Perakende satış fişleri ve ödeme kaydedici cihazlar ile düzenlenen yazar kasa fişleri için vergisel açıdan iki ayrı boyut söz konusudur. Bunlardan birincisi, söz konusu belgelere dayanarak yapılan harcamaların gider yazılıp yazılamayacağı, ikincisi ise aynı belgelere dayalı olarak katma değer vergisinin indirim konusu yapılıp yapılmayacağıdır.

Bu yazımızda, perakende satış fişleri, yazar kasa fişleri ve yolcu biletlerine istinaden gider yazılma durumunu değerlendirecek; KDV indirim konusunu ise bir diğer yazımızda açıklayacağız.

GİDERLERİN BELGELENDİRİLMESİNDE PERAKENDE SATIŞ FİŞLERİNİN YERİ

Vergi kanunlarımıza bakıldığında basitçe gelir vergisi ve kurumlar vergisinin kişi ve kurumların bir takvim yılı içinde elde ettiği safi kazanç ve iratlar olarak, kurumlar açısından da safi kazanç üzerinden hesaplanacağı açıktır. Yine; her iki vergi türü açısından, ticari kazançların tespitindeki yönteme göre hareket edilmesi gerekir.

Dolayısıyla, bir kurumlar vergisi mükellefi ve ticari kazançlar nedeniyle de gelir vergisi mükellefi açısından safi kazancın tespitinde nasıl hareket edilmesi gerektiği KVK 6 ve GVK 37-51. maddelerde açıklanmıştır. Buna göre, Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinde, ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin safi kazancın tespitinde indirileceği hüküm altına alınmış olup, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6. maddesinde de, "...Safî kurum kazancının tespitinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun ticarî kazanç hakkındaki hükümleri uygulanır." hükmüne yer verilmiştir.

Safi kazancın belirlenmesinde en önemli kriterlerden bir tanesi de, ticari faaliyetin bir gereği olarak katlanılan giderlerin belgelendirilmesi konusudur. Konuyla ilgili VUK’un 227. ve takip eden maddelerinde belgelendirmenin nasıl yapılması gerektiği açıklanmıştır. VUK’a göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsikinin mecburi olduğu belirtilmiştir. Ayrıca, VUK’un 228. maddesi de hangi giderlerin tevsikine gerek olmadığını belirlemiştir ki, bunlara dayanarak da bir şirketin gider yazması konusunda dikkatli olunması gerekmektedir.

VUK’un 2. Kitap 3. Kısım, 2. Bölüm’ü “Fatura Ve Fatura Yerine Geçen Vesikalar” başlığını taşımakta ve buna göre de aynı bölümdeki, 229-232. maddelerde faturalar, 233. maddesi de perakende satış fişleri, makineli kasaların kayıt ruloları ve giriş ve yolcu taşıma biletlerini fatura yerine geçen belgeler olarak tanımlamıştır. Yine aynı bölümde, belgelendirme aracı olarak, gider pusulası, müstahsil makbuzu açıklanmış ve hangi hallerde kullanılacakları belirlenmiştir.

Dolayısıyla VUK’un buradaki açıklamasına dikkatlice baktığımızda, “Fatura ve Fatura Yerine Geçen Vesikalar” tabirinden;

1- Fatura

2- Perakende Satış Fişleri,

3- Makineli Kasaların Kayıt Ruloları

4- Giriş Ve Yolcu Taşıma Biletleri,

5- Gider Pusulası Ve 

6- Müstahsil Makbuzunun

anlaşılması gerekmektedir.

Bununla birlikte; 204 Sayılı VUK Tebliği’nde yapılan açıklamaya göre; 167 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin;  birinci ve ikinci sınıf tüccarlara; serbest meslek erbabına; kazançları götürü usulde tespit olunan tüccarlara; defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere ve  vergiden muaf esnafa. sattıkları emtia veya yaptıkları işler için satılan emtianın veya yapılan işin bedeli ne olursa olsun fatura vermelerinin emtiayı satın alan veya hizmeti yaptıran bu kimselerin de fatura istemelerinin ve almalarının zorunlu olduğu ve bunlar için perakende satış fışlerinin geçerli olmayacağı belirtilmiştir. Yine konuyla ilgili olarak 204 ve 206 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde yapılan açıklama ile;  mükelleflerin ticari faaliyetlerine ilişkin olarak; işyerlerinde kullanılmak ve tüketilmek amacıyla satın aldıkları (kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri gibi) ve bedeli fatura düzenleme mecburiyetini belirleyen Kanuni haddi aşmayan ( 2016 yılı için 900 TL) mal ve hizmet alımları için düzenlenen perakende satış veya yazar kasa fişlerinin gider belgesi olarak kabul edilmesinin uygun görüldüğüne ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. Ayrıca 204 no.lu Tebliğ’in son bölümünde; İşletmenin tüketimi dışında satışa konu olacak mal ve hizmetlerin alımlarında ise bedeli ne olursa olsun fatura düzenlenmesi defterlere faturalara dayanılarak kayıt yapılması gerekmektedir.

Dolayısıyla, bir işletmenin yukarıdaki Tebliğ açıklamaları uyarınca perakende satış vesikaları veya yazar kasa fişlerine ilişkin gider yazması işlemi sadece işyerinde kullanılmak ve tüketilmek için alınan, kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri gibi bedeli fatura düzenleme sınırı olan 2016 yılı için 900 TL altındaki harcamalar için geçerli olacak ancak bu kapsam dışında yapılan harcamalar ise ancak fatura ile belgelendirilmesi halinde indirim olarak kabul edilebilecektir.

DEĞERLENDİRMEMİZ

GVK’nın 40/1. maddesi bir ticari kazancın elde edilmesi veya idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin indirim konusu yapılacağını açıkça belirlemektedir. Yine VUK’un yukarıdaki 229-235. maddelerine baktığımızda da giderlerin nasıl belgelendirileceği ve özellikle fatura ve fatura yerine geçen belgelerin açıklandığını görüyoruz. Ancak; Tebliğ hükümlerine bakıldığında ise söz konusu hakkın ciddi bir şekilde sınırlandırıldığı, özellikle de günümüzde perakende sektöründe yüzlerce mağazası olan şirketler açısından “ticari işin gereği olarak” yüzlerce personel kullanıldığı ve bu personelin yaptığı fatura sınırı altında kalan yemek, yol, konaklama vb harcamalar için kanunen kabul edilen belgeler ile harcamaların belgelenmesine rağmen 204 seri no.lu VUK Genel Tebliği’ndeki açıklamalar ile bu harcamaların gider kaydedilmesinin önlendiği görülmektedir.

Bir taraftan yeni nesil ödeme kaydedici cihaz, yazar kasa POS cihazlarının zorunluluklarının gündeme gelmesi diğer taraftan ise bu cihazlar aracılığı ile düzenlenen “fişlerin” gider belgesi olarak kabul edilmemesi aslında tezat yaratmaktadır. Fatura düzenleme sınırını geçen harcamaların fatura ile belgelendirilmesi zorunluluğu gayet mantıklıdır. Diğer yandan bunun dışında perakende satış fişleri ile yazar kasa fişlerine dayalı olarak özellikle gelişen ticari dünyada  kaçınılmaz bir şekilde ticari faaliyetin yürütülmesi ve kontrolünün sağlanması amacıyla görevlendirilen personelin yaptığı, yemek, yol ve konaklama harcamalarının yazar kasa fişleri ve perakende satış fişleri ve yolcu biletleri ile tevsik edilmesi halinde bu giderlerin indirimine izin verilmesi gerektiği düşünülmektedir. Geçmiş uygulamalarda buna izin verilmemesinin nedenleri olarak, özellikle yemek, yol ve konaklamaya ilişkin kayıt dışı belgelendirme imkanının yüksekliği ve bunun da kontrolünün mümkün olmaması sayılabilir.
 

Ancak; günümüzde artık hemen hemen birçok mükellefin yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanması zorunluluğu altına girdiği dikkate alındığında, en azından bu kapsamda yapılan harcamaların belgelendirilmesi halinde gider yazılmalarına izin verilmesi gerektiği düşünülmektedir. Gelişen teknolojileri çok yakından takip eden Gelir İdaresi Başkanlığı’nın ise; örneğin, yeni nesil ÖKC veya yazar kasa POS sistemine konulacak bir modül ile müşteriden, mükellefiyet numarası vb gerekli bilgileri alması ve buna göre yazar kasa fişlerini düzenlemesi mümkün olabilecektir. Benzer şekilde özellikle taksilerde düzenlenen perakende satış fişlerine de yeni bir düzenleme getirilmesi mümkündür.

Dolayısıyla, sadece kontrol edilemediği için bugüne kadar gider yazılmasına izin verilmeyen perakende satış fişleri ve yazar kasa fişleri ile yolcu biletleri konusunda yeni gelişmeler ışığında tekrar değerlendirilerek 26 yıl önce çıkmış 204 no.lu Tebliğ’in artık değiştirilmesinin zorunlu olduğu ve “Fatura Yerine Geçen’’ belgelere dayalı olarak yapılan harcamaların gider yazılmaması için bir engel olmadığı düşünülmektedir. Böylece mükellef haklarına da riayet edilerek mükelleften haksız ve fazla vergi alınmamış olacaktır. Timur Çakmak http://kpmgvergi.com

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti /Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.