25 Ağustos 2016 tarihli Resmi Gazete'de yer alan 6740 sayılı Kanun'la "Çalışanların Otomatik Olarak Bir Emeklilik Planına Dâhil Edilmesi" adında yeni ve önemli bir düzenleme getirilmişti. Bu düzenleme önümüzdeki aydan itibaren çalışma hayatını önemli ölçüde etkileyecek.

Kanun yürürlüğe girdikten sonra mevcut yönetmeliğe ek olarak otomatik katılım hakkında ayrıca ikincil mevzuat düzenlemesi yapılmadı. Hazine tarafından uygulama kılavuzu çıkarıldı. Bunun yanında Başbakan Yardımcısı yaptığı açıklamada işyerlerinin sisteme kademeli olarak geçeceğini ve buna ilişkin düzenlemenin Bakanlar Kurulu'nda imzaya açıldığını duyurdu.

Kanun yürürlüğe girmeden son düzenlemeler ışığında otomatik katılımlı bireysel emeklilik sisteminin neler getireceğini ve nasıl uygulanacağını soru cevap şeklinde açıklamaya çalışacağız.

1) Sisteme kimler otomatik olarak dahil olacak?

45 yaşın altında olan, 5510 sayılı Kanunun 4/a (ssk) ve 4/c (memur) statüsünde sigortalı olanlar kapsam dâhilinde olacak

2) Kademeli geçiş nasıl uygulanacak?*

• 1.000 ve üzeri çalışanı olan özel sektör 1 Ocak 2017'den,
• Memurlar (genel ve özel bütçeli idareler) ve 250-1000 çalışanı bulunan özel sektör 1 Nisan 2017'den,
• 100 ile 249 çalışanı olan özel sektör, 1 Temmuz 2017'den,
• Mahalli idareler ve KİT'ler 1 Ocak 2018'den,
• 10-49 çalışanı olanlar işyerleri 1 Temmuz 2018'den,
• 5-9 çalışanı olanlar da 1 Ocak 2019'dan,
  
  itibaren sisteme girebilecek.

3) Yapılacak kesinti oranı ne kadar?

Prime esas kazanç tutarının %3'ü kadar kesinti yapılacak.**

4) Otomatik katılımda uygulanacak kesintiler nelerdir?

Otomatik katılım kapsamında çalışanlardan sisteme girerken giriş aidatı, sistemden ayrılma durumunda ise herhangi bir ertelenmiş aidat ya da ücret ödemesi alınmayacak. Sistemde bulunduğu sürece çalışanların emeklilik hesabındaki birikimleri üzerinden Fon İşletim Gider Kesintisi (FİGK) dışında bir kesinti yapılmayacak.

5)  İşverenlerin yükümlülükleri neler?

• Emeklilik şirketi ile sözleşme imzalamak,
• Çalışanlardan fon yönetimi ile ilgili faizli/faizsiz olarak tercihlerini almak (tercihi olmayanlar yerine kendi tercihini belirlemek) ve emeklilik şirketine iletmek,
• Çalışanlardan yapılan kesintiyi emeklilik şirketine aktarmak, 
• işverenin sistemdeki temel yükümlülükleri olacak.
• Ayrıca, işveren operasyonel gereklilikleri dikkate alarak, şirket seçimi ve katkı payının kesilmesi hariç diğer yükümlülüklerinin icrasını emeklilik şirketine bırakabilecek.

6) Emeklilik şirketlerinin yükümlülükleri neler?

• Toplanan fonları otomatik katılım fonuna aktarmak ve belirtilen tercihler doğrultusunda yönetmek,
• Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren çalışanları bilgilendirmek,
  
  şirketlerin temel yükümlülükleri olacak.

7) Çalışanlar emeklilik şirketleriyle kendileri mi sözleşme yapacak?

Hayır, çalışanlar emeklilik şirketleriyle kendileri sözleşme yapmayacak olup bu konuda yükümlü olanlar işverenler olacak.

8) Çalışanların hak ve yükümlülükleri neler?

• Çalışanlar fonun yönetilmesinde tercihlerini sunabilecek. Fon değişikliği talebi her zaman emeklilik şirketine iletilebilecek ve yılda 6 defa fon dağılım değişikliği yapılabilecek.
• Çalışan, emeklilik planına dâhil olduğunun kendisine bildirildiği tarihi müteakip iki ay içinde sözleşmeden cayabilir. Cayma hâlinde, ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri ile birlikte on iş günü içinde çalışana iade edilir.
• Çalışan ilk 2 ay olan cayma süresinde ve sonrasındaki herhangi bir anda sistemden ayrılma hakkını kullanabilir. Cayma süresi içinde, katkı paylarının değer kaybetmeme garantisi vardır.
• Cayma hakkını kullanmayan çalışan Müsteşarlıkça belirlenen hallerde katkı payı ödemesine ara verilmesini talep edebilir.
   

9) Çalışanın birden fazla işyerinde çalışması halinde ne olacak?

Her bir işyeriyle ayrı bir otomatik katılım hesabı sözleşmesi olacak.

10) Mevcut bireysel emekliliği olanlar otomatik katılıma dahil olacak mı?

Mevcut BES sözleşmesi olanlar da ayrıca otomatik katılım sistemine dahil olacaklar. İki hesap birbirinden bağımsız yürütülecek.

11) Devlet katkısı ne kadar olacak ve hangi hallerde kullanılabilecek?

• Çalışanın cayma hakkını kullanmaması hâlinde, sisteme girişte bir defaya mahsus olmak üzere 1.000 TL Devlet katkısı sağlanacak.***
• Ödenen katkı payının  %25'i kadar devlet katkısı eklenecek.
• Emeklilik hakkının kullanılması hâlinde, hesabında bulunan birikimi en az on yıllık, yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında almayı tercih eden çalışana, birikiminin yüzde beşi karşılığı ek Devlet katkısı ödemesi yapılacak.
   

12) Devlet katkısından yararlanma koşulları ve vergilendirme nasıl olacak?

• Aşağıdaki tabloda sistemde kalınan süre ile orantılı olarak devlet katkısından ne kadar yararlanılacağı görülmektedir. İlk üç yıl içinde sistemden ayrılma halinde devlet katkısından yararlanmak mümkün değildir.

• Aşağıda yer alan tabloda ise sistemden ayrılma durumuna alınacak vergi kesintileri görülmektedir:

13) Emeklilik hakkı nasıl kazanılır?

Sistemde en az 10 yıl bulunan ve 56 yaşını tamamlayan çalışanlar emeklilik hakkı kazanır.  

14) Çalışanların birikimini alma yolları nelerdir?

• Toplu Para
• Programlanmış Geri Ödeme: Kendi belirleyeceği tutarda emekli maaşı şeklinde alır ve parasının tamamı sonlanıncaya kadar devam eder.
• Yıllık Gelir Sigortası: Ömür boyu emekli maaşı şeklinde alır.  Bu tercihi kullanan çalışanın ek olarak verilen birikiminin %5 kadar daha devlet katkısı teşvikinden faydalanabilir.

15) İşverenlere yönelik idari para cezaları/yaptırımlar nelerdir?

• İşverenlerin yükümlülüğe aykırı davranması halinde her hal için 100 TL idari para cezası uygulanacaktır. Bu konuda yetkili Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıdır.
• İşveren katkı payını emeklilik şirketine eksik, geç aktarması veya aktarmaması durumunda, çalışanın birikiminde oluşan parasal kaybından sorumludur.  Taner Aydaner/KPMG

* (Açıklama dışında bir değişiklik yapılmadığı takdirde)

** (Limit değişikliğinde Bakanlar Kurulu yetkili)

***(1.000 TL devlet katkısı eski katılımcılara ödenmeyecek olup yalnızca otomatik katılımda cayma hakkını kullanmayanlar için geçerlidir.)

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.