaevlerinde bulunan tesis ve atölyelerde çalışanlar, aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim görenler ile stajyer öğrenciler, kısmi zamanlı çalışan öğrencilerden prime esas kazancı asgari ücretten az olanlar ve Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler hariç) veya dul eşe kendi sigortalılığı nedeniyle gelir yada aylık bağlanmamış olması halinde % 75 oranında aylık bağlanır.

Örnek-1: Sigortalının ölümü halinde bir çocuğu ile birlikte dul kalan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir/aylık almayan eşine % 50 oranında aylık bağlanmaktadır. Dul eş ile birlikte hak sahibi çocuk herhangi bir nedenle hak sahibi kapsamından çıkarsa ve dul kalan eş herhangi bir yerde çalışmazsa aylık oranı %75 olarak güncellenir.

Bir de dul kalan eşin başka biri ile birlikte yaşama durumu vardır. Bu durumda dul kalan eşin nikahsız olarak başka birisi ile yaşaması ölen eşinden aylık almasına engel olmayıp işin dini boyutu bu yazının konusu değildir.

B- ÇOCUKLARA AYLIK BAĞLANMASI

5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin a bendi (cezaevlerinde bulunan tesis ve atölyelerde çalışanlar), b bendi (aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim görenler ile stajyer öğrenciler, kısmi zamanlı çalışan öğrencilerden prime esas kazancı asgari ücretten az olanlar), (c) bendi (Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler) haricinde bu kanun kapsamında veya yabancı ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir ya da aylık bağlanmamış çocuklardan;

1- 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya,

2- Kurum Sağlık Kurulu Kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanların veya,

3- Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının her birine % 25’i oranında aylık bağlanır.

Burada dikkat edilmesi gereken bir husus da; diğer şartları sağlayan erkek çocuğun evlenmesinin aylık almasına engel olmadığı, evlenmenin sadece kız çocukları açısından aylık almaya engel olduğudur. 

Yukarıda belirtilen çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan anasız ve babasız kalan çocuklara, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölüm tarihinde evlilik bağı bulunmakla birlikte ana veya babaları sonradan evlenen çocuklara ve kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayan çocuklara % 50 oranında aylık bağlanır. Burada kanun koyucu yukarıda belirtilen durumlar gereği zor durumda olan çocuklara pozitif ayrımcılık yapmayı hedeflemiştir.

Sigortalı tarafından evlât edinilmiş, tanınmış veya soy bağı düzeltilmiş çocuklar ile babalığı hükme bağlanmış çocukları ve sigortalının ölümünden sonra doğan çocukları, bağlanacak aylıktan yukarıda belirtilen esaslara göre yararlanır.

Örnek-2: Hak sahibi durumunda dul eşin ve 2 çocuğun olması durumunda aylıklar nasıl bağlanır?

Burada dul eşe %50, çocukların her birine ise %25 oranı üzerinden aylık bağlanacaktır.

C- ANA VE BABAYA AYLIK BAĞLANMASI

Sigortalının hesaplanan aylığının, hak sahibi eş ve çocuklarına pay edilmesinin ardından artan hisse olması durumunda ölen sigortalının ana ve babasına da aylık bağlanması mümkün olup ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde artan hisse şartı aranmaksızın ana ve babanın her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartıyla ana ve babaya toplam % 25’i oranında aylık bağlanır.

Burada dikkat edilmesi gereken husus ana ve babaya ayrı ayrı % 25 değil toplamda % 25 oranında aylık bağlanacağıdır. Yani kişi başı % 12,5 oranında aylık bağlanır.

Örnek-3: 2. örnekteki duruma ana ve babayı da ekleyelim. Hak sahibi durumunda dul eşin, 2 çocuğun ve ana babanın olması durumunda aylıklar nasıl bağlanır?

Burada dul eşe % 50, 1. çocuğa % 25 ve 2. çocuğa % 25 oranı üzerinden aylık bağlanacaktır. Toplamda 100 hisse tamamlandığından yani artan hisse olmadığından ana ve babaya aylık bağlanmaz fakat ana ve babanın 65 yaşının üstünde olması ve diğer şartları taşıması durumunda kendilerine aylık bağlanır.

Hak sahiplerine bağlanacak aylıkların toplamı sigortalıya ait aylığın tutarını geçemez. Bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahiplerinin aylıklarından orantılı olarak indirimler yapılır. Bir örnekle bu durumu açıklayalım.

Örnek-4: Hak sahibi durumunda bulunan eş, 2 öz çocuk, 2 üvey çocuk olması durumunda aylık nasıl bağlanır.

Bu durumda dul eşe % 50, öz çocukların her birine % 25, üvey çocukların her birine % 50 oranında aylık bağlanması gerekirken toplam hisse % 100 ü geçtiği için şöyle bir hesaplama yapılır.

Aykut Erkuş E-Yaklaşım / Mart 2017 / Sayı: 291

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.