ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA, İŞVERENLERİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ

5510 sayılı Kanunun 85 inci maddesinin ikinci fıkrasında “özel nitelikte inşaat işlerinden dolayı bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup, olmadığı Kurumca araştırılır. Bu araştırma sonucunda yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğu anlaşılırsa, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarı, gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte bir ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ edilir. Tebliğ edilen prim ve gecikme cezası gecikme zammının ödendiği veya ödeneceğinin işveren tarafından yazılı olarak taahhüt edilmesi halinde borç kesinleşir.

Tebliğ edilen prim, gecikme zammı ve gecikme cezasının ödenmemesi veya taahhütname verilmemesi veya Kurumca işyerinin denetlenmesine gerek görülmesi durumunda Kurumca inceleme yapılır.” hükmü ile Sosyal Güvenlik Kurumuna işverenin özel nitelikte inşaat yapması halinde yeterli işçilik bildiriminde bulunup bulunmadığının araştırılması yetkisi verilmiştir.

Özel bina inşaatları ve ihale konusu işlerde yeterli işçilik miktarı, bildirilip, bildirilmediğinin tespiti, Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri ve Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlükleri tarafından yapılacağı gibi bazı hallerde Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişleri veya Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre yetki verilmiş meslek mensuplarınca yapılabilmektedir.

Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri ve Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüklerince yeterli işçilik tespiti yapılırken, işveren, malzemeli işçilik ve salt işçilik faturası bulunduğunu belirtir bir yazı ile bilgi vermesi durumunda, söz konusu faturaların Sosyal Güvenlik Müfettişlerince veya Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirler tarafından incelenmesi gerekmektedir.(İşverenlerce, burada dikkat edilmesi gereken nokta incelemeye sunacağı kayıt belgelerin ibrazını süresinde yapması ve asgari işçilik oranının %25 eksiltmeksizin tam olarak uygulanmasıdır.).

Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri, Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüklerince veya Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirler tarafından tespit edilen yeterli işçilik tutarı ile Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilen prime esas kazanç toplam tutarı karşılaştırılır. Bildirilen prime esas kazanç tutarının, yeterli işçilik tutarından az olması durumunda aradaki fark tutar kadar ek tahakkuk yapılır ve son aya maledilir ve ortaya çıkan fark tutar işverene tebliğ edilir.

BİLDİRİMDE BULUNULMAYAN ÖZEL BİNA İNŞAAT İŞYERLERİNDE ASGARİ İŞÇİLİK HESABI.

Özel bina inşaatlarında, asgari işçilik uygulaması 01.01.1994 tarihinde başlamış olup, 01.01.1994 tarihinden önce başlayıp, 01.01.1994 tarihinden sonra bitirilen dönemler için kıyaslama yapılarak asgari işçilik uygulaması yapılmaktadır. 

2011 yılında yapılan düzenlemede Hiç tescil edilmemiş veya tescil edilmiş olmakla birlikte hiç işçilik bildiriminde bulunulmamış olan, özel nitelikteki bina inşaatı işyerleri ile ilgili olarak Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının tespiti gerekmekte ise de, gerek işverenlerin gecikmeden kaynaklanacak mağduriyetlerini önlemek gerekse gayri faal bu tür işyeri dosyalarının bir an evvel tasfiyesini sağlamak amacıyla, her halükarda işin 01/01/2004 tarihinden önce bitmiş olması kaydıyla, işverenlerin taahhütname vererek hesaplanacak tutarı gecikme zammı ile birlikte ödemeleri halinde, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarına inceleme yaptırılmaksızın ilişiksizlik belgesi verilecektir..

Dolayısıyla 01.01.2004 tarihinden önce bitirilen özel bina inşaat işyerleri ile ilgili inceleme Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri ve Merkez Müdürlüklerinde tamamlanmış olduğu gibi zaman tasarrufunu beraberinde getirecektir..

Yapıldığı Kurumca sonradan tespit edilen ticari, turistik, dinlenme amaçlı ve anahtar teslimi olmaksızın, defter tutma yükümlülüğü olmayan tescilsiz veya tescilli olmakla birlikte hiç işçilik bildiriminde bulunmayan, bittiği yılı takip eden yılbaşından itibaren bittiğinin tespiti; 2008 ve önceki yıllar için 5 yıllık süreyi, 2009 yılı için 6 yıllık süreyi, 2010 yılı için 7 yıllık süreyi, 2011 yılı için 8 yıllık süreyi, 2012 yılı için 9 yıllık süreyi, 2013 ve sonraki yıllar için 10 yıllık süreyi aşan ve 300 m2‟ye kadar olan inşaat işyerleri için ünite tarafından yapılacak ön inceleme ve değerlendirme sonucunda bulunan işçilik matrahı son ayına mal edilerek tahsil edilecektir. İhbar, şikayet ve şüpheli durum olmaması halinde ilişiksizlik belgesi verilmekteydi.

Ancak, 2011 yılındaki bu düzenleme beklentileri karşılayamamış, birçok inşaat dosyası asgari işçilik hesabı yapılmadan bekler hale gelmiştir. Bu yüzden 2015 Haziran ayında yapılan düzenleme ile “İşverenler tarafından fatura mukabili dışarıya yaptırılan işlerin varlığı nedeniyle inceleme talebinde bulunanlar ile inşaatın devamlı işyeri çalışanları ile yapıldığı yönünde beyanı olanlar hariç olmak üzere;

“Defter tutma yükümlülüğü olmayan işverenlere ait, tescilsiz veya tescilli olmakla birlikte hiç işçilik bildiriminde bulunulmamış 300m² veya daha küçük (ticari, turistik, dinlenme amaçlı, anahtar teslimi usulünde yapılmamış) özel nitelikteki inşaatların bittiği yıla bakılmaksızın faaliyet döneminin gerek yazışma yapılmak suretiyle ilgili ünitece ön değerlendirme/araştırma işlemi yapılır. Öndeğerlendirme/araştırma işlemi sonucunda bulunan fark işçilik tutarı, faaliyetin son ayına mal edilerek tahsil edilir. İhbar, şikayet ve şüpheli durum olmaması halinde ilişiksizlik belgesi verilir.” hükmü getirilerek bir çok inşaat işyeri dosyasının işlemden kaldırılmasına olanak tanınmıştır. Hakan Hastürk Yaklaşım / Eylül 2015 / Sayı: 273

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.