1. Giriş

Gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tabidir. "Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi" de gerçek kişilerin gelirlerinin toplanmasına, giderlerin düşülmesine, indirimlerin yapılmasına ve beyanına imkân vermektedir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun (GVK) 1'inci maddesinde; "Gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tâbidir. Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır."  hükmü yer almaktadır. Kanun'un 2'nci maddesinde de gelirin unsurları sayılmış ve gelirin; "Ticari Kazanç, Zirai Kazanç, Ücret, Serbest Meslek Kazancı, Gayrimenkul Sermaye İradı, Menkul Sermaye İradı ve Diğer Kazanç ve İratlar" dan oluştuğu hükme bağlanmıştır.

Gelir Vergisi, gerçek kişilerin Kanun'un 2'nci maddesinde sayılı gelir unsurlarının toplanmasına ve beyan edilmesine dayanmaktadır. Kanun'un 1'inci maddesinde de gelirin bir takvim yılında elde edilen kazanç ve iratların safi tutarı olduğu belirtilmiştir. Safi tutardan kasıt ise, gerçek kişilerin Gelir Vergisi'ni beyan ederken Kanun'un ilgili maddelerinde sayılan giderleri dikkate alıp, buna göre beyanname vermesine dayanmaktadır. Bununla beraber, gerçek kişiler yine Kanun'da "Diğer İndirimler" adı altında yazılı olan indirimleri de dikkate alacaklar ve hesaplanan Gelir Vergisi'nden, kendilerinden yapılan Gelir Vergisi kesintilerini de mahsup edip, beyanname vereceklerdir. Ayrıca, gelirin toplanmasında gelir kaynaklarının bir kısmından hasıl olan zararlar diğer kaynakların kazanç ve iratlarına mahsup edilebilecektir.

2. Gelir Vergisinin Beyanı

2.1. Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile Beyan Edilmesi Gereken Gelirler

Gelir Vergisi'nin konusuna giren gelir unsurları Kanun'a göre esasen yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. Bununla beraber, bazı gelirlerin Kanun'da sayılan hallerde yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile beyan edilmesine gerek bulunmamaktadır. Gelir Vergisi Kanunu'nun "Gelirin toplanması ve beyan" başlıklı 85'inci maddesinde "Mükellefler 2'nci maddede yazılı kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için bu Kanun'da aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler. Bu Kanun'a göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur. Tacirlerle çiftçiler ve serbest meslek erbabı ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname verirler." denilmiştir. Gerçek kişi gelir vergisi mükelleflerinin Kanun'un bu madde hükmüne göre Kanun'da aksine hüküm olmadıkça yedi gelir unsurunun tamamı için yıllık beyanname vermeleri zorunludur.

2.2. Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile Beyan Edilmeyecek Olan Gelirler

Gelir Vergisi Kanunu'nun "Toplama Yapılmayan Haller" başlıklı 86'ncı maddesinde;

"Aşağıda belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez.

1. Tam mükellefiyette;

a) Gerçek usulde vergilendirilmeyen ziraî kazançlar, bu Kanunun 75'inci maddesinin (15) ve (16) numaralı bentlerinde yazılı menkul sermaye iratları, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı,

b) Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dahil),

c) Vergiye tâbi gelir toplamının [(a) ve (b) bentlerinde belirtilenler hariç] 103'üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmaması koşuluyla, Türkiye'de tevkifata tâbi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları,

d) Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 600 milyon lirayı (1.580 TL) aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları.

2. Dar mükellefiyette, tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar."

denilmek suretiyle Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile beyanı gerekmeyen, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu beyannamelere dahil edilmeyecek haller sayılmıştır.

Diğer taraftan, Kanun'un ilgili maddeleri itibari ile yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmeyecek haller aşağıda sayılmıştır:

- Diğer ücretler (GVK Md. 64),

- Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısımları (GVK Md. 86),

- GVK'nın 75'inci maddesinin (15) ve (16) numaralı bentlerinde yazılı olan (Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından yapılan ödemeler) menkul sermaye iratları (GVK Md. 86),

- Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar (GVK Md. 86),

- Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler ile birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı GVK'nın 103'üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (30.000 TL) aşmayan mükellefler (GVK Md. 86),

- Vergiye tâbi gelir toplamının GVK'nın 103'üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (30.000 TL) aşmaması koşuluyla, Türkiye'de tevkifata tâbi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları (GVK Md. 86),

- Dar mükellefiyete tabi mükellefler için geçerli olmak üzere, tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratları,

- Gelir Vergisi Kanunu'nun Geçici 67'nci maddesinde sayılan mevduat faizleri, Devlet tahvili ve Hazine bonosu faizleri, kar payları, repo gelirleri ve diğer gelirler (GVK Geçici 67'nci maddenin 1, 2, 3 ve 4 numaralı bentlerinde yazılı olan gelirler) (GVK Geçici 67/7. Md).

3.Gelir Unsurları Bazında Beyan Halleri

3.1. Ticari, Zirai ve Mesleki Kazançlar

Tam mükellefiyette; Basit usulde vergilendirilen ticari kazançlar, gerçek usulde vergilendirilen ticari ve zirai kazançlar ile serbest meslek kazançları, tutarı ne olursa olsun (zarar edilmiş olsa dahi) yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Tasfiye halinde bulunanlar da dahil olmak üzere kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortaklarının kazançları için de tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilecektir.

Dar mükellefiyette; Dar mükellef gerçek kişiler ticari kazançları ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançları ile tevkif suretiyle vergilendirilmemiş serbest meslek kazançları için yıllık beyanname vermek zorundadır.

Tevkif suretiyle vergilendirilmiş serbest meslek kazançları için ise yıllık beyanname verilmeyecektir.

3.2. Ücret

Tek işverenden elde edilen ve tamamı tevkif yolu ile vergilendirilen ücretler tutarı ne olursa olsun beyan edilmez. Bununla beraber, birden fazla işverenden elde edilen ve tevkif suretiyle vergilendirilen ücretlerde ise; birincisi hariç, birden sonrakilerin tutarının 30.000 TL'yi aşması halinde birinci ücret de dahil olmak üzere tamamı beyan edilecek ve ücretler üzerinden yapılan tevkifat hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.

Örnek 1: Ahmet Bey, 2016 yılında A A.Ş.' den 35.000 TL(brüt) ücret geliri elde etmiştir ve üzerinden tevkifat yapılmıştır.

- Ahmet Bey tek işverenden ücret geliri elde ettiği için ve tamamı tevkif suretiyle vergilendirildiği için gelir vergisi beyannamesi vermeyecektir (GVK 86/1-b Md. gereğince).

Örnek 2: Ahmet Bey, 2016 yılında A A.Ş.' den 45.000 TL, X Ltd. Şti'den 35.000 TL ve Y A.Ş.'den 15.000 TL ücret geliri elde etmiştir ve tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiştir.

- Ahmet Bey birden fazla işverenden ücret geliri elde ettiği için ve tamamı tevkif suretiyle vergilendirildiği için;

GVK 86/1-c maddesi gereğince birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi halinde; birinci ücret (Hangisinin birinci ücret olduğu serbestçe seçilebilir.) hariç olmak üzere,  Ahmet Bey'in X Ltd. Şti' den ve Y A.Ş.' den elde ettiği ücret gelirlerinin toplamı (35.000 TL + 15.000 TL = 50.000 TL) 2016 yılı için geçerli olan 30.000 TL'yi aştığı için birinci ücret (A. A.Ş' den elde edilen 45.000 TL ücret) de dahil olmak üzere tamamı beyan edilecektir.

Ahmet Bey'in beyan edeceği tutar: 45.000 + 15.000 + 35.000 = 95.000 TL

Ayrıca, Ahmet Bey kendisine yapılan tevkifatları da hesaplanan vergiden mahsup edecektir.

3.3. Gayrimenkul Sermaye İratları

Tam mükellefiyette; Tam mükellef gerçek kişiler tarafından elde edilen vergi tevkifatına tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iratları tutarının beyan haddini (2016 yılı gelirleri için 30.000 TL) aşması halinde, bu iratlar için beyanname verilecektir.

Tevkif suretiyle vergilendirilmemiş mesken kira geliri tutarının ilgili yıla ilişkin istisna (2016 yılı için 3.800 TL) tutarını aşması halinde de beyanname verilecektir.

Tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan gelirler için belirlenmiş beyan haddini (2016 yılı için 1.580 TL) aşmayan gayrimenkul sermaye iratları için yıllık beyanname verilmeyecektir.

Mesken kira geliri ile vergi tevkifatına tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iradının birlikte elde edilmesi halinde, gelir vergisinin hesaplanmasına ilişkin tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarın aşılıp aşılmadığının tespitinde (2016 yılı için 30.000 TL); istisnadan yararlanılabilecek olması şartıyla mesken kira geliri için istisna tutarı düşüldükten sonra kalan tutar ile tevkifata tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iradının brüt tutarının toplamı dikkate alınacaktır.

Bu şekilde tespit edilen tutarın anılan haddi geçmesi halinde istisna tutarı düşülmeden önceki mesken kira gelirleri ile tevkifata tabi tutulan işyeri kira gelirlerinin brüt tutarının toplamı beyan edilecektir. Ancak, Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi (Beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından ibaret olanlar için) üzerinde, istisnadan yararlanılabilmesi kaydıyla beyan edilen mesken kira gelirinden istisna tutarı ayrıca düşülebilecektir. İstisna sonrası irat tutarından gayrimenkul sermaye iradına ait giderler (götürü gider veya gerçek giderler) düşüldükten sonra bulunan "Safi İrat" tutarından zarar mahsubu ve diğer indirimler düşüldükten sonra kalan tutar vergiye tabi geliri oluşturmaktadır.   1

Dar mükellefiyette; Dar mükellef gerçek kişiler, Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş gayrimenkul sermaye iratları için tutarı ne olursa olsun beyanname vermeyeceklerdir.

Yurt dışında yerleşik, dar mükellefiyet esasında vergilendirilmekte olan Türk vatandaşları tarafından elde edilenler de dahil olmak üzere tevkif suretiyle vergilendirilmemiş mesken kira gelirleri için istisna tutarının (2016 yılı için 3.800 TL) aşılması halinde, bu gelirler yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan gelirler için belirlenmiş beyan haddini (2016 yılı için 1.580 TL) aşmayan gayrimenkul sermaye iratları için beyanname verilmeyecektir

3.4. Menkul Sermaye İratları

Tam mükellefiyette; Menkul sermaye iratlarının bir kısmı tutarına bakılmaksızın, bir kısmı ise elde edilen gelirin belirli bir tutarı aşmaması halinde yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir.

Aşağıda belirtilen gelirler, tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde de beyannameye dahil edilmeyecektir: 2

- Gelir Vergisi Kanunu'nun Geçici 67'nci maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulmuş olan; mevduat faizleri, Katılım Bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları, kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kar payları, repo gelirleri, Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından ödenen vergi tevkifatına tabi tutulmuş iratlar.

- Kurumlar vergisi mükelleflerinin 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançların dağıtımı halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar payları.

Diğer taraftan, Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ve beyan haddini (2016 yılı  için  30.000 TL)  aşmayan  aşağıda belirtilen menkul sermaye iratları için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir:

- 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her çeşit tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen gelirler.

- Tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler.

- Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar payları: Elde edilen gelirin brüt tutarının yarısının beyan haddini (2016 yılı için 30.000 TL) aşması halinde bu gelirler yıllık beyannamesi ile beyan edilecektir.

Öte yandan, Türkiye'de tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan ve toplamı beyan haddini (2016 yılı için 1.580 TL) aşmayan aşağıda belirtilen menkul sermaye iratları beyan edilmeyecektir.

- Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri.

- 01.01.2006 tarihinden önce ihraç/iktisap edilen hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller.

- İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar.

- Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri.

- Her nevi alacak faizleri.

- Yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları.

Ayrıca, Türkiye'de tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan gelirler için tespit edilen beyan haddi (2016 yılı için 1.580 TL), bir istisna uygulaması olmayıp, gelirin beyan edilip edilmeyeceğine yönelik tespitte dikkate alınacak bir haddir. Bu had, yukarıda belirtilen gelirlerin her biri için ayrı ayrı uygulanmayacak olup, bu gelirlerin toplam tutarı dikkate alınacaktır.

3.5. Diğer Kazanç ve İratlar

Tam mükellefiyette; Tam mükellef gerçek kişiler, istisna tutarını geçen diğer kazanç ve iratlarını yıllık beyanname ile beyan etmek zorundadırlar. 2016 yılına ilişkin istisna tutarı; menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç, değer artışı kazançları için 11.000 TL, Gelir Vergisi Kanunu'nun 82'nci maddesinin bir numaralı fıkrasının (1), (2), (3) ve (4) numaralı bentlerinde yer alan arızi kazançlar (Henüz başlamamış olan ticarî, ziraî veya meslekî bir faaliyete hiç girişilmemesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen kazançlar hariç) için 24.000 TL'dir.

Dar mükellefiyette; Dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş diğer kazanç ve iratlar için beyanname verilmeyecektir.

4. Zarar Mahsubu

Gelirin toplanmasında gelir kaynaklarının bir kısmından doğan zararlar (diğer kazanç ve iratlardan doğanlar hariç) diğer kaynakların kazanç ve iratlarına mahsup edilecektir. Ancak, menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarında, gider fazlalığından doğanlar hariç, sermayede meydana gelen eksilmeler zarar kabul edilmemektedir. Ayrıca, Gelir Vergisi Kanunu'nun 74'üncü maddesinin birinci fırkasının (4) ve (10) numaralı bentlerinde yer alan gider kısıtlamasına ilişkin hükümlerin zarar mahsubunda ayrıca dikkate alınması gerekmektedir.

Ayrıca, ticari ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançlar ile serbest meslek kazançlarına ilişkin olarak bu faaliyetlerden zarar edilmiş olsa dahi yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir.

5. Diğer İndirimler

Gelir Vergisi Kanunu'nun 89'uncu maddesinde Gelir vergisi matrahının tespitinde, Gelir Vergisi Beyannamesi'nde bildirilecek gelirlerden yapılabilecek indirimler yer almaktadır.

Aşağıda bahse konu indirimlerden bazılarına yer verilmiştir:

- Beyan edilen gelirin %15'ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla; mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin % 50' si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleri,

- Beyan edilen gelirin %10'unu aşmaması, Türkiye'de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları,

- Serbest meslek faaliyetinde bulunan veya basit usulde vergilendirilen engellilerin beyan edilen gelirlerine, GVK'nın 31'inci maddesinde yer alan esaslara göre hesaplanan yıllık indirim (Bu indirimden bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı ile hizmet erbabı (tevkifat matrahı dahil) da yararlanır.),

- Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı beyan edilecek gelirin % 5'ini (kalkınmada öncelikli yöreler için %10'unu) aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar.

- Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanan okul, sağlık tesisi ve yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi ile mülki idare amirlerinin izni ve denetimine tabi olarak yaptırılacak ibadethaneler ve Diyanet İşleri Başkanlığı denetiminde yaygın din eğitimi verilen tesislerin ve Gençlik ve Spor Bakanlığına ait gençlik merkezleri ile gençlik ve izcilik kamplarının inşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu tesislerin inşası için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdî ve aynî bağış ve yardımların tamamı,

- Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığı'nca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı,

- Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının; amatör spor dalları için tamamı, profesyonel spor dalları için % 50'si.

- Başbakanlıkça veya Bakanlar Kurulunca başlatılan yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdî bağışların tamamı,

- İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımların tamamı

- Ar-Ge harcamaları.

6. Gelir Vergisi Mükelleflerince Ödenecek Verginin Bulunması

Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi'ne dahil edilmiş olan gelirden bazıları için daha önce geçici vergi ödenmiş veya vergi tevkifatında tabi tutulmuş olabilir. Tevkif (stopaj, kesinti) edilmiş vergiler ve ödenen geçici vergi hesaplanan vergiden düşülmezse tüm matrah için vergi yanında ayrıca da tevkifat ödenmiş olacağından mükerrer vergilendirme söz konusu olur. Buna meydan vermemek için hesaplanan vergiden düşülerek ödenmesi gerekir. Tevkif suretiyle kesilen vergiler beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir. Mahsuba rağmen kalan olursa mükellefe iade edilir.

6.1. Geçici Vergi

Geçici vergiye, gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç (basit usulde vergilendirilenler hariç) sahipleriyle gerçek usulde vergilendirilen serbest meslek erbapları tabidir. Bu mükellefler tarafından verilen Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi üzerinden hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde ödenen %15 oranındaki geçici vergiler indirilir. 4

6.2. Tevkif Edilen Vergilerin Düşülmesi

Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi'ne dahil edilmiş bulunan (ticari, zirai, mesleki kazançlar ile ücretler, gayrimenkul sermaye iradı ve menkul sermaye iratlarından) bu gelirler için tevkif veya diğer yollarla ödenmiş vergiler varsa bunlar düşülerek, ödenecek vergi bulunacaktır. Üzerinden vergi tevkifatı yapılmış olsa bile yıllık beyannameye dahil edilmeyen gelirler üzerinden yapılan tevkifatların hesaplanan vergiden mahsubu mümkün değildir.

Ticari ve mesleki kazançlardan ödenecek geçici vergi bulunurken o dönem tevkifatları hesaplanan geçici vergiden düşülebilmektedir. Geçici vergiden düşülen vergi tevkifatlarının, bir defa da beyanname üzerinden hesaplanan vergiden düşülmesi söz konusu olamaz. Aksi takdirde, tevkifatlar hem geçici vergiden hem de beyan üzerinden hesaplanan vergiden indirilmiş olacağından mükerrer indirim yapılmış olur. Dağıtılan kâr payları üzerinden yapılan gelir vergisi tevkifatlarının tamamı, bu gelirlerin beyanı söz konusu olduğunda beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisine mahsup edilir. 5

6.3. Yabancı Ülkelerde Ödenen Vergiler

Tam mükelleflerin yabancı ülkelerde elde ettikleri kazanç ve iratlardan mahallinde ödedikleri benzeri vergileri Türkiye'de hesaplanan gelir vergisinden indirilir. Şu kadar ki, yurt dışı gelirin Türkiye'ye beyan edilen yurt içi ve dışından elde edilen gelirler toplamına katkısı ne oranda ise hesaplanan vergiden indirilecek tutar da o kadar olur. 6

7. Gelirin Toplanması ve Beyanına İlişkin Örnekler

Aşağıda Gelir Vergisi Kanunu'nda yer alan yedi gelir unsurunun beyanı ile ilgili örnekler yer almaktadır.

Örnek 1: Bay (X)'in 2016 yılında elde ettiği gelirler aşağıdaki gibidir:

- Ticari kazanç: 25.000 TL, (GVK 85'inci maddeye göre tutar ne olursa olsun beyan edilecektir.)

- İş yeri kira geliri brüt: 25.000 TL, (Vergiye tabi diğer gelirler ile birlikte toplamı 30.000 TL'yi aştığı için GVK 86/1-c maddesi gereğince beyan edilecektir.)

- A.Ş.' den elde ettiği kar payı: 40.000 TL, (GVK 22. maddesi gereğince kar payının yarısı istisnadır. Kalan yarısı da GVK GVK 86/1-c maddesi gereğince vergiye tabi diğer gelirler ile birlikte toplamının 30.000 TL'yi aşması nedeni ile beyan edilecektir.)

Örnek 2: Bayan Y'nin 2016 yılında elde ettiği gelirler aşağıdaki gibidir:

- Ticari kazanç: 15.000 TL,

- X A.Ş.' den elde ettiği ücret: 25.000 TL,

- Yurtdışı menşeli XYZ A.Ş.' den elde ettiği kar payı 20.000 TL,

- İş yeri kira geliri brüt: 25.000 TL,

Ticari kazanç, GVK madde 85'e göre tutarı ne olursa olsun beyan edilecektir.

X A.Ş.'den elde edilen ücret, GVK madde 86/1-b'ye göre tek işverenden elde edildiği için ve tamamı tevkif suretiyle vergilendirildiği için beyan edilmeyecektir.

XYZ A.Ş.'den elde ettiği kar payı,  GVK 86/1-d maddesi gereğince 2016 yılı için geçerli olan 1.580 TL'yi aştığı için beyan edilecektir.

İşyeri  kira geliri, vergiye tabi diğer gelirler ile beraber toplamı  GVK 86/1-c maddesi gereğince 30.000  TL'yi aştığı için beyan edilecektir.

Örnek 3: Bay (A), 2016 yılında, konut olarak kiraya verdiği dairesinden 10.000 TL kira  geliri  ile  birlikte tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş 50.000 TL işyeri kira geliri ve 30.000 TL mevduat faizi elde etmiştir.

- Bay (A)'nın elde ettiği konut kira geliri; GVK 21'inci madde de yer alan istisna tutarı olan 3.800 TL'yi aştığı için beyan edilecektir.

- Bay (A)'nın elde ettiği işyeri kira geliri; GVK/861-c maddesi gereğince kira gelirinin tek başına 2016 yılı için belirlenen 30.000 TL'lik beyan sınırını aştığı için beyan edilecektir.

- Bay (A)'nın elde ettiği mevduat faizi; GVK Geçici 67'nci maddesi kapsamında tevkif suretiyle vergilendirildiği için beyan edilmeyecektir.

Örnek 4: Serbest meslek erbabı Bay (A) 2016 yılında serbest meslek kazancından 25.000 TL zarar elde etmiş, bununla beraber işyerini kiraya vermesinden ise 40.000 TL kira geliri elde etmiştir.

- Gelirin, tevkif suretiyle vergilendirilmiş işyeri kira geliri ile serbest meslek kazancından oluşması nedeniyle GVK'nın 85 ve 86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelirin hesabında dikkate alınan serbest meslek faaliyetinden doğan zarar ile işyeri kira gelirinin toplamı olan (-25.000 + 40.000) 15.000 TL, 2016 yılı için geçerli olan 30.000 TL'lik beyan haddini aşmadığı için, işyeri kira geliri beyan edilmeyecektir. Serbest meslek kazancına ilişkin zarar tutarı ise yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilerek, zarar mahsubuna ilişkin hükümler çerçevesinde sonraki yıllara ait kazanç ve iratlardan mahsup edilebilecektir.

Örnek 5: Bayan (Y)'nin 2016 yılında elde ettiği ticari kazancı 25.000 TL ve diğer kazanç ve iradından ise 10.000 TL zarar elde etmiştir.

Diğer kazanç ve iratlardan doğan zararın GVK'nın 88'inci maddesi uyarınca diğer gelir unsurlarından elde edilen kazanç ve iratlardan mahsubu mümkün olmadığından Bayan (Y), 25.000 TL'lik ticari kazancının tamamını beyan edecektir.

Örnek 6: Bay (M)'nin 2016 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri ile işyeri kira gelirleri tevkif suretiyle vergilendirilmiştir.

- Birinci işverenden elde ettiği ücret: 50.000 TL,

- İkinci işverenden elde ettiği ücret: 15.000 TL,

- Alacak faizi: 18.000 TL,

- İşyeri kirası: 15.000 TL.

Alacak faizi tutarının tamamı, GVK'nın 86/1-d maddesine göre kesinti ve istisna uygulamasına tabi olmayan gelirler için geçerli olan beyan haddini (2016 yılı için 1.580 TL) aşması nedeniyle beyan edilecektir.

Gelir, tevkif suretiyle vergilendirilmiş birden fazla işverenden alınan ücret ile diğer gelir unsurlarından oluşması nedeniyle GVK'nın 86/1-c maddesi uyarınca vergiye tabi gelirin hesabında dikkate alınan işyeri kira geliri ile alacak faiz geliri toplamı olan (15.000 + 18.000) 33.000 TL, 2016 yılı için geçerli olan 30.000 TL'lik beyan haddini aştığı için, işyeri kira geliri, alacak faiz geliri ile ücret gelirleri toplamı 98.000 TL'nin tamamı beyan edilecektir.

8.Sonuç

Gelir Vergisi Kanunu'nun 2'nci maddesinde gelir vergisine tabi olan 7 gelir unsuru sayılmıştır. Bahse konu gelir unsurları ile ilgili olarak; Gelir Vergisi Kanunu'nda hangi hallerde beyanname verileceği, hangi hallerde beyanname verilmeyeceği, indirilecek giderler ve indirilmeyecek giderler, zarar mahsubu ve diğer indirimler tek tek sayılmış olup, makalemizde bunlara kısaca değinilmiştir.

Gelir Vergisi mükelleflerinin Gelir Vergisi Kanunu'nun kapsamına giren bir takvim yılında elde ettikleri gelirlerini izleyen yılın 1-25 Mart tarihleri arasına bağlı oldukları Vergi Dairesi'ne beyan etmeleri ve hesaplanan verginin 1'inci taksitini Mart ayı sonuna kadar, 2'nci taksitini ise Temmuz ayı sonuna kadar ödemeleri gerekmektedir.

Ayrıca, gelirlerin sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olması halinde, bir takvim yılında elde edilen gelirlerin izleyen yılın Şubat ayının başından 25'inci günü akşamına kadar beyan edilmesi gerekmektedir.

Hesaplanan verginin 1'inci taksitinin Şubat ayı sonuna kadar, 2'nci taksitinin ise Haziran ayı sonuna kadar ödenmesi gerekmektedir.

Ancak, mükelleflerin basit usulde tespit edilen ticari kazanç yanında beyana tabi başka bir gelir unsurunun da bulunması halinde, kazançlara ilişkin yıllık beyanname, izleyen yılın Mart ayının başından 25'inci günü akşamına kadar verilecektir. Emre Dal/Lebib Yalkın Yayımları

Kaynakça;

-193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu

-http://www.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/eski/gelirvergisisirkutaslak17052013.ht

-Bursa SMMM Odası "Gelirin Toplanması ve Beyanı

----------o----------

 (1) http:⁄⁄www.gib.gov.tr⁄fileadmin⁄mevzuatek⁄eski⁄gelirvergisisirkutaslak17052013.htm

 (2) Bursa SMMM Odası "Gelirin Toplanması ve Beyanı".

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.